Το πρόβλημα με την Ευρώπη, λένε οι επικριτές της, είναι ότι είναι υπερ-ρυθμισμένη. Ο όγκος της γραφειοκρατίας και οι τιμωρητικοί φόροι σημαίνουν ότι στη Γαλλία ή τη Γερμανία δεν υπάρχουν επιχειρηματικά εγχειρήματα τρισεκατομμυρίων δολαρίων που να μπορούν να ανταγωνιστούν την Amazon, την Google ή την Tesla. Ωστόσο, δεν είναι το μόνο που λείπει από την Ευρώπη. Από την ήπειρο απουσιάζουν και οι τεχνολογικοί ολιγάρχες (broligarchs), που κάθονται στην κορυφή αυτών των μεγαθήριων, ορισμένοι από τους οποίους είναι περισσότερο αγκιστρωμένοι στην εξουσία απ’ ό,τι στην πραγματικότητα. Έτσι, δεν υπάρχουν Ευρωπαίοι Ρασπούτιν που να διοχετεύουν αμύθητα ποσά σε πολιτικές εκστρατείες, να έχουν την τιμητική τους στις ορκωμοσίες των ηγετών ή να διοικούν τα δικά τους νεοσύστατα κυβερνητικά τμήματα. Δυστυχώς στην Ευρώπη υπάρχουν ελάχιστοι μονόκεροι και πολύ λίγη καινοτομία. Επιπλέον, δεν υπάρχουν και στελέχη τεχνολογίας που να καυχιούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι περνούν τα Σαββατοκύριακά τους «πετώντας» κομμάτια του κράτους «στον τεμαχιστή ξύλου».
Το πρόβλημα με την Ευρώπη είναι ότι είναι αναποφάσιστη και πολύ αργή όταν πρόκειται να δράσει. Κάθε κρίση απαιτεί πολλαπλές συνόδους κορυφής των εθνικών ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που συχνά διαφωνούν μέχρι αργά τη νύχτα. Οι βαρετές διαδικασίες της διακυβέρνησης με συναίνεση μπορεί να επιβραδύνουν την Ε.Ε.: χρειάστηκαν τέσσερις ημέρες και τέσσερις νύχτες παζαρέματος για να συμφωνηθεί ο τελευταίος επταετής προϋπολογισμός του μπλοκ, για το 2020. Από την άλλη πλευρά, ο ευρωπαϊκός κρατικός μηχανισμός δεν κλείνει αυθαίρετα κάθε λίγα χρόνια, όταν η πολιτική συμφωνία για τη χρηματοδότηση αποδεικνύεται ασύλληπτη, αφήνοντας εκατομμύρια δημόσιους υπαλλήλους σε αργία και βασικές υπηρεσίες μη διαθέσιμες για ημέρες ή εβδομάδες. Ο κανόνας της συναίνεσης σημαίνει επίσης ότι οι πολιτικές κορόνες ενός παραπλανημένου πολιτικού -βλέπε 125% δασμούς στην Κίνα- δεν έχουν αποτέλεσμα την κατακρήμνιση των παγκόσμιων χρηματιστηρίων. Τα κορυφαία στελέχη της Ε.Ε. δεν εκλέγονται και μερικές φορές δεν λογοδοτούν. Παρ’ όλα αυτά, δεν θα τολμούσαν ποτέ να φωτογραφηθούν παίζοντας γκολφ, αφού λίγο πριν έχουν εξανεμίσει με τις αποφάσεις τους τις αποταμιεύσεις εκατομμυρίων συμπατριωτών τους.
