Σε σχέση με τα διαστημικά ταξίδια, η αναδιαμόρφωση της κυβέρνησης ακούγεται εύκολη υπόθεση. Ο Elon Musk θεωρεί τον εαυτό του σωτήρα της ανθρωπότητας, οραματιζόμενος την αποστολή ανθρώπων στον Άρη ως το πρώτο βήμα για να γίνει το ανθρώπινο είδος πολυπλανητικό. Ωστόσο, ανάμεσα σε όλες τις ενέργειες που έχει προβεί ο πρόεδρος Donald Trump στο εσωτερικό της χώρας του από την ορκωμοσία του τον Ιανουάριο, η ανάθεση του DOGE (Τμήμα Κυβερνητικής Αποδοτικότητας) στον κ. Musk αποδείχθηκε η πιο διχαστική. Ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου λατρεύεται από κάποιους ως αλτρουιστική ιδιοφυΐα, ενώ άλλοι τον θεωρούν έναν μεγαλομανή αλαζόνα. Τελικά τι κάνει; Αναμορφώνει την κυβέρνηση ή την αποδομεί;
Η εφημερίδα μας περίμενε με ελπίδα να δει τα επιτεύγματα του κ. Musk. Έχει μεταμορφώσει τουλάχιστον δύο βιομηχανίες. Αν μπορούσε να μεταρρυθμίσει την ομοσπονδιακή κυβέρνηση -έναν οργανισμό του οποίου οι ετήσιες δαπάνες ύψους 7 τρισ. δολαρίων είναι περίπου ισοδύναμες με τα έσοδα των 20 μεγαλύτερων εταιρειών της Αμερικής- θα ήταν ευλογία για την ανθρωπότητα. Σε όλη τη Δύση οι ψηφοφόροι είναι απογοητευμένοι επειδή οι κυβερνήσεις τους είναι καλύτερες στο να επιβραδύνουν τα πράγματα, παρά στο να τα επιταχύνουν. Ωστόσο, οι μεγάλες δημοκρατίες αγωνίζονται εδώ και δεκαετίες να βρουν μια πειστική λύση.
Όμως, μέχρι στιγμής, το DOGE έχει πυροδοτήσει έντονες αντιδράσεις, καθώς επεμβαίνει αδιάκριτα στη μία υπηρεσία μετά την άλλη. Έχει παραβιάσει νόμους με προκλητική αυταρέσκεια και έχει καταστρέψει καριέρες χωρίς κανένα έλεος. Έχει διατυπώσει ψευδείς κατηγορίες περί σπατάλης και έχει κατασχέσει προσωπικά δεδομένα που προστατεύονται από τον νόμο. Το μεγάλο σκάνδαλο αυτής της εβδομάδας -η ακούσια εμπλοκή ενός δημοσιογράφου σε μια κλειστή σύσκεψη ανώτερων αξιωματούχων για μια επικείμενη επίθεση στην Υεμένη- δεν συνδέεται άμεσα με το DOGE. Ωστόσο, δεν ενισχύει την εμπιστοσύνη ότι ο στενός κύκλος του κ. Trump είναι ικανός να διαχειριστεί με υπευθυνότητα τόσο κρίσιμα ζητήματα.
