Η ρωσοφιλία ήταν κάποτε μια ασθένεια της αμερικανικής αριστεράς, των σοσιαλιστών που δικαιολογούσαν τον σταλινισμό ή τον σοβιετικό ολοκληρωτισμό. Όχι πια. Πριν από ένα μήνα, ο Glenn Greenwald, ένας ετερόδοξος Αμερικανός δημοσιογράφος που κάποτε υμνήθηκε από την αριστερά και τώρα θαυμάζεται από τη συνωμοσιολογική δεξιά, πέρασε από τη Μόσχα για να απορροφήσει τη σοφία του Alexander Dugin, ενός εξέχοντος, αντιφιλελεύθερου Ρώσου στοχαστή που μερικές φορές αποκαλείται ο «Ρασπούτιν του Πούτιν».
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στη Μόσχα πριν από ένα χρόνο για να γυρίσει μια κολακευτική ως προς το πρόσωπο συνέντευξη με τον Vladimir Putin, ο Tucker Carlson, μια σημαίνουσα προσωπικότητα των ΜΜΕ του κινήματος MAGA, επισκέφθηκε επίσης τον κ. Dugin και τον βρήκε ακαταμάχητο. «Είχαμε μια συζήτηση που δεν επρόκειτο να κινηματογραφήσουμε… αλλά αυτά που είπατε ήταν τόσο ενδιαφέροντα που πήραμε δύο κάμερες και ιδού το αποτέλεσμα», δήλωσε στην αρχή της συνέντευξής τους και έγνεψε με ενθουσιασμό καθώς ο κ. Dugin κατακεραύνωνε τις αποτυχίες του φιλελευθερισμού και τις υπερβολές της woke κουλτούρας. Δεν πρόκειται απλώς για μια εκκεντρική πρόκληση από άτομα που αναζητούν την προσοχή του MAGA, αλλά για ένα παράθυρο σε μια σοβαρή, φιλοσοφική συμφωνία που αναδύεται μεταξύ τμημάτων της αμερικανικής και της ρωσικής δεξιάς.
Η πιο προφανής ευθυγράμμιση αφορά τη γεωπολιτική, ιδίως στο ζήτημα της Ουκρανίας. Το σκληροπυρηνικό δεξιό MAGA αντιτάχθηκε στη στρατιωτική βοήθεια του Joe Biden όχι μόνο από κομματικό ένστικτο, αλλά και επειδή πιστεύει ότι η Ουκρανία θα έπρεπε να είχε υπάρξει πιο διαλλακτική απέναντι στην περιφερειακή υπερδύναμη. Το σκεπτικό είναι ότι όπως η Αμερική μπορεί να υπαγορεύει όρους στη σφαίρα επιρροής της, στον Καναδά για το εμπόριο ή στον Παναμά για το κανάλι του, η Ρωσία έχει δικαιώματα επί της Ουκρανίας. Οι οπαδοί του America First είναι ρεαλιστές, όχι ιδεαλιστές όπως οι νεοσυντηρητικοί προκάτοχοί τους. Βλέπουν τον ξένο παρεμβατισμό ως μάταιο τυχοδιωκτισμό. Η άποψή τους για τον κόσμο είναι πολυπολική, όπως και του κ. Dugin.
Ωστόσο, η περιφρόνηση του κ. Dugin για την Ουκρανία είναι βαθύτερη. Το πιο διάσημο έργο του που δημοσιεύθηκε το 1997, «Τα θεμέλια της γεωπολιτικής», υποστηρίζει τον «ευρασιατισμό» – την ιδέα μιας αποκαταστημένης, μεγάλης νέας Ρωσίας που θα εκτείνεται τόσο στην Ασία όσο και στην Ευρώπη. Υποστήριξε ότι η Ουκρανία αποτελούσε «τεράστιο κίνδυνο» για το σχέδιο αυτό. Αναλυτικότερα διατεινόταν ότι «η Ουκρανία ως κράτος δεν έχει καμία γεωπολιτική σημασία. Δεν έχει ούτε ένα ιδιαίτερο πολιτιστικό μήνυμα παγκόσμιας σημασίας, ούτε γεωγραφική μοναδικότητα, ούτε εθνοτική αποκλειστικότητα».
Κατά τη διάρκεια της εισβολής του κ. Putin στην Κριμαία το 2014, ο ενθουσιασμός του κ. Dugin για την κατάκτηση της Ουκρανίας έφτασε σε τόσο υπερβολικά ύψη που έχασε τον διορισμό του στο διάσημο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Η φήμη του ως Ρασπούτιν φαίνεται επομένως υπερβολική, αν και εξακολουθεί να εργάζεται ως ένα είδος διεθνούς πρεσβευτή σε ανελεύθερα δεξιά κινήματα. Μια απόπειρα δολοφονίας το 2022 – μέσω παγιδευμένου αυτοκινήτου, που πιστεύεται ότι τοποθετήθηκε από πράκτορες της Ουκρανίας και σκότωσε την κόρη του- ενίσχυσε την προβολή του.
