Μετά τη συνεδρίαση του Μαρτίου, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ΕΚΤ, φαινόταν έτοιμη να κάνει μια παύση στην πορεία της νομισματικής πολιτικής με τις διαδοχικές μειώσεις επιτοκίων, έξι κατά σειρά. Ωστόσο, η μάχη των δασμών, σε συνδυασμό με την άνοδο του ευρώ και την αδυναμία της ευρωοικονομίας, δείχνει πως το πιθανότερο είναι, όπως λένε οι περισσότροι αναλυτές, να προχωρήσει η ΕΚΤ στην έβδομη κατά σειρά μείωση επιτοκίων από τον Ιούνιο, κατεβάζοντας το κόστος δανεισμού.
Τον Μάρτιο είχε προχωρήσει στην έκτη μείωση των επιτοκίων της από τον Ιούνιο και πέμπτη διαδοχική από τον Σεπτέμβριο με ακόμα μία κίνηση 25 μονάδων βάσης (0,25%), όπως ήταν ευρέως αναμενόμενο, που οδήγησε το επιτόκιο καταθέσεων της ευρωτράπεζας στο 2,5%. Οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ επισήμαναν μεταξύ άλλων ότι η διαδικασία αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού βρίσκεται σε καλό δρόμο και ότι οι πιο πρόσφατες προβολές συμβαδίζουν με τις προηγούμενες προοπτικές.
Την ίδια ώρα, ωστόσο, οι εμπειρογνώμονες της τράπεζας αναθεώρησαν ξανά προς τα κάτω τις εκτιμήσεις τους για την ανάπτυξη στην ευρωζώνη -σε 0,9% για το 2025, 1,2% για το 2026 και σε 1,3% για το 2027.
Αυτά έγιναν τον τελευταίο μήνα, πριν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ανακοινώσει το τσουνάμι των δασμών και την ένταση που προκάλεσε στο μέτωπο του εμπορικού πολέμου και τις δηλώσεις ΗΠΑ-Κίνας-Ε.Ε., που άναψαν τα αίματα στην εμπορική διαμάχη.
Τον Μάρτιο τα επιτόκια έδειχναν να βρίσκονται στο άνω άκρο του εύρους που θεωρείται «ουδέτερο», μια ανάπαυλα από την ΕΚΤ έμοιαζε λογική -ιδιαίτερα δεδομένης της «ευρω-ευφορίας» που προκάλεσε η αλλαγή πορείας στη δημοσιονομική πολιτική της Γερμανίας και η πρόθεση της Ευρώπης να αυξήσει τις δαπάνες για άμυνα και ασφάλεια, γεγονός που είχε βελτιώσει τις προοπτικές ανάπτυξης της ευρωζώνης. Ωστόσο, από την «Ημέρα της Απελευθέρωσης», ημέρα ανακοίνωσης των δασμών Τραμπ, και έπειτα, η παύση δεν είναι πλέον επιλογή της ΕΚΤ, εκτιμούν οι περισσότεροι αναλυτές .
Οι δασμοί που επέβαλαν οι ΗΠΑ στην Ε.Ε. και σε πολλές άλλες χώρες έχουν επαναφέρει ανησυχίες για την ανάπτυξη της ευρωζώνης, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Η ενίσχυση του ευρώ σε συνδυασμό με την πτώση των τιμών της ενέργειας προσθέτουν αποπληθωριστικές πιέσεις, τις οποίες εντείνουν οι τρέχουσες εμπορικές εντάσεις. Ως εκ τούτου, η ΕΚΤ -που πριν από λίγες εβδομάδες έδειχνε διστακτική ανάμεσα σε μια παύση ή μια νέα μείωση- αναγκάζεται να συνεχίσει τον κύκλο χαλάρωσης αυτήν την εβδομάδα, λένε οι αναλυτές της ING.
Δύο μεγάλες προκλήσεις για την ΕΚΤ – Ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη
Όπως και τον Οκτώβριο, η επικείμενη μείωση μπορεί να χαρακτηριστεί ως «προληπτική» -μια μείωση που δεν μπορεί να βλάψει- ενώ η αδράνεια θα έθετε υπό αμφισβήτηση τη βούληση της ΕΚΤ να στηρίξει την ανάπτυξη και ίσως οδηγούσε σε περαιτέρω αδικαιολόγητη ενίσχυση του ευρώ. Σε περίπτωση που διέφυγε της προσοχής, η σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο από την έναρξη της νομισματικής ένωσης, προσθέτουν οι ίδιοι αναλυτές.
