THEPOWERGAME
Τα φαινόμενα βίας ανάμεσα σε παιδιά στον χώρο του σχολείου έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού και τους τρόπους αντιμετώπισής του αναφέρεται στο powergame.gr, η Ψυχολόγος-Κλινική Νευροψυχολόγος, MSc, Εκπ. Ψυχοθεραπεύτρια Παιδιών και Εφήβων, Ευγενία Παπαχρηστοπούλου.
Τι ορίζουμε ως σχολικό εκφοβισμό;
Ο σχολικός εκφοβισμός σαν όρος κατέκλυσε την ελληνική κοινωνία τελευταία, ενώ αποτελεί ένα διαχρονικό κοινό φαινόμενο που διαδραματιζόταν για πολλά χωρίς να γίνεται όμως ιδιαίτερος λόγος. Ήταν κοινό μυστικό η ύπαρξη «νταήδων» στα σχολεία ή στις γειτονιές που απειλούσαν τα πιο αδύναμα παιδιά. Τώρα γίνεται πλέον ορατό και αναγνωρίσιμο. Ακούμε για τα αποτελέσματά του καθημερινά ή/και τα αντιμετωπίζουμε. Γύρω μας, κοντά μας, δίπλα μας, σε κάθε σχολείο, σε κάθε οικογένεια υπάρχουν αναφορές περιστατικών ενδοσχολικής βίας.
Από που ξεκινάει αυτό το φαινόμενο;
Μα από την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη. Ο άνθρωπος για να ορίσει τον σωματικό εαυτό του αλλά και τον εαυτό του ως σκεπτόμενο ον συγκρίνεται με τους γύρω του.
Εξελίσσεται μέσα από τη σύγκριση η οποία συμβάλλει στην προαγωγή του ανθρώπινου είδους μέσω του θεμιτού ανταγωνισμού. Αν όμως αυτή η σύγκριση συνοδεύεται από αίσθηση κατωτερότητας και συναισθήματα θυμού λαμβάνει αρνητική μορφή και οι εκδηλώσεις της είναι απρόβλεπτες.
Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού είναι πολυδιάστατο. Ζούμε σε περίοδο παρατεταμένης κρίσης. Η κοινωνία δεν έχει προλάβει να επεξεργαστεί τα αποτελέσματα των αλλεπάλληλων κρίσεων. Κυριαρχεί ένας διάχυτος θυμός. Η οικογένεια γίνεται αποδέκτης της κρίσης και παράλληλα ο κινητήριος μοχλός για την αντιμετώπισή της. Τα παιδιά με το ευαίσθητο και ανώριμο γνωστικό σύστημα απορροφούν όλους τους κραδασμούς των ενδοοικογενειακών προβλημάτων και εκπέμπουν ακατέργαστα συναισθήματα. Βέβαια, το φαινόμενο, δεν εκδηλώνεται σε όλες τις οικογένειες, ούτε σε όλα τα παιδιά. Φαίνεται ότι εμπλέκονται ιδιοσυγκρασιακοί παράγοντες, δηλαδή ο χαρακτήρας κάποιων παιδιών αλλά και τρόποι ανατροφής και γονεϊκότητας.
Γιατί ονομάζεται σχολικός εκφοβισμός και τι τον διαφοροποιεί από άλλες μορφές παιδικής επιθετικότητας;
Είναι μια μορφή βίας που ονομάζεται σχολική, αφενός μεν γιατί πολλά περιστατικά διαδραματίζονται μέσα το χώρο του σχολείου, αφετέρου γιατί αφορούν παιδιά σχολικής ηλικίας. Περιλαμβάνει μορφές λεκτικής βίας όπως απειλές, υβριστικούς επιθετικούς προσδιορισμούς, αλλά και σωματική βία, πράξεις δολιοφθοράς, απρόκλητης επιθετικότητας και εκφοβισμών από παιδί ή ομάδα παιδιών προς ένα άλλο.