Κάποιες παραβάσεις στην πορεία μπορεί να αξίζουν τον κόπο, αν το DOGE επιφέρει μια πραγματική μεταμόρφωση. Εξάλλου, το να προχωράει κανείς με τη δέουσα προσοχή μπορεί να είναι η συνταγή για στασιμότητα. Ποιος θυμάται πλέον τις συστάσεις της επιτροπής Grace, η οποία είχε αναλάβει υπό τον πρόεδρο Ronald Reagan να βρει τρόπους να μειώσει τη σπατάλη στην κυβέρνηση;
Συνήθως οι ευκαιρίες για μια κυβέρνηση να επανεκκινήσει εμφανίζονται μόνο σε περιόδους πολέμου, πανώλης ή φυσικών καταστροφών. Μια συμπαθητική ανάγνωση του DOGE είναι ότι ο κ. Musk προσπαθεί να φέρει τη δημιουργική καταστροφή στις γραφειοκρατίες με άλλα μέσα. Η μέθοδος που προτιμούσε στο Twitter (τώρα X) ήταν να σπάει τα πράγματα και να βλέπει τι συμβαίνει. Ίσως αυτό που έχει δει μέχρι στιγμής η Αμερική είναι η καταστροφή, με τη δημιουργία να ακολουθεί στη συνέχεια. Οι αισιόδοξοι σημειώνουν ότι ο πρόεδρος της Αργεντινής, Javier Milei, πέτυχε πραγματική πρόοδο με τακτικές που μοιάζουν με του Musk και ότι οι επώδυνες μεταρρυθμίσεις που πραγματοποίησαν ο Reagan και η Margaret Thatcher τη δεκαετία του 1980 μισήθηκαν από πολλούς εκείνη την εποχή, αλλά αποδείχθηκαν ευεργετικές.
Άλλοι αντιτείνουν ότι η κυβέρνηση δεν είναι σαν τις εταιρείες που ο κ. Musk έχει μεταμορφώσει. Αν μια εταιρεία χρεοκοπήσει, μια άλλη θα ξεπηδήσει για να πάρει τη θέση της. Αντίθετα, η κυβέρνηση, θεωρητικά τουλάχιστον, παρέχει κρίσιμες υπηρεσίες που ο ιδιωτικός τομέας δεν προσφέρει ή δεν θα προσφέρει σε επαρκείς ποσότητες. Μπορεί να υπάρχουν κάποια σημεία όπου το DOGE κάνει καλό, όπως η πρόσληψη του Joe Gebbia, του συνιδρυτή της Airbnb, για τον εξορθολογισμό της διαδικασίας συνταξιοδότησης για τους ομοσπονδιακούς υπαλλήλους. Δυστυχώς, τα παραδείγματα του DOGE που καθιστούν την κυβέρνηση λιγότερο αποτελεσματική είναι πολύ περισσότερα.
Οι γενικοί επιθεωρητές, των οποίων η δουλειά είναι να αναζητούν τη σπατάλη και την απάτη, έχουν απολυθεί. Το DOGE απέλυσε άτομα από τον FDA, τον οργανισμό που εγκρίνει τα φάρμακα για ιατρική χρήση, γεγονός που θα επιβραδύνει την καινοτομία. Έχει οδηγήσει πολλούς ανθρώπους με αρχές σε παραίτηση, συμπεριλαμβανομένου του Louis DeJoy, ο οποίος διορίστηκε από τον κ. Trump για να διευθύνει την ταχυδρομική υπηρεσία. Οι υπάλληλοι ορισμένων οργανισμών που ξεχώρισε το DOGE εξακολουθούν να πρέπει να στέλνουν εβδομαδιαίο μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου με την απαρίθμηση πέντε πραγμάτων που έκαναν την περασμένη εβδομάδα. Ωστόσο, τα εισερχόμενα είναι γεμάτα και επιστρέφουν.
Το πεδίο εφαρμογής του DOGE για την εξοικονόμηση χρημάτων είναι μικρότερο απ’ ό,τι διαφημίζεται. Στοχεύει στις δαπάνες διακριτικής ευχέρειας (το μέρος του προϋπολογισμού που δεν βρίσκεται στον αυτόματο πιλότο), ενώ η άμυνα, προς το παρόν, εξαιρείται. Αυτό σημαίνει ότι η επιφάνεια επίθεσης του κ. Musk είναι μόλις το 15% του προϋπολογισμού. Επειδή μεγάλο μέρος των υπόλοιπων κρατικών δαπανών είναι αναδιανομή, εκεί δεν υπάρχουν τεράστιες εξοικονομήσεις.
