THEPOWERGAME
Το ρυθμιστικό πλαίσιο που οριοθετεί την τηλεϊατρική και την τεχνητή νοημοσύνη στη χώρα μας αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν υπάρχει ακόμα. Για τις διεργασίες που γίνονται αυτή τη στιγμή με χρονικό ορίζοντα λίγο μετά τις Ευρωεκλογές για την νομοθετική ρύθμιση λειτουργίας τους μίλησε στο powergame.gr ο Νομικός Σύμβουλος του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, Δικηγόρος, Ευάγγελος Κατσίκης.
Πότε ξεκίνησε στη χώρα μας η τηλεϊατρική;
Ειδικά την περίοδο της πανδημίας αναδείχθηκε η ανάγκη για τηλεϊατρική, γιατί τα ιατρεία κλείσανε, οι οδηγίες ήταν να μην βλέπουν οι γιατροί κανέναν ενώ υπήρχαν πολλά περιστατικά για αντιμετώπιση. Οπότε οι γιατροί αντιμετώπιζαν μόνο σε έκτακτα περιστατικά. Σαν Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος είχαμε εκδώσει οδηγίες σ΄ αυτή την περίοδο για την εξ’ αποστάσεως ιατρική κυρίως για να καλύψουμε τους γιατρούς αφού δεν υπάρχει ρυθμιστικό πλαίσιο που να προβλέπει τον τρόπο και τους περιορισμούς με τους οποίους θα δίνουνε τις εξ αποστάσεως συμβουλές. Κι εδώ ήρθε η τηλεσυμβουλευτική.
Η τηλεσυμβουλευτική στους ασθενείς έχει ξεκινήσει βέβαια πολλά χρόνια πριν, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου το κόστος των ιατρικών υπηρεσιών είναι πάρα πολύ μεγάλο, οπότε προσπάθησαν με να κάνουν ένα πρώτο screening μέσα από αυτή την διαδικασία.
Δηλαδή, αντί να γίνεται ιατρική επίσκεψη από κοντά, ο ιατρός αποκτά μια πρώτη εικόνα εάν χρειάζεται ή δεν χρειάζεται να επισκεφθεί με φυσική παρουσία ο ασθενής το γιατρό, οπότε μειώνεται κατ’ αυτόν τον τρόπο το κόστος. Εξελίχθηκε, διότι εξελίσσεται και η τεχνολογία. Για παράδειγμα αυτή τη στιγμή μπορούν να γίνουν πολλές διαγνώσεις εξ αποστάσεως χωρίς όμως να υπάρχει η απόλυτη ασφάλεια. Να είμαστε ξεκάθαροι σε αυτό!.
Στο εξωτερικό δεν υπάρχουν οι απόλυτοι κανόνες ότι μπορείς με ασφάλεια να κάνεις διάγνωση εξ αποστάσεως. Ακόμα και στην Αμερική που εφαρμόζεται εδώ και πολλά χρόνια. Με έμφαση στην ασφάλεια των ασθενών και υπό τον φόβο δικαστικών εμπλοκών των ιατρών και των παρόχων υπηρεσιών υγείας στις ΗΠΑ υιοθέτησαν (και συνεχίζουν να υιοθετούν) standards. Αυτά για παράδειγμα αφορούν τις παθήσεις και τα συμπτώματα για τα οποία μπορεί να παρασχεθούν αυτές οι υπηρεσίες αλλά και τα ελάχιστα τεχνικά μέσα για την ασφαλή παροχή τέτοιων ιατρικών υπηρεσιών. Για παράδειγμα κάμερα με υψηλή ανάλυση, μόνιτορ υψηλής ανάλυσης τουλάχιστον 32¨ κτλ. Παρόλα αυτά δημιουργούνται προβλήματα.