Με τη νέα μείωση η ΕΚΤ θα χρειαστεί επίσης να αλλάξει ρητορική. Αντί για τη δήλωση πως «η νομισματική πολιτική γίνεται αισθητά λιγότερο περιοριστική», είναι πιθανό να επισημάνει ότι με το επιτόκιο καταθέσεων στο 2,25%, αυτό πλέον βρίσκεται εντός του ουδέτερου εύρους.
Κοιτώντας μπροστά, η ΕΚΤ καλείται να διαχειριστεί τουλάχιστον δύο μεγάλες προκλήσεις: οι συνεχιζόμενες εμπορικές εντάσεις και το υψηλό επίπεδο αβεβαιότητας στο πεδίο της ανάπτυξης ενδέχεται να την οδηγήσουν σε ακόμα μεγαλύτερες μειώσεις των επιτοκίων απ’ όσες είναι έτοιμη να παραδεχτεί σήμερα. Την ίδια ώρα, η ενίσχυση του ευρώ όχι μόνο έναντι του δολαρίου, αλλά και άλλων νομισμάτων, θα ασκήσει περαιτέρω αποπληθωριστικές πιέσεις στην ευρωζώνη, σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές.
Η προληπτική αντιμετώπιση αυτών των πιέσεων ίσως οδηγήσει την ΕΚΤ να ανοίξει τουλάχιστον λεκτικά την πόρτα σε ακόμη πιο επεκτατική νομισματική πολιτική.
Στρατηγικοί αναλυτές των μεγαλύτερων τραπεζών της Wall Street (όπως η JPMorgan, Goldman Sachs κ.ά.), βλέπουν περαιτέρω περιθώριο αδυναμίας για το δολάριο και εξ αντανακλάσεως ανόδου του ευρώ, καθώς οι συνέπειες της επιβολής των δασμών από τον Τραμπ αρχίζουν να διαχέονται στην οικονομία και τις αγορές.
«Αν οι δασμοί πιέσουν τα περιθώρια κέρδους των αμερικανικών εταιρειών και τα πραγματικά εισοδήματα των καταναλωτών, όπως πιστεύουμε ότι θα συμβεί, τότε μπορεί να πλήξουν αυτήν την αίσθηση αμερικανικής “εξαίρεσης” και να κλονίσουν το βασικό θεμέλιο της ισχύος του δολαρίου», τονίζουν. Η ζήτηση για αντιστάθμιση κινδύνου απέναντι σε πιθανή υποχώρηση του δολαρίου έχει εκτιναχθεί σε υψηλό πενταετίας, καθώς η πολιτική δασμών της κυβέρνησης Τραμπ απειλεί να υπονομεύσει τη δυναμική της αμερικανικής οικονομίας.
Η ζυγαριά γέρνει προς τη μείωση επιτοκίων
Η ζυγαριά πλέον γέρνει προς αυτήν την κατεύθυνση, σύμφωνα με τους αναλυτές και τις αγορές. Αν πράγματι αποφασισθεί, θα είναι η έβδομη μετά τον Ιούνιο του 2024, με το επιτόκιο καταθέσεων της ΕΚΤ να μειώνεται στο 2,25%.
Η νέα τάξη πραγμάτων στο παγκόσμιο εμπόριο που προωθεί η Αμερική έχει μεταβάλει τις μακροοικονομικές προοπτικές, με βάση τις οποίες λαμβάνονται οι αποφάσεις νομισματικής πολιτικής, κυρίως οι προοπτικές για την ανάπτυξη. H EKT προέβλεπε στις αρχές του Μαρτίου, λαμβάνοντας υπόψη μόνο τον αντίκτυπο από τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ-Κίνας, μία αναιμική ανάκαμψη της οικονομίας της Ευρωζώνης, της τάξης του 0,9%.
