Σύμφωνα με την άποψη του Donald Trump για το παγκόσμιο εμπόριο, η Αμερική «λεηλατείται, λαφυραγωγείται, βιάζεται και καταληστεύεται από έθνη κοντινά και μακρινά». Αρκετά ειρωνικά, οι κοντινοί και οι μακρινοί πελάτες που επωφελούνται από τις υπηρεσίες των αμερικανικών τραπεζικών, συμβουλευτικών και τεχνολογικών κολοσσών μιλούν μερικές φορές χρησιμοποιώντας παρόμοιους όρους. Για τους ξένους αξιωματούχους, που σκέφτονται πώς να προβούν σε αντίποινα κατά των δασμών του κ. Trump, ο στόχος είναι προφανής: οι ακριβές εισαγόμενες αμερικανικές υπηρεσίες.
Μια πλάνη στη σταυροφορία του κ.Trump είναι ότι η Αμερική δυσκολεύεται να πουλήσει πράγματα στον υπόλοιπο κόσμο. Είναι αλήθεια ότι η Αμερική παρουσιάζει έλλειμμα στο εμπόριο φυσικών αγαθών εδώ και δεκαετίες, γεγονός που αποτελεί και το αντικείμενο της οργής του κ. Trump. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει καθόλου στον τομέα των υπηρεσιών. Ενώ το εμπορικό έλλειμμα της Αμερικής στα αγαθά έφτασε πέρυσι το ποσό-ρεκόρ του 1,2 τρισ. δολαρίων, το εμπορικό πλεόνασμα των υπηρεσιών έφτασε το σχεδόν ρεκόρ των 295 δισ. δολαρίων, ακόμα και αν ένα μέρος των εξαγωγών αυτών προέρχεται από ένα φορολογικό κούρεμα των αμερικανικών πολυεθνικών. Συνολικά το 2024 η Αμερική πούλησε υπηρεσίες αξίας 1,1 τρισ. δολαρίων σε ξένους, σχεδόν διπλάσιες απ’ οποιαδήποτε άλλη χώρα. Η Αμερική είναι, με άλλα λόγια, μια ισχυρή εξαγωγική δύναμη, η οποία απλώς τυχαίνει να υπερέχει στην εξαγωγή δυνατοτήτων υπολογιστικού νέφους, δικτύων παράδοσης και μέσων χρηματοοικονομικής αντιστάθμισης, αντί για μέταλλα ή μηχανές.
Πώς, όμως, θα μπορούσαν οι άλλες χώρες να κυνηγήσουν τις αμερικανικές υπηρεσίες; Ως πείραμα σκέψης -και όχι ως σύσταση-, θα μπορούσαν να ξεκινήσουν εφαρμόζοντας τη λογική του κ. Trump σχετικά με τα εμπορικά ελλείμματα για να καθορίσουν δίκαια επίπεδα δασμών στις αμερικανικές υπηρεσίες. Στους σοκαριστικά χοντροκομμένους υπολογισμούς του για τον καθορισμό «αμοιβαίων» δασμών, ο Λευκός Οίκος διαίρεσε τα διμερή εμπορικά ελλείμματα της Αμερικής με τις εισαγωγές της από κάθε χώρα και στη συνέχεια διαίρεσε το αποτέλεσμα περίπου στο μισό (μια πράξη καλοσύνης, όπως το έθεσε ο κ. Trump). Οι υπολογισμοί αυτοί, βέβαια, κάλυπταν μόνο τα αγαθά.
Ο Economist ακολούθησε την ίδια μεθοδολογία για τις υπηρεσίες, παράγοντας ριζικά διαφορετικά αποτελέσματα. Οι χώρες θα μπορούσαν, κατά μέσο όρο, να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι χρειάζονται, προκειμένου να διορθώσουν τις επίμονες διμερείς εμπορικές ανισορροπίες, αμοιβαίους δασμούς 19% στις αμερικανικές υπηρεσίες (βλ. διάγραμμα).