Όλα αυτά είναι σε μια συνεχή εξέλιξη γιατί εξελίσσονται τα τεχνολογικά μέσα. Απόλυτη τηλεϊατρική δεν νομίζω ότι θα φτάσουμε να έχουμε, τουλάχιστον την επόμενη πενταετία. Να φτάσουν δηλαδή εξ αποστάσεως να γίνουν ιατρικές πράξεις όπως σε ένα ιατρεία. Προσπαθούμε να βρούμε αυτή τη χρυσή τομή. Οι εμπλεκόμενοι (ιατροί, πάροχοι τεχνολογίας, πάροχοι επικοινωνιών, νομικοί, ασφαλιστικοί οργανισμοί κτλ) αντιμετωπίζουν την τεχνολογική εξέλιξη προσπαθώντας να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα όπως αυτά προκύπτουν. Αυτή είναι μια διαρκής και συνεχής διαδικασία.
Τι γίνεται στη χώρα μας;
Στην Ελλάδα η παροχή τέτοιων υπηρεσιών είναι τελείως αρρύθμιστη. Στους Ελληνικούς Νόμους γίνονται μόνο τρεις αναφορές στην τηλεϊατρική. Η μόνη προσπάθεια συστηματικής οργάνωσης υπηρεσιών τηλεσυμβουλευτικής, ήταν η Υπουργική Απόφαση για ασθενείς με COVID, όπου στην ουσία έλεγε ότι ο γιατρός θα συμβούλευε «Πήγαινε γρήγορα στο νοσοκομείο» ή «ακολουθείς την αγωγή σου;». Και αυτό προκειμένου να αποσυμφορηθούν τα νοσοκομεία από τα μη σοβαρά περιστατικά.
Υπάρχει ένα πρωτόκολλο που έχει δημιουργηθεί για τους ασθενείς lοng covid και εκεί το χρησιμοποίησαν για να αποσυμφορήσουν τα νοσοκομεία. Αυτή η εφαρμογή δεν απέδωσε σημαντικούς καρπούς. Όμως πολλοί γιατροί εν τω μεταξύ συνήθισαν από την πανδημία και κάνουν βιντεοκλήσεις. Π.χ. πάρα πολλοί ψυχίατροι έχουν μετατρέψει τα ιατρεία τους σε virtual ιατρεία. Αν και επαναλαμβάνω ότι και σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει ιατρικό πρωτόκολλο.
Ταυτόχρονα εισήχθη και η άυλη συνταγογράφηση. Όπου στην πράξη μπορεί να γράψει ο γιατρός την συνταγή χωρίς να δει τον ασθενή. Μπορούν να γίνουν όλα εξ αποστάσεως. Άρα δηλαδή έχουμε το γενικό περίγραμμα αλλά δεν έχουμε το πλαίσιο.
Θα ήθελα να τονίσω τον καταλυτικό ρόλο της πανδημίας στην ιατρική πρακτική. Για παράδειγμα η άυλη συνταγογράφηση υπήρχε ως ιδέα τουλάχιστον για μια δεκαετία και έβαζε εμπόδια το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους το οποίο ανέφερε ότι δεν μπορεί να αποϋλοποιηθεί η διαδικασία για λόγους δημοσιονομικού ελέγχου. Έπρεπε να τροποποιηθεί το Δημόσιο Λογιστικό. Η πανδημία έκανε τις μεταρρυθμίσεις πολύ πιο εύκολες αφού παρακάμφθηκε εντελώς η γραφειοκρατία.
Ποιοι είναι κατά τη γνώμη σας οι κίνδυνοι;
Αυτό που έχει δημιουργηθεί σήμερα είναι άναρχο. Ο καθένας φτιάχνει μια εφαρμογή. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν εφαρμογές από ασφαλιστικές εταιρείες οι οποίες κάνουν «τηλεϊατρική» και είναι εντελώς στον αέρα. Κι αυτό γιατί θέλουν να κόψουν το πρώτο screening. Το κάνουν και πληρώνουν ένα μικρό fee σε κάποιο νοσοκομείο ή για να δώσουν μια αίσθηση ότι εξυπηρετούν καλύτερα τους ασθενείς. Αυτή τη στιγμή αν θες να είσαι νόμιμος αυτό θα πρέπει να το περιορίσεις όσο γίνεται περισσότερο.
