Είναι η Γερμανία επιτέλους έτοιμη για επανεκκίνηση; Αυτό ήταν το ερώτημα που πολλοί έθεσαν όταν ένας ευρύς κεντρώος συνασπισμός αποκαθήλωσε πρόσφατα ένα μακροχρόνιο δημοσιονομικό ταμπού στη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, δίνοντας το πράσινο φως για χρηματοδοτούμενες από το χρέος επενδύσεις για την ασφάλεια, τις υποδομές και τη βιώσιμη ανάπτυξη σε μια κλίμακα που κάποτε ήταν αδιανόητη. Ήταν ένα σαφές μήνυμα, που δημιούργησε αισιοδοξία τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό. Ωστόσο, μια απόφαση από μόνη της δεν μπορεί να αναιρέσει χρόνια εφησυχασμού. Για πάρα πολύ καιρό η Γερμανία αντιστάθηκε στην αλλαγή και βασίστηκε στη μακροχρόνια κληρονομιά της για να συνεχίσει να κινείται προς τα εμπρός.
Αυτό πλέον δεν λειτουργεί. Οι σεισμικές γεωπολιτικές αλλαγές, οι παλιές και νέες συγκρούσεις και η ανατροπή των εφοδιαστικών αλυσίδων αναδιαμορφώνουν τον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Η υπερ-παγκοσμιοποίηση δίνει τη θέση της στην «παγκοσμιοτοπικοποίηση», καθώς η Αμερική, η Κίνα και άλλες χώρες ξαναγράφουν τα βιομηχανικά τους εγχειρίδια και οι εταιρείες φέρνουν την παραγωγή πιο κοντά στις βασικές αγορές. Οι γερμανικές εταιρείες μπορούν να μετακινήσουν τα εργοστάσιά τους, αλλά η γερμανική οικονομία δεν μπορεί να επανεκκινήσει αλλού. Πρέπει να δημιουργήσει νέες πηγές ανάπτυξης.
Ταυτόχρονα, οι τεχνολογικές αλλαγές ανατρέπουν ολόκληρες αγορές και αναδιαμορφώνουν την οικονομική ισχύ. Τα όρια μεταξύ υλισμικού και λογισμικού εξαφανίζονται -αυτό είναι εμφανές όχι μόνο στον τρόπο λειτουργίας των αυτοκινήτων, των smartphones και άλλων προϊόντων, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο η κατασκευή τους ενισχύεται από το λογισμικό και την Τεχνητή Νοημοσύνη. Σε αυτόν τον κόσμο η επιτυχία δεν εξαρτάται πλέον μόνο από τη μηχανική αριστεία, αλλά από το λογισμικό, τη βιομηχανική Τεχνητή Νοημοσύνη και τα δεδομένα. Και ίσως καμία άλλη οικονομία δεν αντιμετωπίζει μεγαλύτερη πίεση προσαρμογής από τη Γερμανία.
Αυτή πρέπει να είναι η στιγμή της Γερμανίας. Και θα μπορούσε να είναι. Η χώρα συνδυάζει βαθιά βιομηχανική τεχνογνωσία με κορυφαία τεχνογνωσία στη βιομηχανική Τεχνητή Νοημοσύνη, τον αυτοματισμό και το λογισμικό. Οι εταιρείες και οι εφευρέτες της έχουν πολλές καλές ιδέες και τεχνολογία αιχμής. Διαθέτουν έναν τεράστιο όγκο πολύτιμων βιομηχανικών δεδομένων, αλλά εμποδίζονται από την υπερβολική γραφειοκρατία, τις άκαμπτες κανονιστικές ρυθμίσεις, τη γήρανση των υποδομών και, μερικές φορές, τον εφησυχασμό, που έχει τις ρίζες του στην επιτυχία του παρελθόντος και τα επιχειρηματικά μοντέλα που έχουν κληρονομήσει.
Η Γερμανία δεν μπορεί να συνεχίσει απλώς επιδιορθώνοντας το παλιό της σύστημα. Η επένδυση στην ασφάλεια, τις υποδομές και την καινοτομία είναι μια τολμηρή αρχή, αλλά όχι αρκετή. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις είναι επίσης απαραίτητες και θα πρέπει να επικεντρωθούν σε τρία πράγματα: τη δημιουργία μιας ισχυρότερης οικονομικής ανάπτυξης, την οικοδόμηση ενός οικοσυστήματος καινοτομίας παγκόσμιας κλάσης και την ολοκλήρωση του οικονομικού σχεδίου της Ευρώπης.