Εκφοβισμός είναι επίσης και η διάδοση ψευδών φημών, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η χρήση μειωτικών σχολίων που πραγματοποιούνται μέσα από το διαδίκτυο το οποίο πλέον αποτελεί ένα σύγχρονο μέσο του φαινομένου. Το χαρακτηριστικό του σχολικού εκφοβισμού που τον διαφοροποιεί από άλλες μορφές παιδικής επιθετικότητας είναι η επανάληψη ή ίσως και η χρονιότητα. Ο άμεσος σκοπός είναι η πρόκληση βλάβης.
Ο έμμεσος σκοπός είναι η επίδειξη αλλά και η απόδειξη ισχύος από έναν αντικειμενικά ή υποκειμενικά δυνατότερο σε έναν πιο αδύνατο. Εμπεριέχει λοιπόν μια ανισότητα δύναμης αλλά και άσκηση ελέγχου. Προσβάλει, περιθωριοποιεί, στιγματίζει, στοχοποιεί, θυματοποιεί και προκαλεί βαθιά τραύματα στα θύματα. Σωματικά και περισσότερο ψυχικά, σοβαρά έως και ανεπανόρθωτα. Οι εμπλεκόμενοι ρόλοι δεν είναι μόνο αυτοί του θύτη και του θύματος αλλά και ένας ακόμη, αυτός του παρατηρητή, εξίσου σημαντικός στην εξέλιξη του φαινομένου με τους άλλους δύο.
Ποια χαρακτηριστικά έχουν τα παιδιά «θύτες»;
Τα παιδιά «θύτες» έχουν ηγετικές τάσεις, συχνά ταυτίζονται με επιθετικά πρότυπα, έχουν χαμηλή ενσυναίσθηση και μία ψευδώς τονισμένη αυτοπεποίθηση η οποία μπορεί να ενέχει και συναισθήματα κατωτερότητας. Έχει βρεθεί ότι στις οικογένειες παιδιών-θυτών δεν υπάρχουν σαφή όρια, οι συγκρούσεις δεν επιλύονται με εποικοδομητικό τρόπο και συχνά επιβάλλονται ακραίες μορφές τιμωρίας. Γενικότερα, η βία κυριαρχεί και δυστυχώς αναπαράγεται. Ως εκ τούτου, συνεχίζεται ο ατέρμονος κύκλος της.
Ποια είναι τα παιδιά που γίνονται στόχοι σχολικού εκφοβισμού;
Τα παιδιά θύματα είναι είτε παθητικοί είτε επιθετικοί στόχοι. Οι παθητικοί στόχοι είναι παιδιά αγχώδη, ανασφαλή, αποτραβηγμένα, συχνά χωρίς φίλους, με μειωμένες ικανότητες αυτοεπιβολής. Οι προκλητικοί στόχοι είναι τα πιο επιθετικά, αγχώδη, υπερκινητικά παιδιά που εξωτερικεύουν συναισθήματα. Αυτή η ομάδα συχνά εντάσσεται στην ομάδα των θυτών για να γλιτώσουν από τον σχολικό εκφοβισμό. Στη βιβλιογραφία αναφέρεται ότι στις οικογένειες των θυμάτων κυριαρχεί η αδυναμία διαχείρισης κρίσεων, το άγχος, η χαμηλή αυτοπεποίθηση και καταθλιπτικές τάσεις.
Μιλήσατε και για τους παρατηρητές. Ποιοι γίνονται και για ποιο λόγο;
Οι παρατηρητές χαρακτηρίζονται από ουδετερότητα, αποστασιοποίηση και τάση αποφυγής των δύσκολων καταστάσεων. Ωστόσο, η παρουσία τους είναι πολύ σημαντική τόσο για τη διατήρηση όσο και για τον περιορισμό του φαινομένου. Στο φαινόμενο συμβάλλει και η στάση των εκπαιδευτικών η οποία μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στον περιορισμό των εκδηλώσεων και γενικότερα στην αποτροπή τέτοιων φαινομένων.
Ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού;
Τα τελευταία χρόνια και πιο πολύ τον τελευταίο καιρό γινόμαστε μάρτυρες ολοένα και περισσότερων παρόμοιων περιστατικών. Σαν κοινωνία έχουμε θρηνήσει και θύματα του αδυσώπητου εκφοβισμού. Το ερώτημα όλων είναι τι κάνουμε για να τον αντιμετωπίσουμε, τι κάνουμε για να περιορίσουμε το φαινόμενο. Η απάντηση είναι δύσκολη όσο υπάρχουν πολύπλοκες σχέσεις και δυσνόητα δυναμικά σχέσεων. Από τη μία πλευρά, ενώ το φαινόμενο είναι γνωστό, όταν συμβαίνει δεν υπάρχει η κατάλληλη αντιμετώπιση. Ίσως η ανησυχία, οι φόβοι ακόμα και η τάση αποφυγής παίζουν το ρόλο τους.
Σημαντικό και πρωταρχικό βήμα είναι η αναγνώριση. Είναι βασικό να αντιληφθούμε τα γεγονότα και να ορίσουμε τη διάστασή τους. Κάθε υποτίμηση του γεγονότος ή αντίθετα, η υπερβολική έκφραση δε βοηθάει. Προσπαθούμε να συλλέξουμε πληροφορίες από διάφορες πηγές με τρόπο ανιχνευτικό και αναγνωριστικό και όχι υπερβολικό. Είμαστε πάντα κοντά στο παιδί μας, το υποστηρίζουμε χωρίς να το κατευθύνουμε. Ακούμε ενεργητικά τη δική του άποψη γιατί εκείνο εμπλέκεται και εκείνο αντιμετωπίζει το φαινόμενο από όλες τις πλευρές.
Σε συνεννόηση μαζί του και πάντα με τρόπο που εκείνο επιθυμεί περνάμε στη δράση από κοινού. Είναι καλό να ενημερώνονται οι εκπαιδευτικοί ιεραρχικά και οι ανώτερες εκπαιδευτικές δομές αν χρειάζεται. Σε ένα μεταγενέστερο στάδιο και αφού αντιμετωπιστεί η δύσκολη κατάσταση φροντίζουμε για τη διατήρηση της ηρεμίας του παιδιού μας και την αποφυγή επανάληψης του φαινομένου με τη διαρκή υποστήριξή μας. Προϋπόθεση όλων αυτών είναι η ενεργητική ακρόαση, η προσέγγιση με ενσυναίσθηση, η βαθιά κατανόηση των αναγκών και των επιθυμιών του παιδιού.
Τι γίνεται αν πρόκειται για γονέα παιδιού που ασκεί τον εκφοβισμό;
Προσεγγίζω το παιδί μου, αρχικά για να το ακούσω και να αφουγκραστώ την ανάγκη του για επιβολή. Κατανοώ το συναίσθημά του αλλά καταδικάζω τη συμπεριφορά του. Είμαι κοντά του στην κάθε του προσπάθεια κατανόησης των πράξεών του, αληθινής μετάνοιας και επανόρθωσης.
Σε κάθε περίπτωση ενισχυόμαστε κοινωνικά δημιουργώντας δίκτυα επικοινωνίας με τους συνανθρώπους μας για την αναγνώριση τέτοιων μορφών βίας. Από όποια πλευρά κι αν βρισκόμαστε είναι σημαντικό να επικοινωνήσουμε και να καταδικάσουμε το γεγονός. Ενδοσκοπούμε για τη κατανόηση του εαυτού μας, την ανάληψη της ευθύνης που μας αναλογεί και τέλος για τη δράση. Ο εγωϊσμός εξυπηρετεί μόνο τη διαιώνιση του φαινομένου. Χρειάζεται αλλαγή της βαθιάς ριζωμένης νοοτροπίας για βία και αντεκδίκηση.
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