Νομίζω ότι το συνήθισαν όμως όλοι με την πανδημία, οι ασθενείς, οι γιατροί…
Έχετε δίκιο. Δεν είναι όμως σωστό. Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλη αύξηση στη θνητότητα σε καταστάσεις που ήταν αρρύθμιστες. Ένα παράδειγμα είναι τα εγκεφαλικά. Το ποσοστό τους εκτινάχθηκε και αυτό συνέβη γιατί δεν πήγαιναν στον καρδιολόγο. Οπότε έχουμε χάσει πολλούς συνανθρώπους μας από αυτό το lockdown.
Τηλεϊατρική και τεχνητή νοημοσύνη πάνε μαζί;
Ακριβώς. Γιατί και στα δύο έχουμε διαβίβαση δεδομένων. Άρα δεν μπορείς να ρυθμίσεις το ένα και να μην ρυθμίσεις το άλλο. Η τεχνητή νοημοσύνη σ΄ ένα πολύ μεγάλο βαθμό θα ρυθμιστεί σ΄ ευρωπαϊκό επίπεδο και όχι μόνο εθνικά.
Από την άλλη όμως θα πρέπει να διασφαλίσουμε και ένα επίπεδο υπηρεσιών υγείας. Αυτό είναι ευθύνη του Ελληνικού Κράτους. Παράδειγμα έλλειψης πλαισίου αποτελεί το tilegiatros.gr. Σ΄ αυτή την περίπτωση ξαφνικά διαπιστώσαμε ότι υπήρχε ένα site ενός πρώην ποδοσφαιριστή ο οποίος έχει μετακομίσει στην Πολωνία κι έχει φτιάξει μια αγγλική εταιρεία η οποία παρείχε υπηρεσίες ιατρικών διαγνώσεων εξ αποστάσεως. Μάλιστα είχε μια διαδικασία αυτοματοποιημένης έκδοσης αναρρωτικής άδειας. Μέχρι τρεις ημέρες μπορούσε να τις δώσει εύκολα. Πλήρωνες, νομίζω, 15 ευρώ και την είχες.
Αυτό, εκτός από το ότι είναι εντελώς παράνομο, διότι ήταν μια αναρρωτική κατά παραγγελία, δεν περιλάμβανε σοβαρή διάγνωση. Ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος τους έστειλε εξώδικο και έκλεισαν την επόμενη ημέρα. Παρόλα αυτά, επειδή δεν υπάρχει πλαίσιο ελέγχου, αναγκαστήκαμε και κάναμε άλλες κινήσεις όπως να ζητηθεί ο πειθαρχικός έλεγχος των γιατρών που συμμετείχαν.
Ένα επίσης από τα προβλήματα της τεχνητής νοημοσύνης είναι ότι ένα στατιστικό λάθος του 2% ίσως να είναι ανεκτό στατιστικά για την εφαρμογή, δεν είναι όμως για τον ασθενή.
Όσον αφορά το ρυθμιστικό πλαίσιο που αναφέρατε, τι γίνεται στη χώρα μας;
Εμείς έχουμε κάνει αρκετή δουλειά και σε βάθος και διαθέτουμε προτάσεις. Και αυτό γιατί υπάρχουν εφαρμογές από Έλληνες επιστήμονες πολύ σημαντικές, ειδικά στο χώρο της διάγνωσης.
Στην Ελλάδα είμαστε πιο μαζεμένοι και καλό είναι να ρυθμίσουμε τα του οίκου μας σε επίπεδο παροχών. Χρειαζόμαστε ένα μητρώο παροχών που να πιστοποιείται όπως γίνεται και στα ιατρεία, όπου δίνεται μια πιστοποίηση ότι μπορείς να πας. Πιστεύουμε λοιπόν ότι κάτι αντίστοιχο πρέπει να υπάρχει τόσο για τις εφαρμογές τηλεϊατρικής όσο και την τεχνητή νοημοσύνη.
