Αν δεν καταφέρατε να εντοπίσετε τον τρόπο που η Αμερική «λεηλατείται, λαφυραγωγείται, βιάζεται και καταληστεύεται από έθνη κοντινά και μακρινά» ή της αρνούνται απάνθρωπα την «ευκαιρία να ευημερήσει», συγχαρητήρια: έχετε μια πιο ρεαλιστική επαφή με την πραγματικότητα από τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι δύσκολο να γνωρίζει κανείς τι είναι πιο ανησυχητικό: ότι ο ηγέτης του ελεύθερου κόσμου μπορεί να εκστομίζει τέτοιας κλίμακας ανοησίες για την πιο επιτυχημένη και θαυμαστή οικονομία ή το γεγονός ότι στις 2 Απριλίου, παρακινούμενος από αυτές τις αυταπάτες, ο Donald Trump ανακοίνωσε τη μεγαλύτερη ρήξη στην εμπορική πολιτική της Αμερικής εδώ και πάνω από έναν αιώνα -και διέπραξε το πιο βαθύ, επιζήμιο και αχρείαστο οικονομικό λάθος της σύγχρονης εποχής;
Μιλώντας στον Κήπο των Ρόδων του Λευκού Οίκου, ο πρόεδρος ανακοίνωσε νέους «αμοιβαίους» δασμούς για όλους σχεδόν τους εμπορικούς εταίρους της Αμερικής. Στην Κίνα θα επιβληθούν εισφορές ύψους 34%, στην Ινδία 27%, στην Ιαπωνία 24% και στην Ευρωπαϊκή Ένωση 20%. Πολλές μικρές οικονομίες αντιμετωπίζουν βαρύτατους συντελεστές. Όλοι οι στόχοι αντιμετωπίζουν δασμούς τουλάχιστον 10%.
Συμπεριλαμβανομένων των υφιστάμενων δασμών, η συνολική εισφορά για την Κίνα θα ανέρχεται πλέον σε 65%. Ο Καναδάς και το Μεξικό γλίτωσαν από πρόσθετους δασμούς και οι νέες εισφορές δεν θα προστεθούν σε μέτρα που αφορούν συγκεκριμένες βιομηχανίες, όπως ο δασμός 25% για τα αυτοκίνητα ή ο υποσχόμενος δασμός για τους ημιαγωγούς. Με όλα αυτά, ο συνολικός δασμολογικός συντελεστής της Αμερικής θα εκτοξευθεί πάνω από το επίπεδο της εποχής της Ύφεσης, τον 19ο αιώνα.
Ο κ. Trump έκανε λόγο για μία από τις πιο σημαντικές στιγμές της αμερικανικής ιστορίας, και υπό μία έννοια έχει δίκιο. Η «Ημέρα της Απελευθέρωσής» του προαναγγέλλει για την Αμερική την πλήρη εγκατάλειψη της παγκόσμιας εμπορικής τάξης και τον εναγκαλισμό του προστατευτισμού. Το ερώτημα για τις χώρες που πλήττονται από τον παράλογο βανδαλισμό του προέδρου είναι πώς να περιορίσουν τη ζημιά.
Σχεδόν όλα όσα είπε ο κ. Trump αυτήν την εβδομάδα σχετικά με την ιστορία, τα οικονομικά και τις τεχνικές λεπτομέρειες του εμπορίου ήταν ένα ανεδαφικό παραλήρημα. Η ανάγνωση της ιστορίας από πλευράς του είναι ανάποδη. Εδώ και πολύ καιρό δοξάζει την εποχή των υψηλών δασμών και των χαμηλών φόρων εισοδήματος στα τέλη του 19ου αιώνα. Στην πραγματικότητα, η πιο καταξιωμένη επιστημονική έρευνα δείχνει ότι οι τότε δασμοί εμπόδιζαν την οικονομία. Τώρα πρόσθεσε τον παράξενο ισχυρισμό ότι η Ύφεση της δεκαετίας του 1930 προκλήθηκε από την άρση των δασμών και ότι οι δασμοί Smoot-Hawley ήρθαν πολύ αργά για να σώσουν την κατάσταση. Η πραγματικότητα είναι ότι οι δασμοί έκαναν την Ύφεση πολύ χειρότερη, όπως ακριβώς θα βλάψουν όλες τις οικονομίες σήμερα. Ήταν οι επίπονοι γύροι εμπορικών συνομιλιών στα επόμενα 80 χρόνια που τους μείωσαν και συνέβαλαν στην αύξηση της ευημερίας.