Το πρόβλημα με την Ευρώπη είναι ότι παρασιτεί όσον αφορά την άμυνά της, καθώς δεν δαπανά αρκετά για τις ένοπλες δυνάμεις της ώστε να μπορεί να αποκρούσει μόνη της τις απειλές. Αυτό θα συνεχίσει να ισχύει για μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμα και τη στιγμή που οι αμυντικοί προϋπολογισμοί αυξάνονται στο μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου, ενώ, παράλληλα, αντανακλά μια διαφορετική αντίληψη του τι σημαίνει «άμυνα». Πρώτον, κανείς στην Ευρώπη -εκτός της Ρωσίας, τουλάχιστον- δεν υπονοεί έστω και περιστασιακά ότι θα εισβάλει σε άλλες χώρες. Δεν υπάρχει κανενός είδους ευφυολόγημα στις Βρυξέλλες σχετικά με τη μετατροπή ενός απρόθυμου γείτονα «στην 28η πολιτεία μας» (αντίθετα, πολλοί από τους γείτονες της Ε.Ε. επιθυμούν απεγνωσμένα να ενταχθούν στο κλαμπ). Ούτε οι Ευρωπαίοι αντιπρόεδροι πετούν απρόσκλητοι σε μέρη που επιδιώκουν να προσαρτήσουν, με το πρόσχημα ότι η σύζυγός τους θέλει να παρακολουθήσει έναν αγώνα ελκήθρου. Η Ευρώπη μπορεί να έχει ελλιπείς εμπιστευτικές πληροφορίες, αλλά οι διάφοροι ηγέτες της γνωρίζουν την ταυτότητα του επιτιθέμενου που ξεκίνησε τις μάχες στην Ουκρανία (και δεν είναι η Ουκρανία). Πριν από αρκετό καιρό πολλοί προέβλεψαν τις παγίδες της εισβολής στο Ιράκ.
Το πρόβλημα με την Ευρώπη είναι ότι δεν έχει απολυταρχική προσήλωση στην ελευθερία του λόγου. Δείτε πώς οι δικαστές στη Ρουμανία και τη Γαλλία εκτροχίασαν τις καριέρες ακροδεξιών πολιτικών, οι οποίοι έχουν πείσει τους εαυτούς τους (με ελάχιστα στοιχεία) ότι ήταν η ιδεολογία τους και όχι η παράβαση του νόμου που τους δημιούργησε πρόβλημα. Ωστόσο, σε πολλούς Ευρωπαίους η ιδέα ότι η ελευθερία της έκφρασης απειλείται φαίνεται περίεργη. Οι Ευρωπαίοι μπορούν να λένε σχεδόν ό,τι θέλουν, τόσο θεωρητικά, όσο και στην πράξη. Τα πανεπιστήμια της Ευρώπης δεν έγιναν ποτέ εστίες αστυνόμευσης του λόγου από τη μία ή την άλλη ράτσα πολιτιστικών πολεμιστών. Σε κάθε ευρωπαϊκή πανεπιστημιούπολη μπορείτε να εκφράσετε μια αμφιλεγόμενη άποψη (εκτός ίσως της Ουγγαρίας), χωρίς να φοβάστε ότι θα χάσετε τη μονιμοποίησή ή την υποτροφία σας. Δεν υπάρχουν κέντρα κράτησης για τους ξένους φοιτητές που έχουν «λανθασμένες» απόψεις για τη Γάζα. Τα ειδησεογραφικά πρακτορεία δεν μηνύονται επειδή παίρνουν συνεντεύξεις από πολιτικούς της αντιπολίτευσης. Τα δικηγορικά γραφεία δεν υποχρεώνονται να υποκύπτουν στους προέδρους ως τιμωρία επειδή εργάστηκαν για τους πολιτικούς τους εχθρούς.
Το πρόβλημα με την Ευρώπη είναι ότι αντιμετωπίζει δημογραφική κρίση. Αποτρέπει την απότομη μείωση του πληθυσμού της ενισχύοντας το εργατικό δυναμικό της με μετανάστες, ορισμένοι από τους οποίους έχουν ελάχιστα ενσωματωθεί. Η μετανάστευση αυτή δείχνει την ελκυστικότητα του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής. Για όσους έρχονται αναζητώντας καταφύγιο από τον πόλεμο, δείχνει τη γενναιοδωρία των Ευρωπαίων (μερικές φορές παρεξηγημένη). Κι ενώ οι Ευρωπαίοι κάνουν περιστασιακά επίδειξη καταστολής των παράνομων μεταναστών, γενικά βασίζονται στους νόμιμους για να μαζέψουν τις σοδειές τους.
