Για να κερδίσετε στο Scrabble, ξεκινήστε από το κάτω μέρος του περιοδικού πίνακα. Οι 17 «σπάνιες γαίες» που βρίσκονται εκεί έχουν μακρόσυρτα ονόματα, όπως το δυσπρόσιο και το πρασεοδύμιο, τα οποία είναι γεμάτα με γράμματα που δίνουν πόντους. Μοιράζονται και άλλα χαρακτηριστικά. Όλες παράγονται και χρησιμοποιούνται σε απειροελάχιστες ποσότητες, αλλά είναι ζωτικής σημασίας για μια σειρά προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, από μπαταρίες και Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μέχρι όπλα και ιατρικές συσκευές. Το πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι όλες παρέχονται σε μεγάλο βαθμό από την Κίνα.
Οι σπάνιες γαίες αποτελούν μέρος του εμπορικού πολέμου. Στις 4 Απριλίου, απαντώντας στους δασμούς του Donald Trump, η Κίνα περιόρισε τις πωλήσεις επτά σπάνιων γαιών στην Αμερική. Η κίνηση αυτή αναγκάζει τους παραγωγούς να υποβάλουν αίτηση για άδειες εξαγωγής. Δεν πρόκειται για άμεση απαγόρευση, αλλά θα μπορούσε να γίνει. Η Κίνα έχει ήδη επιβάλει τέτοιες απαγορεύσεις στις εξαγωγές τριών λιγότερο σπάνιων, αλλά και εξίσου κρίσιμων, μετάλλων και έχει αυστηροποιήσει τους ελέγχους σε άλλα. Πόσο επιζήμιο θα ήταν ένα εμπάργκο σπάνιων γαιών;
Chart: The Economist
Η ιστορία μάς διδάσκει. Πριν από δύο χρόνια η Κίνα περιόρισε τις εξαγωγές γαλλίου και γερμανίου, τα οποία χρησιμοποιούνται σε τσιπ, ραντάρ και δορυφόρους. Τον Δεκέμβριο απαγόρευσε όλες τις εξαγωγές στην Αμερική και των δύο μετάλλων, καθώς και του αντιμονίου, ενός επιβραδυντικού φλόγας. Έκτοτε οι τιμές έχουν εκτοξευθεί και η παγκόσμια αγορά έχει διασπαστεί. Σύμφωνα με τον Jack Bedder της εταιρείας συμβούλων Project Blue, το γάλλιο που αγοράζεται στη Δύση είναι δύο έως τρεις φορές ακριβότερο από αυτό που αγοράζεται στην Κίνα. Η κρίση της προσφοράς δεν έχει ακόμη παραλύσει την Αμερική, καθώς, πριν από την απαγόρευση, πολλοί αγοραστές είχαν δημιουργήσει αποθέματα. Η Κίνα δεν ακύρωσε τα υφιστάμενα συμβόλαια προμήθειας, τα οποία είναι συχνά μακροχρόνια, ενώ ένα μέρος συνέχισε να καταφθάνει μέσω τρίτων χωρών. Μια πηγή προσκείμενη στο αμερικανικό υπουργείο Άμυνας δεν «βλέπει» κάποιον πανικό στο Πεντάγωνο σχετικά με το γάλλιο.
Ωστόσο, οι τελευταίοι περιορισμοί της Κίνας θα μπορούσαν να προκαλέσουν μεγαλύτερη ζημιά, για τρεις λόγους. Πρώτον, οι «βαριές» σπάνιες γαίες που έχει επιλέξει είναι οι πιο δύσκολες να υποκατασταθούν. Το δυσπρόσιο και το τέρβιο ρυθμίζουν τη θερμότητα στους μαγνήτες που τροφοδοτούν υπεράκτιες ανεμογεννήτριες, αεροπλάνα και διαστημόπλοια. «Όσο μεγαλύτερος είναι ο κινητήρας, τόσο πιο βαριές σπάνιες γαίες χρειάζεσαι», λέει ο Ionut Lazar της CRU, μιας άλλης εταιρείας συμβούλων. Τα άλλα πέντε μέταλλα είναι ζωτικής σημασίας για τα τσιπ Τεχνητής Νοημοσύνης. Ορισμένα χρησιμοποιούνται επίσης σε μαγνητικούς τομογράφους, λέιζερ και οπτικές ίνες.
Το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι η Κίνα κυριαρχεί ακόμα περισσότερο στην παραγωγή των βαρέων σπάνιων γαιών απ’ ό,τι στους ελαφρύτερους τύπους. Ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος της εξόρυξής τους, τόσο στο εσωτερικό της, όσο και στη Μιανμάρ. Το σημαντικότερο είναι ότι επεξεργάζεται το 98% του εξορυσσόμενου υλικού. Όπως τα περισσότερα στοιχεία, οι βαριές σπάνιες γαίες δεν υπάρχουν σε καθαρή μορφή στον φλοιό της Γης και, σε αντίθεση με το γάλλιο ή το γερμάνιο, δεν αποτελούν υποπροϊόντα της τήξης μετάλλων μαζικής παραγωγής, όπως το αλουμίνιο ή ο ψευδάργυρος. Πρέπει να διαχωριστούν από τις χημικές ενώσεις που σχηματίζουν με εξειδικευμένες δεξιότητες, πολλή δουλειά, αλλά μικρή ανταμοιβή.