Όσον αφορά τα οικονομικά, οι ισχυρισμοί του κ. Trump είναι εντελώς ανόητοι. Ο πρόεδρος λέει ότι οι δασμοί είναι απαραίτητοι για να κλείσει το εμπορικό έλλειμμα της Αμερικής, το οποίο θεωρεί ως μεταφορά πλούτου στους ξένους. Ωστόσο, όπως θα μπορούσε να του πει οποιοσδήποτε από τους οικονομολόγους του προέδρου, αυτό το συνολικό έλλειμμα προκύπτει επειδή οι Αμερικανοί επιλέγουν να αποταμιεύουν λιγότερα από όσα επενδύει η χώρα τους -και το σημαντικότερο είναι ότι αυτή η μακροχρόνια πραγματικότητα δεν εμπόδισε την οικονομία της να ξεπερνά την υπόλοιπη Ομάδα των (G7) για πάνω από τρεις δεκαετίες. Δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο οι επιπλέον δασμοί του θα πρέπει να εξαλείψουν το έλλειμμα. Η επιμονή σε ισορροπημένο εμπόριο με κάθε εμπορικό εταίρο ξεχωριστά είναι τρελή -όπως το να υποθέσουμε ότι το Τέξας θα ήταν πλουσιότερο αν επέμενε σε ισορροπημένο εμπόριο με καθεμία από τις άλλες 49 πολιτείες ή να ζητήσουμε από μια εταιρεία να διασφαλίσει ότι κάθε προμηθευτής της είναι και πελάτης της.
Επιπρόσθετα, η κατανόηση των τεχνικών λεπτομερειών από τον κ. Trump ήταν αξιολύπητη. Δήλωσε ότι οι νέοι δασμοί βασίζονται σε μια αξιολόγηση των δασμών της οποιαδήποτε χώρας κατά της Αμερικής, συν τη χειραγώγηση του νομίσματος και άλλες υποτιθέμενες στρεβλώσεις, όπως ο φόρος προστιθέμενης αξίας. Φαίνεται όμως ότι οι αξιωματούχοι καθόρισαν τους δασμούς χρησιμοποιώντας μια φόρμουλα που υπολογίζει το διμερές εμπορικό έλλειμμα της Αμερικής ως ποσοστό των αγαθών που εισάγονται από κάθε χώρα και το μειώνει στο μισό -κάτι που είναι σχεδόν τόσο τυχαίο όσο το να φορολογείται κάποιος με βάση τον αριθμό των φωνηέντων στο όνομά του.
Αυτός ο κατάλογος ανοησίας θα προκαλέσει άσκοπη ζημιά στην Αμερική. Οι καταναλωτές θα πληρώνουν περισσότερα και θα έχουν λιγότερες επιλογές. Η αύξηση της τιμής των εξαρτημάτων για τους κατασκευαστές της Αμερικής, ενώ τους απαλλάσσει από την πειθαρχία του ξένου ανταγωνισμού, θα τους κάνει μαλθακούς. Καθώς τα χρηματιστηριακά futures έπεφταν, οι μετοχές της Nike, η οποία έχει εργοστάσια στο Βιετνάμ (δασμός: 46%) έπεσαν κατά 7%. Πιστεύει πραγματικά ο κ. Trump ότι οι Αμερικανοί θα ήταν καλύτερα αν μόνο αυτοί παρήγαγαν τα δικά τους παπούτσια για τρέξιμο;
Ο υπόλοιπος κόσμος θα μοιραστεί την καταστροφή -και πρέπει να αποφασίσει τι θα κάνει. Ένα ερώτημα είναι αν θα προβεί σε αντίποινα. Οι πολιτικοί θα πρέπει να είναι προσεκτικοί. Σύμφωνα με τον κ. Trump, οι εμπορικοί φραγμοί βλάπτουν αυτούς που τους δημιουργούν. Επειδή είναι πιο πιθανό να κάνουν τον κ. Trump να διπλασιάσει, παρά να υποχωρήσει, κινδυνεύουν να κάνουν τα πράγματα χειρότερα -ενδεχομένως καταστροφικά, όπως στη δεκαετία του 1930.
