Έρευνα: Κίνδυνος καρκίνου από “υπερκατανάλωση” αξονικών τομογραφιών

Περίπου 93 εκατομμύρια αξονικές τομογραφίες πραγματοποιούνται ετησίως σε 62 εκατομμύρια ασθενείς στις ΗΠΑ, αλλά η ακτινοβολία από αυτή τη διαδικασία μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για μαζική ανάπτυξη μελλοντικών καρκίνων. Τώρα, μια νέα επιστημονική ιατρική μελέτη προβάλλει πόσες περιπτώσεις καρκίνου θα μπορούσαν να συνδεθούν με τις διενεργούμενες αξονικές τομογραφίες.

Στη μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στο διεθνούς φήμης, κορυφαίο ιατρικό επιστημονικό περιοδικό JAMA Internal Medicine, τη Μεγάλη Δευτέρα 14 Απριλίου, και τη μεταφέρει το CBS NEWS, οι ερευνητές εκτιμούν ότι, κατά τη διάρκεια της ζωής αυτών των ως άνω δεκάδων εκατομμυρίων ασθενών, περίπου 103.000 καρκίνοι, οι οποίοι προκαλούνται από την σχετική ακτινοβολία, προβλέπεται να προκύψουν από εξετάσεις αξονικής τομογραφίας οι οποίες έχουν διενεργηθεί εντός ενός και μόνον έτους, του 2023.

“Εάν επιμείνουν οι τρέχουσες πρακτικές, ο καρκίνος που σχετίζεται με την αξονική τομογραφία θα μπορούσε τελικά να αποτελεί το 5% όλων των νέων διαγνώσεων καρκίνου ετησίως”, έγραψαν οι συγγραφείς.

Ο κίνδυνος εκτιμάται ότι είναι υψηλότερος για τα παιδιά ή τους εφήβους, αν και οι ενήλικες είναι πιο πιθανό να κάνουν αξονικές τομογραφίες και ευθύνονται για μεγαλύτερο αριθμό προβλεπόμενων περιπτώσεων καρκίνου, αναφέρουν οι ερευνητές.

Ο μεγαλύτερος αριθμός σχετικών καρκίνων προβλέπεται να προέρχεται από την αξονική τομογραφία κοιλίας και λεκάνης σε ενήλικες, ακολουθούμενη από την αξονική τομογραφία θώρακα. Οι πιο συχνοί σχετικοί καρκίνοι συνολικά είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, ο καρκίνος του παχέος εντέρου, η λευχαιμία και ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης. Ειδικά στις γυναίκες ασθενείς, ο καρκίνος του μαστού είναι ο δεύτερος πιο συχνός τύπος.

Η χρήση της αξονικής τομογραφίας “είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τον ιστό της σύγχρονης Ιατρικής”, σύμφωνα με το σημείωμα των συντακτών της εν λόγω μελέτης, το οποίο υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη για την εξισορρόπηση των οφελών και των κινδύνων αυτού του ευρέως χρησιμοποιούμενου εργαλείου απεικόνισης.

“Η σάρωση εκ μέρους της αξονικής τομογραφίας είναι ακριβής, γρήγορη, καλά ανεκτή και σχετικά φθηνή. Η επιτυχία της ως μέθοδος απεικόνισης είναι επίσης αυτό που την καθιστά τόσο δύσκολη στον περιορισμό της χρήσης της. Η αξονική τομογραφία έχει γίνει απαραίτητη για τη διαγνωστική διαδικασία για πολλές σοβαρές παθήσεις, από το τραύμα έως τον καρκίνο”, έγραψαν οι συντάκτες.

Ωστόσο, οι ίδιοι σημειώνουν ότι οι εκτιμήσεις οι οποίες προέκυψαν από τη μελέτη πρέπει να χρησιμεύσουν ως σήμα για αφύπνιση, βάζοντας, με αυτόν τον τρόπο, την αξονική τομογραφία στο ίδιο επίπεδο με άλλους γνωστούς παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου, συμπεριλαμβανομένων του αλκοόλ και της παχυσαρκίας.