Εάν από το ευρωπαϊκό πλαίσιο της τηλεϊατρικής πάρουμε ορισμένα πράγματα δούμε τι μπορούμε εμείς εδώ να εφαρμόσουμε και κατά αντιστοιχία θεσπίσουμε ευέλικτους αλλά αποτελεσματικούς ρυθμιστικούς κανόνες, νομίζω ότι θα έλυνε πάρα πολλά προβλήματα.
Γνώμη μου είναι ότι αυτό θα πρέπει να ανατεθεί στον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο που είναι από πολλές πλευρές το πιο αξιόπιστο όργανο γι’ αυτή την λειτουργία, γιατί έχουμε δύο αντικρουόμενα ενδιαφέροντα: το πλαίσιο θα πρέπει να είναι ευέλικτο και να προσαρμόζεται στις τεχνολογικές εξελίξεις και μάλιστα πολύ γρήγορα. Άρα μια «σκληρή» νομοθέτηση όπου θα βάζει κριτήρια έχει το φόβο ότι μέσα σε 6 μήνες, με την πρόοδο που κάνει η τεχνολογία, θα είναι άχρηστη, με αποτέλεσμα ο νόμος να εμποδίζει την περαιτέρω τεχνολογική εξέλιξη. Δεν θα πρέπει να εμποδίζουμε την εξέλιξη αλλά να την ρυθμίζουμε με γνώμονα την ιατρική ασφάλεια.
Το έχουμε δει πάρα πολύ στα διαγνωστικά. Υπάρχει ένα νομοθέτημα το ΠΔ 84/2001, το οποίο είναι αρκετά λεπτομερές, βοήθησε αρκετά την αγορά αρχικά αλλά δεν συμβαδίζει πλέον με τις τεχνολογικές εξελίξεις.
Οπότε τι λέμε; Να υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες, να επικαιροποιούνται ανά διαστήματα από μία ομάδα ειδικών για να μπορεί να διασφαλιστεί και το δικαίωμα του ασθενούς στη ασφάλεια, στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών και ταυτόχρονα στην εξέλιξη. Να υπάρχει μητρώο εφαρμογών και πιστοποίηση τους ως ιατροτεχνολογικά προϊόντα (κάτι το οποίο ήδη προβλέπεται από τον Ευρωπαϊκό νόμο αλλά δεν υπάρχει κάποιος φορέας στην Ελλάδα που να εποπτεύει την εφαρμογή του νόμου).
Στην Ελλάδα υπάρχει κάποιος φορέας πιστοποίησης που μπορεί να το αναλάβει αυτό;
Όταν υπάρχει μία εφαρμογή που έχει πιστοποιηθεί στο εξωτερικό, για να χρησιμοποιηθεί στη χώρα μας θα πρέπει να πιστοποιηθεί ως ιατροτεχνολογικό προϊόν. Πρέπει να έχει ληφθεί το «CE» mark. Αυτή η διαδικασία είναι πολύ επίπονη από την άλλη όμως εξασφαλίζει εχέγγυα για την ασφάλεια του ασθενούς.
Σ΄ αυτό το πλαίσιο, όλες οι εφαρμογές τηλεϊατρικής και τεχνητής νοημοσύνης θα πρέπει να έχουν πιστοποίηση ως ιατροτεχνολογικό προϊόν κατ΄ αρχήν. Όταν θα ψηφιστεί και ο νόμος για την τεχνητή νοημοσύνη στην Ευρώπη προβλέπεται μια αντίστοιχη διαδικασία καταγραφής.
Συνεπώς, εφόσον έχεις κάνει αυτή τη διαδικασία στην Ευρώπη στην Ελλάδα αναγνωρίζεσαι αυτόματα. Στην Ελλάδα θα πρέπει να εξειδικεύσουμε τις διαδικασίες και να ορίσουμε επόπτη εφαρμογής.