Η ευθυγράμμιση με το MAGA περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από τη γεωπολιτική. Οι ιδέες που έχουν προκύψει για να δικαιολογήσουν τη διακυβέρνηση του κ. Trump και του κ. Putin -κανένας από τους οποίους δεν είναι γνωστός φιλόσοφος – έχουν εντυπωσιακές ομοιότητες. Στο εσωτερικό της Δύσης, ο διεθνής συνασπισμός των εθνικιστών συντηρητικών, που εκτείνεται από τον Τραμπισμό στην Αμερική μέχρι τον Μπολσοναρισμό στη Βραζιλία και τον Ορμπανισμό στην Ουγγαρία, απορρίπτει τις βασικές αρχές του φιλελεύθερου διαφωτισμού, όπως ο ατομικισμός και η καθολικότητα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αυτή είναι μια κριτική που συμμερίζονται οι Ρώσοι δικαιολογητές του κ. Putin, οι οποίοι βλέπουν μια συμμαχία ενάντια στην παρακμή και τη διαφθορά του φιλελευθερισμού. Περιφρονούν την παγκοσμιοποίηση και την woke κουλτούρα, την οποία θεωρούν ως το λογικό καταληκτικό σημείο του δυτικού φιλελευθερισμού. Για να αποτρέψουν την παγκόσμια ηγεμονία κάθε είδους, οι εθνικοί συντηρητικοί στην Αμερική, τη Γαλλία, την Ουγγαρία και την Ιταλία υποστηρίζουν την υπέρτατη κυριαρχία του έθνους-κράτους. Ενώ ο κ. Dugin υποστήριζε κάποτε ότι η Ρωσία θα έπρεπε να δημιουργήσει έναν άξονα με τη Γερμανία και την Ιαπωνία («διαμελίζοντας» την Κίνα στην πορεία) για να αντισταθεί στην αμερικανική ηγεμονία, τώρα αναγνωρίζει ότι τέτοιες προσπάθειες είναι περιττές. «Κάθε μέρα γίνεται όλο και πιο φανερό ότι οι ΗΠΑ και η Ρωσία βρίσκονται στο ίδιο στρατόπεδο, αλλά οι παγκοσμιοποιητές της ΕΕ βρίσκονται στο αντίθετο», έγραψε πρόσφατα στο Χ.
Κάποιος θα μπορούσε να σκεφτεί ότι θα υπήρχαν αγεφύρωτες διαφορές μεταξύ του MAGA και της ρωσικής δεξιάς, αφού ο κ. Dugin είναι υπέρ ενός απολυταρχικού κράτους ενωμένου με την Ορθόδοξη Εκκλησία, προτείνοντας ακόμα και την αποκατάσταση των oprichniki, της τσαρικής μυστικής αστυνομίας που ιδρύθηκε από τον Ιβάν τον Τρομερό. «Δεν θα έπρεπε να αναγνωρίζουμε την απολυταρχία, την πατριαρχία και το αυταρχικό σύστημα όχι μόνο de facto, αλλά και de jure; Δεν θα έπρεπε η Εκκλησία και οι θεσμοί της παραδοσιακής κοινωνίας να ανακτήσουν την κυρίαρχη θέση τους στην κοινωνία;” έγραφε το 2022.
Το εθνικιστικό συντηρητικό κίνημα στην Αμερική και την Ευρώπη, ωστόσο, περιβάλλεται από πλειοψηφικό λαϊκισμό – εκφράζοντας τη δημοκρατική βούληση των ανθρώπων, ενώ επιβάλλει όλο και λιγότερα όρια στην εξουσία των εκλεγμένων αντιπροσώπων τους. Στην Αμερική ο στόχος είναι η συντριβή του φιλελεύθερου κράτους. «Στη ρωσική περίπτωση, το κράτος είναι η ενσάρκωση του έθνους, το οποίο δεν ισχύει στην περίπτωση των ΗΠΑ. Ο κ. Trump διαλύει το ομοσπονδιακό κράτος. Ο στόχος του Putin είναι να ενισχύσει το κράτος», λέει η Marlene Laruelle, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσινγκτον.
Από αυτή την άποψη, η ρωσική πολιτική δεξιά δεν αντιπροσωπεύει το κύριο ρεύμα της διανοητικής δεξιάς του Τrump. Ωστόσο, ορισμένες από τις ιδέες της βρίσκουν απήχηση σε πιο περιθωριακά σχήματα. Ένα στέλεχος της δεξιάς, μεταφιλελεύθερης σκέψης στην Αμερική είναι ο ολοκληρωτισμός (integralism). Οι οπαδοί του υποστηρίζουν την ενοποίηση της καθολικής εκκλησίας με το κράτος. Ορισμένοι, όπως ο Patrick Deneen, επικριτής του φιλελευθερισμού και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Notre Dame, υποστηρίζουν τον «αριστοποπουλισμό» – αντικατάσταση της διακυβέρνησης της σημερινής, παρακμιακής ελίτ από μια διαφορετική ελίτ με τη σωστή πολιτική.