Το σημείωμα των συντακτών της εν λόγω μελέτης προσφέρει επίσης μία πιθανή καθοδήγηση, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης εναλλακτικών επιλογών απεικόνισης, χωρίς ακτινοβολία ή με μείωση της δόσης της ακτινοβολίας για τις αξονικές τομογραφίες ή ακόμη και την εκπαίδευση των κλινικών γιατρών σχετικά με την αποφυγή δοκιμών χαμηλής αξίας.

Αξίζει να σημειωθεί, πάντως, ότι δεν είναι η πρώτη φορά, κατά την οποία τίθεται το σοβαρό θέμα της σχέσης των αξονικών τομογραφιών με τον καρκίνο. Μια έρευνα του 2015 από το Consumer Reports είχε διαπιστώσει επίσης ότι ακόμη και το ένα τρίτο επί του συνόλου των αξονικών τομογραφιών οι οποίες διενεργούνται ενδέχεται να είναι περιττές και να εκθέτουν τους ασθενείς σε περιττή ακτινοβολία…

Υπερκατανάλωση στην Ελλάδα

Την ίδια στιγμή, όταν μιλάμε διαρκώς για υπερκατανάλωση απεικονιστικών εξετάσεων στη χώρα μας, κάθε άλλο παρά υπερβάλλουμε. Απόδειξη είναι το αρκούντως ανησυχητικό όσο και δυσεξήγητο, με κλασικούς συμβατικούς όρους, γεγονός ότι η Ελλάδα κατατάσσεται διεθνώς στην όγδοη θέση μεταξύ 29 χωρών – μελών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), στη συνολική αναλογία της διενέργειας αξονικών, μαγνητικών και τομογραφιών PET/SCAN ανά 1.000 κατοίκους του γενικού πληθυσμού, κατά τη διάρκεια ενός έτους.

Έτσι, η πραγματικότητα, όπως την καταγράφει η σχετική έκθεση του ΟΟΣΑ, θέλει έναν στους τρεις κατοίκους της Ελλάδας να έχει διενεργήσει τουλάχιστον μία από τις τρεις ως άνω πολύ ακριβές απεικονιστικές εξετάσεις κατά τη διάρκεια του έτους 2022. Μάλιστα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ), μόνο για το πρώτο εξάμηνο του 2023 είχαν διενεργηθεί περίπου… 900.000 αξονικές τομογραφίες και άλλες… 66.000 μαγνητικές τομογραφίες, και, φυσικά, σε αυτά τα ιλιγγιώδη νούμερα δεν περιλαμβάνονται οι τομογραφίες οι οποίες διενεργήθηκαν εκτός του συστήματος της ασφαλιστικής αποζημίωσης εκ μέρους του ΕΟΠΥΥ…

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι κάτοικοι της χώρας μας διενεργούν αξονικές τομογραφίες, μαγνητικές τομογραφίες και τομογραφίες PET/SCAN πολύ πιο συχνά, πάντως πολύ λιγότερο τομογραφίες PET/SCAN, σε σχέση ακόμη και με τους κατοίκους χωρών – μελών του ΟΟΣΑ οι οποίες χαρακτηρίζονται από πολύ πιο υψηλό επίπεδο παροχής υπηρεσιών Υγείας, σε σχέση με την Ελλάδα, χώρες όπως το Ισραήλ, ο Καναδάς, η Δανία, η Αυστραλία, η Ολλανδία, η Φινλανδία…

Σύμφωνα πάντα με τα ίδια στοιχεία του ΟΟΣΑ για το ίδιο θέμα, οι περισσότεροι αξονικοί τομογράφοι λειτουργούν, κατά σειρά κατάταξης, στην Κορέα, την Αυστρία, τη Γαλλία και το Λουξεμβούργο, ενώ ο συνολικός αριθμός των μαγνητικών τομογράφων υπερδιπλασιάστηκε, επίσης κατά σειρά κατάταξης, στην Αυστραλία, την Κορέα και τη Σλοβενία, κατά τη διάρκεια του χρονικού διαστήματος μεταξύ του 2011 και του 2019.