Μετά την ανακοίνωση των ανταποδοτικών δασμών, ύψους 20% για τις περισσότερες εισαγωγές από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι προοπτικές για την ανάπτυξη επιδεινώθηκαν, παρά τη μείωσή τους στη συνέχεια στο 10% για ένα διάστημα 90 ημερών. Και αυτό γιατί μπορεί ο σκοπός να είναι η επίτευξη μιας συμφωνίας μέσα από διαπραγματεύσεις των εμπορικών αξιωματούχων της Ε.Ε. με τους Αμερικανούς ομολόγους τους, αλλά το ποιο θα είναι το αποτέλεσμά τους δεν μπορεί να προεξοφληθεί. Γι’ αυτό, άλλωστε, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε την Πέμπτη ότι τα αντίμετρα της Ε.Ε. θα ξεκινήσουν να ισχύουν, αν οι διαπραγματεύσεις δεν είναι ικανοποιητικές, προσθέτοντας ότι «όλες οι επιλογές παραμένουν στο τραπέζι».
Οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ έχουν επηρεαστεί αρνητικά, καθώς ισχύουν ήδη οι ελάχιστοι δασμοί 10%, όπως και οι κλαδικοί δασμοί 25% που είχαν ανακοινωθεί τον προηγούμενο μήνα για τον χάλυβα, το αλουμίνιο και τα αυτοκίνητα. Το τοπίο, επομένως, για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις είναι ήδη πολύ διαφορετικό σε σχέση με το προηγούμενο εμπορικό καθεστώς.
Επιπλέον, η αβεβαιότητα για την εμπορική πολιτική κλονίζει το επιχειρηματικό κλίμα και οδηγεί σε αναστολή επενδύσεων, έως ότου ξεκαθαρίσει το τοπίο με τους δασμούς.
Κατά συνέπεια, είναι παραπάνω από ορατός ο κίνδυνος επιδείνωσης των ήδη χαμηλών προοπτικών ανάκαμψης στην Ευρώπη. Σύμφωνα με αναλυτές, που ρωτήθηκαν από το Reuters, οι αρνητικές συνέπειες των δασμών θα είναι μεγαλύτερες από τις θετικές που θα έχει η στροφή της Γερμανίας στην αύξηση των δημόσιων δαπανών, με επενδύσεις 500 δισ. ευρώ για υποδομές σε βάθος 10ετίας και μεγάλη αύξηση των αμυντικών δαπανών της.
Η ταχύτερη μείωση των επιτοκίων της ΕΚΤ θα δώσει, με τα δεδομένα αυτά, τη δυνατότητα ενός στηρίγματος στην ευρωπαϊκή οικονομία, καθώς μάλιστα ο πληθωρισμός ήδη κινείται σύμφωνα με τους στόχους που είχαν τεθεί. Σύμφωνα με τη Eurostat, o πληθωρισμός στην Ευρωζώνη μειώθηκε τον Mάρτιο στο 2,2% και κινείται κοντά στον στόχο του 2%, ενώ σημαντικό είναι ότι μειώθηκε και ο πληθωρισμός στον τομέα των υπηρεσιών.
Η μεγάλη ανατίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου το τελευταίο δίμηνο, λόγω της δασμολογικής πολιτικής του Τραμπ, διευκολύνει περαιτέρω τη μείωση του πληθωρισμού, όπως και η απότομη μείωση στις τιμές του πετρελαίου, με το Brent να έχει υποχωρήσει έως και τα 60-65 δολάρια το βαρέλι.
Από την άλλη πλευρά, ο πληθωρισμός θα μπορούσε να κινηθεί ανοδικά, αν η Ε.Ε. απαντήσει με δασμούς σε αμερικανικά προϊόντα, κάτι όμως που δεν προβλέπεται πριν υπάρξει εικόνα για τις διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ. Σε κάθε περίπτωση, η εικόνα που υπάρχει είναι ότι ο πληθωρισμός δεν θα εκτροχιασθεί από τον στόχο του.
Καμπανάκι από EKT για απροθυμία επενδύσεων στην ευρωζώνη
Έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ΕΚΤ, που διεξήχθη τον Μάρτιο για τις τραπεζικές χορηγήσεις καταγράφει αυστηρότερα κριτήρια δανειοδότησης και ασθενέστερη ζήτηση δανείων από επιχειρήσεις το πρώτο τρίμηνο του 2025. Αυτό καταδεικνύει υποτονική διάθεση για επενδύσεις, ακόμη και πριν από την αναταραχή με τους δασμούς στο διεθνές εμπόριο και τις αγορές.