Αυτό επιδεινώνει το τρίτο πρόβλημα: η Κίνα διαθέτει ισχυρά εργαλεία για την επιβολή οποιασδήποτε απαγόρευσης. Η κυβέρνησή της μπορεί να παρακολουθεί κάθε τόνο σπάνιας γης που εξορύσσεται και επεξεργάζεται στο εσωτερικό της και να εντοπίζει που καταλήγει, λέει ο Ryan Castilloux της εταιρείας ερευνών Adamas Intelligence. Παρακολουθεί επίσης τη ζήτηση από εταιρείες σε όλο τον κόσμο, επιτρέποντας στους αξιωματούχους να εντοπίσουν κάθε εξαίρεση που μπορεί να εισάγει περισσότερες για να επανεξαγάγει στην Αμερική. «Θα μπορούσαμε να έχουμε πολλές παράπλευρες απώλειες [αν η Κίνα αρχίσει τις πατάξεις], επειδή αποφάσισε να κλείσει τα παραθυράκια», λέει η Melissa Sanderson, βετεράνος μεταλλωρύχος, πρώην υπάλληλος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών. Δεδομένου του κινδύνου να αποκοπούν, οι τρίτες χώρες μπορεί να μη σπεύσουν να βοηθήσουν τον θείο Σαμ.
Έτσι, μια κινεζική απαγόρευση θα έπληττε σκληρά την Αμερική. Καθώς οι αγοραστές θα άρχιζαν να αποθηκεύουν, οι τιμές θα ανέβαιναν γρήγορα. Η Neha Mukherjee της εταιρείας ερευνών Benchmark Minerals εκτιμά ότι οι τιμές του δυσπρόσιου θα έφταναν, από 230 δολάρια που είναι σήμερα, στα 300 δολάρια ανά χιλιόγραμμο. Οι εταιρείες έχουν κάποια αποθέματα, αλλά σε λίγους μήνες πιθανότατα θα εξαντληθούν. Έπειτα από αυτό, οι πολιτικές βιομηχανίες θα είναι οι πρώτες που θα υποφέρουν. Οι υπεράκτιες ανεμογεννήτριες μπορεί να καταστούν μη ανταγωνιστικές ή μη διαθέσιμες. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα θα μπορούσαν να στραφούν σε μικρότερους κινητήρες. Σύντομα και η αμυντική βιομηχανία θα επηρεαστεί, λέει ο Gracelin Baskaran του κέντρου μελετών CSIS.
Η Αμερική θα επιταχύνει τις προσπάθειες για την εξεύρεση εναλλακτικών προμηθειών. Σήμερα η χώρα διαθέτει μόνο ένα ορυχείο σπάνιων γαιών, στην Καλιφόρνια. Αναπτύσσει αρκετά ακόμα και χρηματοδοτεί νέα ορυχεία στη Βραζιλία και τη Νότια Αφρική. Χρησιμοποιεί επίσης τον Defence Production Act του 1950, έναν νόμο που ψηφίστηκε κατά τον πόλεμο της Κορέας, για να χρηματοδοτήσει την πρώτη μεγάλη εγκατάσταση επεξεργασίας βαρέων σπανίων γαιών εκτός Κίνας, στο Τέξας. Ωστόσο, η Αμερική, όπως και άλλες χώρες, δεν διαθέτει την τεχνογνωσία για να μετατρέψει τις σπάνιες γαίες σε μαγνήτες υψηλής απόδοσης -τις εξαγωγές των οποίων έχει επίσης περιορίσει η Κίνα. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η Αμερική θα χρειαστεί τρία έως πέντε χρόνια για να δημιουργήσει μια εφοδιαστική αλυσίδα από το ορυχείο στον μαγνήτη, η οποία θα παρακάμπτει την Κίνα.
Ομολογουμένως, η απαγόρευση των εξαγωγών σπάνιων γαιών θα έβλαπτε την ίδια την Κίνα, καθώς θα κατέστρεφε τη ζήτηση. Το 2010, εν μέσω μιας αλιευτικής διαμάχης, η Κίνα σταμάτησε τις εξαγωγές σπάνιων γαιών στην Ιαπωνία. Μέσα σε λίγους μήνες η Ιαπωνία έκανε παραχωρήσεις και οι εξαγωγές συνεχίστηκαν. Εν τω μεταξύ, οι αυτοκινητοβιομηχανίες της Ιαπωνίας είχαν σχεδιάσει νέα οχήματα που στηρίζονταν λιγότερο στις σπάνιες γαίες. Αυτήν τη φορά είναι πιο πιθανό η Κίνα να μειώσει τις εξαγωγές προς την Αμερική επιλεκτικά -εκτός αν ο κ. Trump συνεχίσει την επιθετική του προσέγγιση. Έτσι, πιο αλληλουχικό παιχνίδι Scrabble στον κόσμο θα μπορούσε να γίνει πραγματικά δυσάρεστο.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