Αν μείωνε με σύνεση τις διοικητικές δαπάνες, θα ήταν ευπρόσδεκτο, αλλά πάρα πολλές από τις προγραμματισμένες περικοπές του DOGE έχουν αποδειχθεί λανθασμένες, όπως η σύμβαση ύψους 8 δισ. δολαρίων που ακύρωσε και η οποία στην πραγματικότητα άξιζε μόνο 8 εκατ. δολάρια. Επίσης, δεν έχει εντοπίσει πολλές επαχθείς κανονιστικές ρυθμίσεις προς περικοπή, όπως ήταν η ελπίδα του Vivek Ramaswamy, ο οποίος υπήρξε για λίγο συν-επικεφαλής του.
Το χειρότερο είναι ότι, μέχρι στιγμής, οι ενέργειες του DOGE μοιάζουν σαν να έχουν σχεδιαστεί όχι για να κάνουν την κυβέρνηση να λειτουργεί καλύτερα, αλλά για να επεκτείνουν την εξουσία του προέδρου και να ξεριζώσουν τις «λανθασμένες» σκέψεις. Η USAID και το υπουργείο Παιδείας δημιουργήθηκαν από το Κογκρέσο, και νομικά μόνο το Κογκρέσο μπορεί να τα ακυρώσει. Οι Ρεπουμπλικανοί έχουν νομοθετική πλειοψηφία, αλλά δεν έχουν προσπαθήσει να περάσουν τους απαραίτητους νόμους.
Αντιθέτως, το DOGE προσπαθεί να κλείσει αυτά τα ιδρύματα με εντολή, επεκτείνοντας την εκτελεστική εξουσία του προέδρου για να το πραγματοποιήσει. Αντιμέτωποι με αγωγές και ορισμένες δυσμενείς αποφάσεις, ο κ. Musk και άλλοι έχουν επιτεθεί στους δικαστές, κατηγορώντας τους ότι οργανώνουν πραξικόπημα. Ορισμένοι από τους υποστηρικτές του κ. Trump πιστεύουν ότι στη δεκαετία του 2010 η Αμερική είχε καταληφθεί από έναν ήπιο αυταρχισμό, του οποίου τα όργανα εξουσίας ήταν τα πανεπιστήμια, τα μέσα ενημέρωσης και οι κομματικοί γραφειοκράτες, και ότι τώρα απαιτείται λίγη αυταρχική συμπεριφορά για να σπάσει. Η αποτελεσματικότητα δεν έχει μεγάλη σχέση με αυτό.
Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι το DOGE έχει αποτύχει -ακόμη. Υπάρχουν τρία πιθανά σενάρια. Πρώτον, όπως οι επικριτές γελούσαν με την Tesla και τη SpaceX στις πρώτες τους μέρες, έτσι και το DOGE μπορεί τελικά να δικαιωθεί με τον χρόνο. Δεύτερον, ο κ. Musk θα διαλύσει την κυβέρνηση. Και τρίτον -το πιο πιθανό σενάριο- το DOGE καταλήγει μπλεγμένο σε δικαστικές διαμάχες. Καλοί δημόσιοι υπάλληλοι απολύονται ή παραιτούνται, λιγότερο ικανοί άνθρωποι βλέπουν το Δημόσιο ως ελκυστική επαγγελματική σταδιοδρομία και η Αμερική μένει με έναν ισχυρότερο πρόεδρο, αλλά ένα αποδυναμωμένο Κογκρέσο.
Σε αυτήν την περίπτωση, θα χανόταν μια τεράστια ευκαιρία. Φανταστείτε τον Musk των αρχών της δεκαετίας του 2010 -τον ιδιοφυή κατασκευαστή, υπεύθυνο για τις προμήθειες του Πενταγώνου ή για φιλόδοξα ομοσπονδιακά έργα υποδομής. Ωστόσο, η Αμερική έχει πλέον τον Musk της ύστερης εποχής: έναν άνθρωπο ριζοσπαστικοποιημένο από την ίδια του την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, που φλερτάρει με αυταρχικά κινήματα και έχει παγιδευτεί στην ίδια αποχαυνωτική κομματική σκέψη που ταλανίζει εκατομμύρια λιγότερο χαρισματικούς ανθρώπους.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
