Στο πλαίσιο του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών, ο Πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας και της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, καθηγητής Γκίκας Χαρδούβελης συμμετείχε, μαζί με άλλους διακεκριμένους ομιλητές, σε συζήτηση με συντονιστή με θέμα “Δασμοί, Πληθωρισμός και Διαταράξεις’’, υποστηρίζοντας ότι η πιθανότητα να μπει η παγκόσμια οικονομία σε τροχιά στασιμοπληθωρισμού έχει αυξηθεί.
H συζήτηση επικεντρώθηκε στις τελευταίες εξελίξεις για την παγκόσμια οικονομία, αλλά και τις προοπτικές που διαμορφώνονται στον απόηχο της πρόσφατης επιβολής των αμερικανικών δασμών και των αρνητικών επιπτώσεών τους στις αγορές και τις οικονομίες, ανέφερε ο κ. Χαρδούβελης
Ο κ. Χαρδούβελης στην εισήγησή του τόνισε ότι η πολιτική Τραμπ καταστρέφει την αρχιτεκτονική των διεθνών οικονομικών σχέσεων, που οι Ηνωμένες Πολιτειες επιμελώς βοήθησαν να δημιουργηθεί τα τελευταία 80 χρόνια. Εφόσον μονιμοποιηθεί η νέα πολιτική των δασμών, μας πάει πίσω στα ποσοστά της δεκαετίας του 1930. Τότε η αύξηση του ποσοστού των δασμών από το ήδη υψηλό προηγούμενο επίπεδό τους από τον Πρόεδρο Herbert Hoover οδήγησε σε περαιτέρω επιδείνωση της Μεγάλης Ύφεσης (Great Depression), καθώς ακολούθησαν αντίποινα από τις υπόλοιπες χώρες.
Σήμερα, η αύξηση του ποσοστού των δασμών ξεκινάει από χαμηλότερη βάση (περίπου 2%) αλλά είναι τουλάχιστον 3 φορές μεγαλύτερη, και μάλιστα με μια αμερικανική οικονομία 3 φορές πιο ανοιχτή στο εξωτερικό εμπόριο. Και τα αντίποινα έχουν ήδη ξεκινήσει από την πλευρά της Κίνας. Κατά συνέπεια, η πιθανότητα να μπει η παγκόσμια οικονομία σε μια τροχιά στασιμοπληθωρισμού έχει αυξηθεί.
Κρίσιμος ο ρόλος των κεντρικών τραπεζών
Ωστόσο, στην ερώτηση για το αν βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας νέας μεγάλης παγκόσμιας ύφεσης, παρόμοιας με αυτή της δεκαετίας του 1930, ο κ. Χαρδούβελης απάντησε αρνητικά. Τόνισε ότι, ανεξάρτητα από το πόσο επιβλαβής θα εξελιχθεί ο πόλεμος των δασμών, εφόσον οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ανά τον κόσμο έχουν διδαχθεί από τα λάθη του παρελθόντος, πιστεύει ότι δεν θα τα επαναλάβουν.
Με το διεθνές εμπόριο να συρρικνώνεται, οι επιπτώσεις για την ελληνική οικονομία αναμένεται να είναι αρνητικές μεν, αλλά σημαντικά μικρότερου μεγέθους από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης. Οι άμεσες επιδράσεις αναμένονται περιορισμένες λόγω της σχετικά μικρής εξαγωγικής έκθεσης της ελληνικής οικονομίας στην αμερικανική (το 4% των εξαγωγών μας). Ωστόσο, η εξασθένιση της ανάπτυξης της Ευρωζώνης, του κύριου εμπορικού εταίρου της χώρας μας, θα μπορούσε δυτερογενώς να περικόψει 0,2-0,3 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως από τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ στη διετία 2025-2026.
Η κ. Χαρδούβελης ανέφερε ότι για την Ευρώπη η απάντηση στους δασμούς Τράμπ, περιέχεται στις πολιτικές που πρόσφατα έχουν προτείνει με εκθέσεις τους οι κκ. Ντράγκι και Λέττα.
Ζανιάς: Πού οδηγεί η πολιτική Τραμπ
Επίσης ο Γιώργος Π. Ζανιάς, ομότιμος καθηγητή στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου της Eurobank μιλώντας στο Delphi Economic Forum στη συζήτηση «Tariffs, Inflation and Disruption | Global Economy and the Challenges Ahead», στάθηκε στον κίνδυνο
Μιλώντας για το ενδεχόμενο στασιμοπληθωρισμού και ποιες χώρες απειλεί, την Ευρώπη, την Ελλάδα, τις ΗΠΑ ο κ. Ζανιάς σημείωσε πως αυτό θα εξαρτηθεί από σειρά παραγόντων. Όπως εκτίμησε, στις ΗΠΑ θα έχουμε στασιμοπληθωρισμό, καθώς θα επιταχυνθεί ο πληθωρισμός, αλλά το πως θα εξελιχθεί η κατάσταση δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει, καθώς εξαρτάται και από άλλους παράγοντες, όπως τη συμπεριφορά του δολαρίου, εάν θα υποτιμηθεί ή εάν θα ανατιμηθεί, καθώς και από αντίποινα που θα λάβουν οι άλλες χώρες κ.α. Η ιστορία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, σημείωσε χαρακτηριστικά και εκτίμησε πως εάν πρέπει να απαντήσουμε με ένα ναι ή με ένα όχι, η απάντηση θα είναι θετική για τις ΗΠΑ. Στο πεδίο της Ευρώπης, εάν αποφύγει τα αντίποινα (retaliation) τότε είναι μικρότερη η πιθανότητα να προκύψει στασιμοπληθωρισμός στην Ευρώπη εκτίμησε, σημειώνοντας πως προσωπικά θα πρότεινε να μην υπάρξουν αντίποινα αλλά να προσπαθήσουμε να βελτιώσουμε την Ευρώπη.