Οι Αμερικανοί στοχαστές που συνδέονται με τον λεγόμενο «Σκοτεινό Διαφωτισμό» ή το «νεο-αντιδραστικό κίνημα» είναι πιο ευθείς στην επιχειρηματολογία τους κατά του εξισωτισμού και της δημοκρατίας. Ο Curtis Yarvin, ένας τέτοιος στοχαστής, ζητάει μια αμερικανική μοναρχία που θα διοικείται από έναν δικτάτορα-πρόεδρο, μια φιγούρα που μερικές φορές αναφέρεται πιο ευγενικά ως «εθνικός διευθύνων σύμβουλος». Ο αντιπρόεδρος J.D. Vance έχει αναφερθεί επιδοκιμαστικά στο έργο του κ. Yarvin, αν και όχι στις μοναρχικές πτυχές των προοπτικών του. Πρόσφατα ο κ. Vance τον χαιρέτησε σε ένα πάρτι λέγοντας, αστειευόμενος, «Yarvin, αντιδραστικέ φασίστα!».
Υπάρχουν και άλλες ασυμφωνίες. Οι δυτικοί εθνικοσυντηρητικοί στοχεύουν στην υπεράσπιση του έθνους-κράτους από την παγκοσμιοποίηση, ενώ το ιερό αντικείμενο για τον κ. Dugin (και τον κ. Putin) είναι ο ρωσικός πολιτισμός-κράτος, ο οποίος υπερβαίνει τα δυτικόφιλα σύνορα. «Με περιγράφουν ως υπερεθνικιστή, αλλά εγώ δεν είμαι καθόλου εθνικιστής!” είπε ο κ. Dugin στον κ. Greenwald στη συνέντευξή του.
Τα έργα του κ. Dugin διαπνέονται από τις αρχές του Παραδοσιαρχίας, μιας εσωτερικής σχολής που υποστηρίζει ότι οι θρησκείες είναι όλες πτυχές μιας ενιαίας Παράδοσης. Για το λόγο αυτό, είναι μεροληπτικός στο σουφισμό και συχνά θαυμάζει την ιρανική θεοκρατία, την οποία οι περισσότεροι στη δυτική δεξιά βλέπουν ως εχθρό. Ο Steve Bannon, πρώην σύμβουλος του κ. Trump, έχει επίσης αναφερθεί σε παραδοσιακούς στοχαστές όπως ο Julius Evola. Ο ίδιος και ο κ. Dugin πέρασαν οκτώ ώρες μιλώντας ο ένας στον άλλον σε ένα ξενοδοχείο στη Ρώμη το 2018, γράφει ο Benjamin Teitelbaum στο βιβλίο του «War for Eternity».
Ο κ. Bannon «υποστηρίζει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία είναι τόσο χριστιανικές όσο και εθνικιστικές στην ουσία τους», λέει ο κ. Teitelbaum. Υποστηρίζει επίσης ότι αυτό αποτελεί προοίμιο μιας νέας ρεπουμπλικανικής αντίληψης της αμερικανικής ταυτότητας που βασίζεται στις ρίζες και τη λαϊκότητα και όχι στην προσωπική ελευθερία και τις ελεύθερες αγορές. Η ευθυγράμμιση με τους Ρώσους στοχαστές παραμένει δυνατή, διότι, σύμφωνα με τα λόγια του κ. Dugin, «ό,τι είναι αντιφιλελεύθερο είναι καλό».
Οι Δημοκρατικοί κατάφεραν να πείσουν τους εαυτούς τους ότι ο κ. Trump ήταν πλεονέκτημα των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών και ότι η εκλογική παρέμβαση του κ. Putin του εξασφάλισε την προεδρική νίκη το 2016. Ωστόσο, για κανέναν από τους δύο ισχυρισμούς δεν έχουν παρουσιαστεί πειστικά στοιχεία. Βέβαια, αυτό τους έδωσε μια δικαιολογία για να υποτιμήσουν τη δύναμη του Τραμπισμού – μέχρι που αυτός θριάμβευσε ξανά το 2024, αυτή τη φορά με νίκη στις λαϊκές ψήφους. Αυτή η εμπειρία μπορεί να έφερε τον κ. Trump και τη Ρωσία πιο κοντά: «Ο Putin υπέφερε μαζί με μένα. Βίωσε ένα ψεύτικο κυνήγι μαγισσών», δήλωσε ο κ. Trump κατά τη διάρκεια της λεκτικής του επίθεσης στον Volodymyr Zelenksy στο Οβάλ Γραφείο. Έχοντας ανυπόστατα κάνει λόγο μια φορά στο παρελθόν για ρωσοποίηση, οι φιλελεύθεροι μπορεί να μην αντιλαμβάνονται κάτι πιο σοβαρό που βρίσκεται σε εξέλιξη σε κοινή θέα.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
