Air-Borne. Από τον Carl Zimmer. Dutton, 496 σελίδες, $32. Θα εκδοθεί στη Βρετανία από την Picador τον Ιούνιο, £25.
Στις 28 Μαρτίου 2020, καθώς πολλές χώρες «έκλειναν» η μία μετά την άλλη, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ανήρτησε ένα tweet: «ΑΛΗΘΕΙΑ: Η #COVID19 ΔΕΝ μεταδίδεται με τον αέρα». Οι άνθρωποι θα μπορούσαν να προσπαθήσουν να αποφύγουν τον covid κρατώντας αποστάσεις από τους άλλους και πλένοντας τακτικά τα χέρια τους. Το μήνυμα ήταν απλό, αλλά ήταν και λάθος: ο κορονοϊός στην πραγματικότητα είναι αερομεταφερόμενος. Μπορεί να παραμείνει ενεργός σαν αερόλυμα για έως και τρεις ώρες και τα σταγονίδια μπορούν να ταξιδέψουν μακρύτερα απ’ ό,τι είχαν συνειδητοποιήσει οι επιστήμονες (οι ερευνητές στην Γκουανγκζού της Κίνας, που ακύρωσαν την επικρατούσα άποψη, το απέδειξαν μελετώντας τη μετάδοση του ιού σε ένα εστιατόριο). Ωστόσο, χρειάστηκε πάνω από ένας χρόνος και πληθώρα αποδεικτικών στοιχείων ώστε ο ΠΟΥ να αλλάξει γνώμη και κατά συνέπεια και το μήνυμα.
Στο «Air-Borne», ο Carl Zimmer, δημοσιογράφος που ασχολείται με επιστημονικά θέματα, δείχνει ότι η ανοησία του ΠΟΥ έχει ιστορικό προηγούμενο. Αν και οι επιδημιολόγοι έχουν από καιρό κατανοήσει ότι ο βήχας και το φτέρνισμα μεταδίδουν ασθένειες, πολλοί δεν έλαβαν ποτέ αρκετά σοβαρά υπόψη τους την πιθανότητα ότι οι μολυσματικοί παράγοντες θα μπορούσαν να περιφέρονται ή να αερομεταφέρονται. Αντιθέτως, η παραδεδομένη σοφία ήθελε τα σταγονίδια του υγρού, αφού εκπνευστούν, να πέφτουν γρήγορα στο έδαφος. Το βιβλίο υπονοεί ότι αν οι αερομεταφερόμενες ασθένειες είχαν λάβει τη δέουσα προσοχή από τους ερευνητές, η covid-19 και ίσως κάποιες προηγούμενες γρίπες θα είχαν ελεγχθεί πιο γρήγορα ή μπορεί και να είχαν αποτραπεί εντελώς.
Για να εξηγήσει την αντίσταση των επιδημιολόγων στην ιδέα της αερομεταφερόμενης μετάδοσης ασθενειών, ο κ. Zimmer ανατρέχει στις αρχές της θεωρίας των μικροβίων του 19ου αιώνα. Για δεκαετίες οι άνθρωποι πίστευαν ότι οι ατμώδεις αναθυμιάσεις προκαλούσαν ασθένειες (η λέξη «malaria», για παράδειγμα, σημαίνει στα ιταλικά «κακός αέρας»). Ωστόσο, καθώς οι επιστήμονες κατανοούσαν περισσότερα για τους παθογόνους μικροοργανισμούς, η ιδέα ότι ο αέρας θα μπορούσε να είναι πηγή μετάδοσης μολύνσεων έγινε βαθιά αντιδεοντολογική.
Δύο από τους ήρωες του βιβλίου του κ. Zimmer είναι ο William και η Mildred Wells, ένα παντρεμένο ζευγάρι Αμερικανών ερευνητών. Στη δεκαετία του 1940 διεξήγαγαν πειράματα για να διαπιστώσουν αν οι υπεριώδεις λάμπες μπορούσαν να σκοτώσουν τα μικρόβια και να καθαρίσουν τον αέρα, τοποθετώντας τις λάμπες σε νοσοκομεία, σχολεία, στρατώνες, ακόμη και σε μια ολόκληρη πόλη στα βόρεια της πολιτείας της Νέας Υόρκης. Το αποτέλεσμα ήταν μεταβλητό, αλλά με αρκετές επιτυχίες -ιδιαίτερα κατά της ιλαράς-, ώστε τα ανοιχτά μυαλά να διεξάγουν μεγαλύτερες, καλύτερα χρηματοδοτούμενες μελέτες. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ωστόσο, έβαλε τέλος σε μεγάλο μέρος των ερευνών τους. Είναι ειρωνικό, γράφει ο κ. Zimmer, ότι το πρόγραμμα βιολογικών όπλων της Αμερικής βασίστηκε στην ιδέα ότι τα παθογόνα θα εξαπλώνονταν μέσω του αέρα, αλλά πολλοί εξακολουθούσαν να αρνούνται να αλλάξουν την άποψή τους για το πώς κυκλοφορούσαν τα φυσικά μικρόβια.
Τελικά οι επιστήμονες έλαβαν το μήνυμα; Οι μηχανικοί βασίστηκαν στην έρευνα των Wells και ανέπτυξαν αποτελεσματικούς λαμπτήρες «μακρινής υπεριώδους ακτινοβολίας C» για χώρους όπου η εναέρια μετάδοση παθογόνων μικροοργανισμών είναι πιθανή, όπως τα κλαμπ και τα εστιατόρια. Ωστόσο, μένει να δούμε αν οι επιδημιολόγοι άλλαξαν τελικά τον τρόπο σκέψης τους. Η ελπίδα είναι ότι, όταν έρθει η επόμενη πανδημία, ο ΠΟΥ και άλλοι θα δώσουν περισσότερη βαρύτητα στην πιθανότητα της αερομεταφοράς.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