Το πρόβλημα με την Ευρώπη είναι ότι η οικονομία της είναι μόνιμα κολλημένη στο τέλμα, ένα παγκόσμιο προειδοποιητικό παράδειγμα, το οποίο δεν φαντάζει περίεργο. Οι Ευρωπαίοι απολαμβάνουν τον Αύγουστο, συνταξιοδοτούνται στην ακμή τους και περνούν περισσότερο χρόνο τρώγοντας και επικοινωνώντας με τις οικογένειές τους απ’ ό,τι οι κάτοικοι οποιασδήποτε άλλης περιοχής. Παραδόξως, οι έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι, τόσο σε πλούσιες, όσο και φτωχές χώρες, εκτιμούν αυτόν τον ελεύθερο χρόνο. Με κάποιον τρόπο οι Ευρωπαίοι κατάφεραν να πιέσουν τους εργοδότες τους να τους δώσουν περισσότερο τέτοιο χρόνο. Ακόμα κι όταν το ΑΕΠ μειωνόταν, καθώς σπαταλούσαν χρόνο παίζοντας με τα παιδιά τους, οι κάτοικοι της Ευρώπης κατάφεραν να κρατήσουν την ανισότητα σχετικά χαμηλή, ενώ τα τελευταία 20 χρόνια αλλού διογκώθηκε. Κανείς στην Ευρώπη δεν πέρασε την περασμένη εβδομάδα κοιτάζοντας το χαρτοφυλάκιο των μετοχών του, αναρωτώμενος αν θα μπορούσε να αντέξει οικονομικά να στείλει τα παιδιά του στο πανεπιστήμιο. Οι Ευρωπαίοι δεν έχουν ιδέα τι είναι η «ιατρική χρεοκοπία». Α, και κανένας ηγέτης της Ε.Ε. δεν έχει λανσάρει ποτέ το δικό του κρυπτονόμισμα.
Το πρόβλημα με την Ευρώπη είναι ότι είναι αφελής, όντας το μόνο παγκόσμιο εμπορικό μπλοκ που συνδέεται με ηθικούς κανόνες. Επιμένει να συμμορφώνεται με τα διατάγματα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, ας πούμε, ή να κάνει το χρέος της για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Δεν είναι ένα μέρος που απαιτεί από τους συμμάχους να έρθουν γονατιστοί σε αυτήν ικετεύοντας για «χάρες» που να αφορούν τους δασμούς.
Το πρόβλημα με την Ευρώπη είναι ότι είναι σαν ένα υπαίθριο μουσείο, μια ήπειρος του χθες. Είναι το μοντέλο της βιώσιμο; Καλή ερώτηση -η οποία προϋποθέτει ότι το ευρωπαϊκό μοντέλο είναι κάτι που αξίζει κάποιος να υπερασπιστεί. Είναι ένας τόπος ευλογημένος, με πόλεις για περίπατο, με μεγάλο προσδόκιμο ζωής και με εμβολιασμένα παιδιά, που δεν χρειάζεται να μάθουν πώς να προστατεύονται από τις ένοπλες επιθέσεις στα σχολεία τους. Το βασίλειο του Καρλομάγνου είναι ένας τόπος με πολλά ελαττώματα, πολλά από τα οποία μόνιμα. Όμως, με τον δικό τους αργό τρόπο, οι Ευρωπαίοι δημιούργησαν έναν τόπο όπου τους εξασφαλίζονται δικαιώματα σε πολλά απ’ όσα οι άλλοι λαχταρούν: τη ζωή, την ελευθερία και την επιδίωξη της ευτυχίας.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