Αποκαλυπτικός τα μέγιστα είναι ο εξής πίνακας, ο οποίος καταγράφει την κατάταξη 29 χωρών – μελών του ΟΟΣΑ, σε σχέση με τον συνολικό αριθμό των ατόμων τα οποία υποβλήθηκαν είτε σε αξονική είτε σε μαγνητική είτε σε τομογραφία PET/SCAN, ανά 1.000 κατοίκους του γενικού τους πληθυσμού, πάντα για το πιο πρόσφατο έτος για το οποίο ο ΟΟΣΑ διατηρεί σχετικά στοιχεία, δηλαδή για το 2022:

Αποτελεί, λοιπόν, μία λίαν επικίνδυνη, τόσο για τα οικονομικά της Υγείας όσο και για τα εθνικά συστήματα Υγείας όλων των προηγμένων, αλλά και των λιγότερων προηγμένων χωρών του κόσμου, πραγματικότητα το γεγονός ότι ο συνολικός αριθμός των αξονικών και των μαγνητικών τομογραφιών, οι οποίες διενεργούνται σε πολλές χώρες και, ιδιαίτερα, στην Ελλάδα, έχει αυξηθεί θεαματικά τα τελευταία χρόνια.

Σύμφωνα με όσα εξηγεί στο powergame.gr επιτελικό στέλεχος της σχετικής αγοράς στην Ελλάδα, κύριο αίτιο για την μεγάλη αύξηση του αριθμού των εν λόγω απεικονιστικών εξετάσεων ήταν και είναι οι αναμφισβήτητες απεικονιστικές βελτιώσεις των σχετικών πολύ ακριβών ιατρικών μηχανημάτων, βελτιώσεις οι οποίες, μάλιστα, επέρχονται με αστρονομική ταχύτητα, με αποτέλεσμα όλο και νεότερα και πιο ακριβά τέτοια ιατρικά μηχανήματα να βρίσκονται διεθνώς σε διαθεσιμότητα προς πώληση. Ασφαλώς, τα πιο νέα, πιο ακριβά και πιο ολοκληρωμένα τέτοια ιατρικά μηχανήματα συνεπάγονται επίσης πολύ συχνά, εάν όχι πάντοτε, την καλύτερη απεικονιστική εξέταση όλων των οργάνων του σώματος, αλλά και τη συλλογή περισσότερων διαγνωστικών πληροφοριών, αναφέρει το ίδιο στέλεχος.

Η υπερκατανάλωση απεικονιστικών εξετάσεων, συνεπώς, έχει γίνει μία λίαν αμφιλεγόμενη συνήθεια και για πολλούς γιατρούς και για πολλούς ασθενείς. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι συχνό είναι το φαινόμενο να προκύπτουν, για μόλις ένα κλινικό περιστατικό ασθενή, πολλές επαναλαμβανόμενες απεικονιστικές εξετάσεις, οι οποίες ενδέχεται ακόμη και να επικαλύπτονται μεταξύ τους, χωρίς να προσθέτει καμία από αυτές περισσότερες ιατρικές κλινικές πληροφορίες, σε σχέση με τις αξονικές, τις μαγνητικές και τις τομογραφίες PET/SCAN – πολύ λιγότερο για τις τελευταίες – οι οποίες είχαν προηγηθεί για τον ίδιον ασθενή.

Μάλιστα, είναι συχνό το φαινόμενο ασθενείς από την περιφέρεια της χώρας μας να καταφεύγουν σε κεντρικά νοσοκομεία, κυρίως στην Αθήνα ή/και την Θεσσαλονίκη, χωρίς να εξαιρούνται επίσης εκείνα σε άλλα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας μας, αφού έχουν προηγουμένως οι ίδιοι υποβληθεί σε πολλές απεικονιστικές εξετάσεις, μεταξύ των οποίων αξονικές και μαγνητικές τομογραφίες, από τις οποίες, όμως, για διάφορους ιατρικούς κλινικούς λόγους, δεν προκύπτει η τελική διάγνωση.

Οι απεικονιστικές αυτές εξετάσεις επαναλαμβάνονται συνήθως από την αρχή στα κεντρικά νοσοκομεία, στα οποία καταφεύγουν εν τέλει οι εν λόγω ασθενείς…