Ποιο είναι το χρονικό πλαίσιο εφαρμογής;
Για την τεχνητή νοημοσύνη υπολογίζουμε μετά τις Ευρωεκλογές. Θα είναι από τα πρώτα νομοθετήματα του νέου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αυτή είναι η εκτίμηση. Έχουν καταλήξει σε συμφωνία σε ευρωπαϊκό επίπεδο και το κείμενο είναι αρκετά ενδιαφέρον. Θα το χαρακτήριζα καλό. Παρότι είναι αρκετά αυστηρό σε σχέση με την Αμερική. Δίνει αρκετή ευχέρεια σ΄ αυτόν που δημιουργεί και δεν τον περιορίζει υπέρμετρα.
Αντιλαμβάνεστε ότι το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο και οι εκλογές που πρόκειται να γίνουν είναι ιδιαίτερα σημαντικές γιατί επηρεάζουν την καθημερινότητα μας! Η Τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα απτό παράδειγμα. Θα πρέπει να προσέχουμε να εκλέξουμε ανθρώπους που αντιλαμβάνονται τις καταστάσεις και έχουν υπόβαθρο.
Το μεγάλο «πρόβλημα» που έχουμε στην Ευρώπη στην ανάπτυξη τέτοιων εφαρμογών είναι το υψηλό επίπεδο προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Οι εφαρμογές αυτές προϋποθέτουν τη χρήση πολλών δεδομένων για να εκπαιδευτούν. Γι’ αυτό και χώρες που δεν προστατεύουν τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών τους αποκτούν ένα προβάδισμα στην ανάπτυξη της τεχνολογίας σε σχέση με την Ευρώπη.
Στην Ευρώπη όμως προασπίζουμε τα προσωπικά δεδομένα μας. Έχει σχεδόν λυθεί και αυτό με μεγάλο κόστος για τις εταιρείες με τις διαδικασίες ανωνυμοποίησης αλλά είμαστε σε καλό δρόμο και στην Ευρώπη.
Οι Ιατρικοί Σύλλογοι σε όλη την Ελλάδα, πως το αντιμετωπίζουν όλο αυτό;
Υπάρχουν δύο διαφορετικές προσεγγίσεις. Η μία είναι αυτή που το φοβάται (γενικά σε επίπεδο ιατρικού κόσμου). Φοβάται κυρίως την τηλεϊατρική γιατί πιστεύουν ότι θα έχουν αθέμιτο ανταγωνισμό. Δηλαδή, κάποιος γιατρός ο οποίος θα έχει πολύ μεγάλες δυνατότητες και οικονομική επιφάνεια στην Αθήνα θα μπορεί να προσφέρει υπηρεσίες σε κάποιο μέρος εκτός Αθηνών και θα ανταγωνίζεται αθέμιτα έναν τοπικό ιατρό.
Η δεύτερη προσέγγιση είναι ότι θα λύσει πολλά προβλήματα διότι αυτή τη στιγμή έχουμε έλλειψη σε πολλές ειδικότητες γιατρών, ειδικά στην περιφέρεια.
Θα πρέπει να φτάσουμε σε μια χρυσή τομή όπου δεν θα θίγονται τα επαγγελματικά δικαιώματα των ιατρών αλλά ταυτόχρονα θα συμβαδίζουμε με την τεχνολογική εξέλιξη. Γι’ αυτό και προτείνουμε την αυτορρύθμιση του ιατρικού κόσμου.
Τελικά τι απαιτεί το μέλλον στην τηλεϊατρική και την τεχνητή νοημοσύνη;
Το μέλλον απαιτεί γενναίες αποφάσεις και κυρίως πολιτική βούληση. Είναι σημαντικό ότι σ΄ αυτή τη συγκυρία, τουλάχιστον στον ιατρικό κόσμο έχουμε ένα πολύ καλό momentum, υπάρχει καλό πνεύμα συνεργασίας. Θα πρέπει ν΄ ακουστούν όλες οι απόψεις και να ληφθούν υπόψη ώστε να γίνει ένας γόνιμος διάλογος. Όλα αυτά με γνώμονα την ασφάλεια του ασθενούς.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