Για να δώσουμε μερικά παραδείγματα, οι Αμερικανοί πάροχοι υπηρεσιών θα αντιμετώπιζαν εισφορές 28% στην Κίνα, 15% στην Ευρωπαϊκή Ένωση και 41% στη Σαουδική Αραβία. Η Βενεζουέλα θα επέβαλε τις υψηλότερες απ’ όλες στις ελάχιστες αμερικανικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται εκεί: ένα εντυπωσιακό ποσοστό της τάξεως του 47%.
Εάν οι εμπορικοί εταίροι της Αμερικής έκαναν κάτι τέτοιο, θα έβλαπταν τις δικές τους επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, όπως οι δασμοί του κ. Trump στα αγαθά θα βλάψουν τους Αμερικανούς.
Οι υποθετικοί δασμοί στις υπηρεσίες δείχνουν, ωστόσο, πόσο ευάλωτη είναι η Αμερική σε αντίποινα. Αν το δούμε με καθαρά ρεαλιστικούς όρους, είναι αδύνατον να επιβληθούν δασμοί στις υπηρεσίες με τον ίδιο τρόπο που επιβάλλονται στα αγαθά. Οι υπηρεσίες δεν φθάνουν σε εμπορευματοκιβώτια. Δεν υπάρχει τρόπος για τους αξιωματούχους να παρακολουθούν σε πραγματικό χρόνο πότε οι ξένοι πωλούν συμβουλευτικές υπηρεσίες ή εργαλεία διαχείρισης δεδομένων.
Ωστόσο, οι κυβερνήσεις έχουν πολλούς τρόπους για να παρεμποδίσουν τις αμερικανικές υπηρεσίες, από τις αντιμονοπωλιακές έρευνες και τους κανόνες για τα δεδομένα μέχρι τα τέλη αδειοδότησης και τους επιπλέον φόρους για τις ξένες εταιρείες. Στην Κίνα, για παράδειγμα, οι Αμερικανοί εμπορικοί διαπραγματευτές ανησυχούσαν εδώ και καιρό λιγότερο για τους δασμούς της στα φυσικά αγαθά -πολλοί από τις οποίους είχαν μειωθεί σημαντικά- και περισσότερο για τους κανόνες που εμπόδιζαν τις αμερικανικές τράπεζες, τα δικηγορικά γραφεία και τις εταιρείες τεχνολογίας να εισβάλουν στην εγχώρια αγορά της. Από τη Βραζιλία έως την Ινδία, οι ρυθμιστικές αρχές ερευνούν αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας, όπως η Alphabet και η Apple, για αντιανταγωνιστικές πρακτικές, επιβάλλοντάς τους πρόστιμα και αναγκάζοντάς τις να τιθασεύσουν τα επιχειρηματικά τους μοντέλα.
Ένα άλλο σημείο διαφωνίας ήταν οι φόροι ψηφιακών υπηρεσιών ή οι εισφορές επί των εσόδων των εταιρειών τεχνολογίας. Θεωρητικά, αυτοί δεν αποσκοπούν στη διάκριση εις βάρος των ξένων επιχειρήσεων, αλλά στην αύξηση των εσόδων από δραστηριότητες όπως η διαδικτυακή διαφήμιση ή οι πωλήσεις ηλεκτρονικού εμπορίου, που διαφορετικά θα μπορούσαν να μη φορολογηθούν.
Στην πράξη, θέτοντας ένα υψηλό όριο για τα έσοδα, όπως έκαναν η Γαλλία και η Ισπανία, οι αμερικανικοί γίγαντες, όπως η Amazon και η Meta, καταλήγουν να επιβαρύνονται. Η Αμερική αγωνίζεται σκληρά εναντίον τέτοιων φόρων στην Ευρώπη και αλλού, υποστηρίζοντας ότι αποτελούν διακρίσεις. Η όρεξη της Ευρώπης για συμβιβασμό μπορεί τώρα να είναι μάλλον μειωμένη.