Ας ξεκινήσουμε με την ανάπτυξη. Η οικονομία της Γερμανίας θα ευδοκιμήσει μόνο αν οι άνθρωποι και οι επιχειρήσεις μπορούν να επενδύσουν, να καινοτομήσουν και να οικοδομήσουν. Μια πιο ανταγωνιστική φορολογία των επιχειρήσεων είναι σημαντική, αλλά οι μειώσεις φόρων από μόνες τους δεν θα διορθώσουν το πρόβλημα, ούτε και τα δισεκατομμύρια σε δημόσια χρηματοδότηση, αν οι επενδύσεις συνεχίζουν να στραγγαλίζονται από τη γραφειοκρατία.
Παρά τις πρόσφατες μεταρρυθμίσεις, το σύστημα παραμένει πολύ δύσχρηστο. Για την απόκτηση άδειας λειτουργίας στη Γερμανία εξακολουθούν να χρειάζονται 120 ημέρες -χρόνος διπλάσιος από τον μέσο όρο των προηγμένων οικονομιών. Η έγκριση γραμμών υψηλής τάσης ή επεκτάσεων σιδηροδρομικών γραμμών μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από μια δεκαετία. Η χώρα χρειάζεται λιγότερους και καλύτερους νόμους και μια δημόσια διοίκηση που να μπορεί να συμβαδίζει με τον ρυθμό της καινοτομίας. Οι ταχύτερες εγκρίσεις, οι ψηφιοποιημένες διαδικασίες και μια κουλτούρα που ενθαρρύνει τη δράση πρέπει να γίνουν κανόνας.
Ο μετασχηματισμός της Γερμανίας πρέπει κυριολεκτικά να ενεργοποιηθεί. Ένας αξιόπιστος, οικονομικά προσιτός ενεργειακός εφοδιασμός είναι ζωτικής σημασίας για τη βιομηχανία και την επιτυχή απεξάρτηση από τις εκπομπές άνθρακα. Η μείωση των φόρων στην ηλεκτρική ενέργεια, ο εκσυγχρονισμός των δικτύων και η ολοκλήρωση της κατακερματισμένης ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας έχουν καθυστερήσει εδώ και καιρό. Η Γερμανία θα πρέπει να εμπιστευτεί το σύστημα τιμολόγησης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που άγεται από την αγορά και μειώνει τις εκπομπές, διατηρώντας παράλληλα τις βιομηχανίες ανταγωνιστικές.
Επιπλέον, αυτό που χρειάζεται να ενδυναμωθεί ιδιαίτερα είναι η φιλοδοξία. Η καριέρα στις επιστήμες STEM πρέπει να γίνει πιο ελκυστική, ξεκινώντας με τη σωστή χρηματοδότηση των επαγγελματικών σχολείων και την επέκταση των υβριδικών προγραμμάτων σπουδών που συνδυάζουν παραδοσιακούς τομείς με ψηφιακές δεξιότητες. Ταυτόχρονα, οι διαδικασίες μετανάστευσης πρέπει να εκσυγχρονιστούν για να προσελκύσουν τα πρόσθετα ταλέντα που η οικονομία χρειάζεται επειγόντως.
Τι γίνεται όμως με την καινοτομία; Η Γερμανία έχει κατακτήσει τις μηχανές. Τώρα πρέπει να τις ενισχύσει με βιομηχανική Τεχνητή Νοημοσύνη. Στο μέλλον το «Made in Germany» πρέπει να αφορά πράκτορες Τεχνητής Νοημοσύνης, προσαρμοστικά ρομπότ και εργοστάσια αυτο-βελτιστοποίησης που επαναπροσδιορίζουν τις βιομηχανίες. Αυτό απαιτεί ένα οικοσύστημα στο οποίο νεοφυείς επιχειρήσεις, βιομηχανικές επιχειρήσεις, εταιρείες τεχνολογίας και πανεπιστήμια θα προωθούν από κοινού την καινοτομία.
Η πρόσβαση σε δεδομένα και η ανταλλαγή τους είναι καθοριστικής σημασίας. Τα ψηφιακά οικοσυστήματα ευδοκιμούν με τη διαθεσιμότητα και όχι με την τεχνητή έλλειψη. Ωστόσο, σε μια άνευ προηγουμένου ανατροπή για την ψηφιακή οικονομία, λόγω περιοριστικών ρυθμίσεων, η αποθήκευση και η κοινή χρήση βιομηχανικών δεδομένων στην Ευρώπη συρρικνώνονται. Η Γερμανία πρέπει να αντιστρέψει το κλίμα και να υπερασπιστεί πιο έξυπνες, φιλικές προς την καινοτομία πολιτικές για τα δεδομένα.