Σχετικά με το εάν η πολιτική του Τραμπ μπορεί να πετύχει και με ποιο κόστος ο κ. Ζανιάς εκτίμησε πως όλα αυτά είναι σχετικά. Επικαλούμενος πρόσφατο άρθρο των FT ο κ. Ζανιάς είπε πως o Τραμπ ήταν υπέρ της πολιτικής των δασμών που τώρα ακολουθεί εδώ και πολλά χρόνια – αρθρογραφούσε ήδη από τότε που ήταν 40 ετών και ασχολούνταν με το Real Estate. Είναι λοιπόν μια ιστορία 60 ετών αυτό που συμβαίνει τώρα, είπε και σημείωσε πως υπάρχουν πολλές παράμετροι. Αναφέρθηκε στο ότι πολλοί εκτιμούν πως οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν τους δασμούς για να διαπραγματευθούν καλύτερες συμφωνίες με κάποιες χώρες. Αναφέρθηκε επίσης και σε εκτιμήσεις του συμβούλου του Ντ. Τραμπ, του κ. Ναβάρο, που κατηγορεί τον Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου (WTO), και εκτιμά πως δεν λειτουργεί σωστά και οι πολιτικές του είναι τελικά εις βάρος των ΗΠΑ.
Σημειώνοντας πως η Κίνα είναι ένας πρωταθλητής στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, εκτίμησε πως ίσως ένας από τους λόγους αυτής της πολιτικής είναι πως με τον περιορισμό της παγκοσμιοποίησης θα περιοριστεί και η Κίνα. Ωστόσο όπως εκτίμησε η Κίνα έχει και αρκετά «όπλα», επισημαίνοντας πως σήμερα υπήρξε ένα sell off σε κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ, πιθανόν λόγω Κίνας που κατέχει μεγάλο όγκο αμερικανικών ομολόγων και έχει τρόπους να επιφέρει πλήγμα στις ΗΠΑ, οι οποίες παράλληλα βλέπουν με αυτή την πολιτική πολλές συμμαχίες τους να χάνονται.
Όπως εκτίμησε, το βασικό πρόβλημα των ΗΠΑ είναι πως αποταμιεύουν λιγότερο. Πρωταθλητές στην αποταμίευση είναι η Ευρώπη και η Κίνα. Οι άνθρωποι επενδύουν περισσότερο στις ΗΠΑ γιατί η αγορά διαθέτει μεγάλη ρευστότητα ενώ από την άλλη οι Αμερικανοί θέλουν να ξοδεύουν περισσότερα. Επομένως μπορεί να έχουν πρόβλημα και στο εσωτερικό της χώρας επίσης. Έτσι, το πρόβλημά τους μπορεί να είναι και στο εσωτερικό της χώρας και τώρα έχουν χρέος 120%, έλλειμμα 6%. Εάν μειώσουν το έλλειμμα, θα κλείσει και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Αλλά πραγματικά δεν ξέρω πόσο μακριά μπορεί να το πάει, είπε ο κ. Ζανιάς, αλλά ο υπόλοιπος κόσμος έχει όπλα να χρησιμοποιήσει. Θα δούμε. Αυτή η ιστορία εξελίσσεται κατέληξε.
Ποιος θα πληρώσει το κόστος
Εξαρτάται από τις ελαστικότητες σε όρους ζήτησης. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ μπορεί οι Αμερικανοί καταναλωτές να ζητούν ελιές Καλαμών και μπορεί να είναι πρόθυμοι να πληρώσουν το επιπλέον κόστος των δασμών. Εάν για παράδειγμα όμως υπάρχουν υποκατάστατα θα πάνε σε αυτά. Επιπλέον εξαρτάται και από το τι θα γίνει με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες. Το δολάριο πολλοί θα περίμεναν να ενισχύεται. Το δολάριο αποδυναμώνεται σε σχέση με το ευρώ και αυτό αυξάνει τον αντίκτυπο των δασμών.
Γιατί όμως αποδυναμώνεται; Ο κ. Ζανιάς αναφέρθηκε σε δηλώσεις του πρώην υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ κ. Λ. Σάμερς, καθηγητή στο Χάρβαρντ, σύμφωνα με τις οποίες οι ΗΠΑ αυτή τη στιγμή είναι σαν αναδυόμενη αγορά, με εξασθένηση θεσμών κ.α. Θα το απέδιδα και σε άλλους λόγους όπως είπε ο κ. Ζανιάς όπως το ότι οι traders προεξοφλούν ότι θα υπάρξουν αντίποινα και τελούν σε στάση αναμονής. Ένας ακόμη λόγος είναι πως τίθεται σε κίνδυνο το status του δολαρίου ως reserve currency. Για όλους αυτούς τους λόγους μπορεί να καταλήξουμε με ένα ασθενέστερο δολάριο. Επιστρέφοντας στις εκτιμήσεις του κ. Σάμερς ανέφερε την πεποίθηση του Αμερικανού πρώην υπουργού πως ίσως στο τέλος καταλήξουμε με κάποιο μικρότερο δασμό, πχ. 10%, αλλά είναι πολύ πρώιμο το στάδιο και πρέπει να περιμένουμε την εξέλιξη των πραγμάτων καθώς ο ίδιος ο κ. Τραμπ είναι και μια ιδιαίτερα επίμονη προσωπικότητα.