Αυτό θα μπορούσε να είναι απλώς το σημείο εκκίνησης των ευρωπαϊκών αντιποίνων κατά των αμερικανικών παρόχων υπηρεσιών. Το 2023 η Ευρωπαϊκή Ένωση εισήγαγε ένα «μέσο κατά του εξαναγκασμού», με πρώτο κίνητρο τις απειλές της Κίνας.
Το μέσο αυτό επιτρέπει στην Ε.Ε. να απαντά σε διπλωματικό εξαναγκασμό, χρησιμοποιώντας σχεδόν οποιοδήποτε μέτρο κρίνεται απαραίτητο. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να αποκλείσει τις αμερικανικές επιχειρήσεις από την τεράστια αγορά δημόσιων προμηθειών της ή να περιορίσει τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας τους. Τέτοιες ενέργειες δεν θα ήταν δασμοί με την παραδοσιακή έννοια, αλλά θα επιτύγχαναν το ίδιο σχεδόν αποτέλεσμα: την παροχή πλεονεκτήματος στις εγχώριες επιχειρήσεις.
Εδώ και δεκαετίες οι Αμερικανοί εμπορικοί διαπραγματευτές επιδιώκουν τη μείωση των παγκόσμιων φραγμών στις υπερπόντιες πωλήσεις χρηματοοικονομικής τεχνογνωσίας, τεχνολογικών ικανοτήτων, υλικοτεχνικής δύναμης και πολλά άλλα. Βοήθησαν στον αναπροσανατολισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου προς την κατεύθυνση της εστίασης στις υπηρεσίες και κατέστησαν επίσης την ψηφιακή οικονομία κεντρικό στοιχείο νέων συμφωνιών, όπως το Σύμφωνο Συνεργασίας των Δύο Πλευρών του Ειρηνικού (αν και ο κ. Trump αποσύρθηκε από την TPP κατά την πρώτη του θητεία). Τώρα, οπλισμένοι με τους νέους βαρείς δασμούς του προέδρου, οι Αμερικανοί διαπραγματευτές του έχουν μεγαλύτερη επιρροή για να προωθήσουν τα αιτήματά τους για μεγαλύτερη απελευθέρωση του εμπορίου των υπηρεσιών.
Βέβαια, υπάρχει μια μεγάλη επιφύλαξη, λέει ο Michael Froman, ο επικεφαλής διαπραγματευτής της Αμερικής για το εμπόριο υπό τον Barack Obama. «Για να έχει νόημα η μόχλευση πρέπει πρώτα να «βγει βόλτα». Πρέπει να έχετε έναν κατάλογο με αυτά που θέλετε να κάνουν οι άλλες χώρες και θα πρέπει να ανταλλάξετε τους δασμούς με πρόοδο σε αυτά τα θέματα», λέει ο κ. Froman, τώρα πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, ενός κέντρου μελετών. «Το ερώτημα λοιπόν είναι αν αυτή η κυβέρνηση είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει τους δασμούς ως μοχλό πίεσης ή αν είναι αποφασισμένη να τους διατηρήσει πάση θυσία».
Εάν ο κ. Trump επιλέξει να διατηρήσει το δασμολογικό τείχος γύρω από τα αγαθά -και έχει δώσει όλες τις ενδείξεις ότι αυτή είναι η πρόθεσή του-, τότε η αλυσίδα από την αιτία στο αποτέλεσμα θα ρέει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Αντί η Αμερική να χρησιμοποιήσει τους δασμούς της σαν πολιορκητικό κριό για να επεκτείνει τις εξαγωγές υπηρεσιών της, άλλες χώρες θα χρησιμοποιήσουν τις εισαγωγές αμερικανικών υπηρεσιών για να αντεπιτεθούν στους δασμούς του κ. Trump, και, για να είμαστε ειλικρινείς, έχουν πολλά περιθώρια να προκαλέσουν πόνο στις πιο ανταγωνιστικές παγκόσμιες επιχειρήσεις της Αμερικής.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