Η μετατροπή των ιδεών σε μετασχηματιστικές επιχειρήσεις απαιτεί θαρραλέα στοιχήματα. Αν και πρέπει να στοχεύσει ακόμα ψηλότερα, η Γερμανία έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στον τομέα της Ε&Α, αυξάνοντας τις δαπάνες στο 3% του ΑΕΠ. Ωστόσο, ο κρίκος που λείπει για τη μετατροπή της καινοτομίας σε κέρδος είναι τα επιχειρηματικά κεφάλαια. Το 2022 οι επενδύσεις επιχειρηματικών κεφαλαίων αντιπροσώπευαν ένα θλιβερό 0,09% του ΑΕΠ -περίπου το ένα όγδοο του αμερικανικού επιπέδου και κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Για να είναι η Γερμανία παγκοσμίως ανταγωνιστική, η χρηματοδότηση των επιχειρηματικών κεφαλαίων πρέπει τουλάχιστον να πενταπλασιαστεί.
Το τρίτο είναι η ολοκλήρωση του οικονομικού σχεδίου της Ευρώπης. Το μέλλον της Γερμανίας είναι ευρωπαϊκό. Καμία χώρα δεν επωφελείται περισσότερο από μια ισχυρή, ανταγωνιστική Ε.Ε. Ωστόσο, οι κανονισμοί του μπλοκ, αντί να προωθούν την ανάπτυξη, πολύ συχνά την εμποδίζουν.
Το προτεινόμενο από την Ε.Ε. νομοσχέδιο Omnibus, το οποίο έχει σχεδιαστεί για τη μείωση της γραφειοκρατίας και την απλούστευση των κανόνων για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Όμως ένα βήμα δεν θα κερδίσει τον αγώνα, ιδίως αν γίνεται με αργούς ρυθμούς. Η Ευρώπη οφείλει να δράσει γρήγορα για να εφαρμόσει αυτές τις αλλαγές και να κάνει τα επόμενα βήματα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ανακοινώσει ένα άμεσο ρυθμιστικό μορατόριουμ για να σταματήσει να πνίγει την καινοτομία, προτού καν απογειωθεί και να προετοιμάσει μια δεύτερη δέσμη μέτρων Omnibus, συμπεριλαμβανομένης της αναβολής του νόμου για την Τεχνητή Νοημοσύνη και του νόμου για την ανθεκτικότητα στον κυβερνοχώρο, παράλληλα με την ανάκληση του νόμου για τα δεδομένα, ώστε να ανοίξει ο δρόμος για τις καινοτομίες που θα καθορίσουν το μέλλον.
Η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερη ολοκλήρωση. Σήμερα οι ρυθμιστικοί φραγμοί στην Ε.Ε. λειτουργούν ως δασμοί 45% για τα βιομηχανικά προϊόντα και 110% για τις υπηρεσίες. Αυτό είναι οικονομικό αυτοσαμποτάζ. Μια πραγματική ενιαία αγορά για το εμπόριο και το κεφάλαιο θα απελευθερώσει νέα ανάπτυξη, θα βοηθήσει τους πρωταθλητές της ευρωπαϊκής τεχνολογίας να επεκταθούν και θα ενισχύσει την κυριαρχία της ηπείρου. Μια ισχυρότερη, πιο ενοποιημένη Ευρώπη είναι απαραίτητη για περισσότερη ευημερία, την υπεράσπιση της ασφάλειάς της και την προάσπιση των αξιών της.
Η Γερμανία έκανε το πρώτο τολμηρό βήμα. Ωστόσο, ο πραγματικός μετασχηματισμός απαιτεί περισσότερα από το να σπάσει ένα ταμπού. Απαιτεί να ξαναγράψει τον κώδικα που κινεί το σύστημα. Η χώρα διαθέτει το ταλέντο, την τεχνολογία και τη βιομηχανική βάση για να ορίσει τη μοίρα της, αλλά το παράθυρο της ευκαιρίας για δράση κλείνει γρήγορα.
Αυτή είναι μια στιγμή που όλοι πρέπει να σηκώσουν τα μανίκια. Το επιχειρησιακό σύστημα της Γερμανίας δεν θα ξαναγραφτεί μόνο του. Θα χρειαστεί τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τους εργαζομένους, τους επιχειρηματίες, τους εκπαιδευτικούς και τους ψηφιακούς ιθαγενείς της επόμενης γενιάς.
Ο Roland Busch είναι ο διευθύνων σύμβουλος της Siemens.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