Παρ’ ότι η πιστωτική επέκταση έδειξε μια σταθερή συνέχεια λόγω της χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής, η έρευνα του τέταρτου τριμήνου του περασμένου έτους είχε ήδη δείξει ότι οι τράπεζες αυστηροποιούν τα πιστωτικά κριτήρια, λόγω αύξησης των κινδύνων. Η τάση αυτή συνεχίστηκε και στο πρώτο τρίμηνο του 2025, με τη ζήτηση δανείων από επιχειρήσεις να υποχωρεί ξανά σε αρνητικό έδαφος. Η υποχώρηση αυτή αποδίδεται κυρίως στη μειωμένη ζήτηση για πιστωτικές γραμμές και κεφάλαιο κίνησης, αναφέρουν αναλυτές της ING. Το θετικό στοιχείο, παρατηρούν, είναι ότι τα σχέδια για πάγιες επενδύσεις δεν συνέβαλαν αρνητικά, αν και δεν υποστήριξαν ενεργά τη ζήτηση δανείων.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στα μέσα Μαρτίου, πριν από την «Ημέρα Απελευθέρωσης», με την ανακοίνωση των δασμών Τραμπ και την τρέχουσα αναταραχή στις αγορές, οπότε δεν υπάρχουν ακόμη ενδείξεις για το πώς αυτές οι εξελίξεις επηρέασαν περαιτέρω τη ζήτηση δανείων και τη διάθεση των τραπεζών να χορηγούν πίστωση. Συνολικά οι προσδοκίες για ιδιωτικές επενδύσεις παραμένουν αδύναμες για τους επόμενους μήνες και η έρευνα αυτή επιβεβαιώνει τις προβλέψεις για μια υποτονική ανάκαμψη, παρά τη χαλάρωση της πολιτικής της ΕΚΤ.
Κατά το πρώτο τρίμηνο του 2025 οι τράπεζες της ευρωζώνης ανέφεραν νέα μικρή μείωση στη συνολική καθαρή ζήτηση δανείων από επιχειρήσεις, έπειτα από δύο τρίμηνα ασθενούς ανάκαμψης (καθαρό ποσοστό ‑3%). Η καθαρή μείωση της ζήτησης προήλθε κυρίως από τις τράπεζες στη Γαλλία, ενώ οι τράπεζες στην Ιταλία ανέφεραν σταθερή ζήτηση και εκείνες στη Γερμανία και την Ισπανία ανέφεραν καθαρές αυξήσεις. Η πτώση στο σύνολο της ευρωζώνης ήταν χαμηλότερη απ’ ό,τι είχαν προβλέψει οι ίδιες οι τράπεζες το προηγούμενο τρίμηνο, όταν αναμενόταν ότι η ζήτηση θα παρέμενε περίπου αμετάβλητη σε καθαρούς όρους (‑1%).
Ανά κατηγορία δανείου, οι τράπεζες ανέφεραν καθαρές μειώσεις στη ζήτηση τόσο από μεγάλες επιχειρήσεις, όσο και από ΜμΕ (με καθαρό ποσοστό ‑5% και ‑3% αντίστοιχα). Καθαρές μειώσεις καταγράφηκαν τόσο στα βραχυπρόθεσμα δάνεια (‑9%), κυρίως λόγω των τραπεζών στη Γαλλία και την Ιταλία, όσο και στα μακροπρόθεσμα δάνεια (‑3%).
Η μεγάλη εξαίρεση εντοπίζεται στην αγορά στεγαστικών δανείων, σημειώνει η ανάλυση της ING. Η καθαρή ζήτηση για στεγαστικά δάνεια αυξήθηκε σημαντικά το πρώτο τρίμηνο, ενώ τα πιστοδοτικά κριτήρια χαλάρωσαν. Αυτό ενισχύει περαιτέρω την ανάκαμψη της αγοράς κατοικίας και δείχνει ότι οι επενδύσεις σε κατοικίες αναμένεται να αποτελέσουν φωτεινό σημείο ανάμεσα στις υπόλοιπες ασθενείς επενδυτικές κατηγορίες στην ευρωζώνη τους επόμενους μήνες. Σύμφωνα με την έρευνα, ο σημαντικότερος παράγοντας για την αυξημένη ζήτηση είναι τα χαμηλότερα επιτόκια.