Αντιθέτως, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να επικεντρωθούν στην αύξηση των εμπορικών ροών μεταξύ τους, ιδίως στις υπηρεσίες που τροφοδοτούν την οικονομία του 21ου αιώνα. Με μερίδιο της τελικής ζήτησης για εισαγωγές μόλις 15%, η Αμερική δεν κυριαρχεί στο παγκόσμιο εμπόριο όπως κυριαρχεί στα παγκόσμια οικονομικά ή στις στρατιωτικές δαπάνες. ’Όπως υπολογίζει το κέντρο μελετών Global Trade Alert, με βάση τις τρέχουσες τάσεις, ακόμα και αν η χώρα σταματούσε εντελώς τις εισαγωγές, 100 από τους εμπορικούς εταίρους της θα έχουν ανακτήσει όλες τις χαμένες εξαγωγές τους μέσα σε μόλις πέντε χρόνια. Η Ε.Ε., τα 12 μέλη της Συνολικής και Προοδευτικής Συμφωνίας για τη Διασυνοριακή Εταιρική Σχέση Ειρηνικού (CPTPP), η Νότια Κορέα και μικρές ανοικτές οικονομίες, όπως η Νορβηγία, αντιπροσωπεύουν το 34% της παγκόσμιας ζήτησης για εισαγωγές.
Θα πρέπει αυτή η προσπάθεια να περιλαμβάνει την Κίνα; Πολλοί στη Δύση πιστεύουν ότι οι κρατικές επιχειρήσεις της Κίνας παραβιάζουν το πνεύμα των παγκόσμιων εμπορικών κανόνων και ότι στο παρελθόν χρησιμοποίησαν τις εξαγωγές για να απορροφήσουν την πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα. Αυτές οι ανησυχίες θα επιδεινωθούν αν περισσότερα κινεζικά προϊόντα ανακατευθυνθούν εκτός Αμερικής. Η οικοδόμηση ενός εμπορικού συστήματος με την Κίνα είναι επιθυμητή, αλλά θα είναι βιώσιμη μόνο εάν η Κίνα επαναφέρει την ισορροπία της οικονομίας της προς την κατεύθυνση της εγχώριας ζήτησης, ώστε να αμβλυνθούν οι ανησυχίες σχετικά με το ντάμπινγκ. Επίσης, θα μπορούσε να απαιτηθεί από την Κίνα να μεταφέρει τεχνολογία και να επενδύσει στην παραγωγή στην Ευρώπη σε αντάλλαγμα για χαμηλότερους δασμούς. Η Ε.Ε. θα πρέπει να «κεντροποιήσει» τους επενδυτικούς της κανόνες, ώστε να μπορεί να συνάπτει συμφωνίες που να καλύπτουν τις ΑΞΕ, να ξεπεράσει την αποστροφή της προς τα μεγάλα εμπορικά σύμφωνα και να προσχωρήσει στη CPTPP, η οποία διαθέτει τρόπους επίλυσης ορισμένων διαφορών.
Αν αυτά φαίνονται εξαντλητικά και αργά, αυτό οφείλεται στο ότι η ενσωμάτωση είναι πάντοτε εξαντλητική και αργή. Το να υψώνεις εμπόδια είναι ευκολότερο και ταχύτερο. Ο όλεθρος που εξαπέλυσε ο κ. Trump δεν μπορεί να αποφευχθεί, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η ανοησία του θα οδηγήσει υποχρεωτικά σε θρίαμβο.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