Το συγκρατημένο μήνυμα της έρευνας θα μπορούσε να ενισχύσει περαιτέρω τα επιχειρήματα υπέρ μιας νέας μείωσης επιτοκίων από την ΕΚΤ, αν και ήδη υπάρχουν αρκετοί λόγοι για μια τέτοια κίνηση. Με δεδομένες τις εμπορικές και αγοραίες αναταραχές, την ενίσχυση του ευρώ και τις ανησυχίες για την ανάπτυξη, αναμένεται ότι η ΕΚΤ θα μειώσει εκ νέου τα επιτόκια κατά 0,25% την Πέμπτη.
Κατάρρευση επενδυτικής εμπιστοσύνης στη Γερμανία
Πολύ περισσότερο, μάλιστα, μετά τα νέα αρνητικά μηνύματα από τη Γερμανία. Η επενδυτική εμπιστοσύνη στη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης κατέρρευσε, καθώς τα αποσπασματικά μέτρα εμπορίου του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, απειλούν να ανακόψουν την εύθραυστη ανάκαμψη.
Ο δείκτης προσδοκιών του ινστιτούτου ZEW υποχώρησε τον Απρίλιο στις -14 μονάδες από 51,6 τον προηγούμενο μήνα, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν την Τρίτη. Οι αναλυτές σε δημοσκόπηση του Bloomberg ανέμεναν πτώση στις 10 μονάδες.
«Οι αλλοπρόσαλλες αλλαγές στην εμπορική πολιτική των ΗΠΑ βαραίνουν σημαντικά τις προσδοκίες στη Γερμανία», δήλωσε ο πρόεδρος του ZEW, Άχιμ Βάμπαχ. «Δεν είναι μόνο οι συνέπειες των λεγόμενων αμοιβαίων δασμών στο παγκόσμιο εμπόριο, αλλά και η ίδια η δυναμική των συνεχών αλλαγών που έχουν εντείνει μαζικά την παγκόσμια αβεβαιότητα».
Η αρχική αισιοδοξία για τα σχέδια της νέας γερμανικής κυβέρνησης να αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες έχει ξεθωριάσει ταχέως μετά την επιβολή δασμών στα αυτοκίνητα από τον Τραμπ -και αργότερα συνολικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρ’ ότι οι δασμοί έχουν ανασταλεί για να υπάρξουν διαπραγματεύσεις, τα κορυφαία οικονομικά ινστιτούτα της Γερμανίας έχουν μειώσει την πρόβλεψη για την οικονομική ανάπτυξη του 2025 στο μόλις 0,1%, προειδοποιώντας ότι ενδέχεται να υπάρξει και χειρότερο σενάριο.
Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει τρίτη συνεχόμενη χρονιά ύφεσης, γεγονός που αναδεικνύει τις ευπάθειες που απορρέουν από την εξάρτηση από τις εξαγωγές και υπογραμμίζει την ανάγκη αναθεώρησης του οικονομικού μοντέλου της χώρας, στέλνοντας νέα σήματα στην ΕΚΤ.
Αυτές οι ενδείξεις ανησυχούν την Bundesbank, της οποίας ο πρόεδρος, Γιοάχιμ Νάγκελ, κατηγορεί τον Τραμπ ότι υπονομεύει τη σταθερότητα της παγκόσμιας οικονομίας. Μέχρι τον περασμένο μήνα η Bundesbank εκτιμούσε ότι η γερμανική οικονομία θα επέστρεφε στην ανάπτυξη το πρώτο τρίμηνο, μετά την ύφεση στα τέλη του προηγούμενου έτους -κάτι που πλέον μοιάζει αβέβαιο.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προσφέρει κάποια στήριξη με τη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής και αναμένεται να μειώσει το επιτόκιο καταθέσεων στο 2,25% από 2,5% τη Μ. Πέμπτη. Παρ’ ότι ορισμένοι αξιωματούχοι ανησυχούν για τις πληθωριστικές επιπτώσεις των δασμών Τραμπ, οι συμμετέχοντες στην έρευνα του ZEW δείχνουν λιγότερο προβληματισμένοι.
«Ο κίνδυνος νέας έξαρσης του πληθωρισμού στη Γερμανία και τη ζώνη του ευρώ δεν θεωρείται σημαντικός από τους ειδικούς των χρηματοπιστωτικών αγορών», δήλωσε ο Βάμπαχ. «Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους, αυτό δίνει στην ΕΚΤ περιθώριο να ενισχύσει την οικονομία με νέες μειώσεις επιτοκίων».
