Για δεκαετίες η Αμερική στεκόταν στο πλευρό των φίλων της και απέτρεπε τους εχθρούς της. Αυτή η σταθερότητα ανατρέπεται, καθώς ο Donald Trump ασκεί πιέσεις στους συμμάχους και επιδιώκει συμφωνίες με τους αντιπάλους. Αφού πάγωσε όλη τη βοήθεια προς την Ουκρανία στις 3 Μαρτίου, η κυβέρνησή του την επανάφερε όταν η Ουκρανία συμφώνησε κατ’ αρχήν σε μια εκεχειρία 30 ημερών. Δεν είναι σαφές πόσο σκληρά θα πιέσει ο Λευκός Οίκος τον Vladimir Putin να την αποδεχθεί. Την ίδια ημέρα ο κ. Trump ανακοίνωσε περισσότερους δασμούς για τον Καναδά. Ο νέος πρωθυπουργός του, Mark Carney, προειδοποίησε ότι η ληστρική πλέον Αμερική θέλει «γην και ύδωρ». Και φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε την Ασία. Ο πρόεδρος μόλις εξέφρασε αμφιβολίες για την αξία που έχει για την Αμερική η αμυντική συνθήκη ΗΠΑ-Ιαπωνίας, την οποία υπέγραψε ο Eisenhower το 1960. Σε όλο τον κόσμο οι σύμμαχοι φοβούνται ότι το σύνθημα «Πρώτα η Αμερική» τελικά σημαίνει ότι έρχονται δεύτεροι, τρίτοι ή ακόμη και τελευταίοι.
Ο κ. Trump και οι υποστηρικτές του πιστεύουν ότι οι εμμονικές ενέργειές του ενισχύουν την αμερικανική ισχύ, σπάζοντας τα αδιέξοδα και ταρακουνώντας τους κακοπληρωτές ή παρασιτικούς συμμάχους. Η προτεινόμενη κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία αποτελεί απόδειξη ότι μπορεί να αλλάξει τη συμπεριφορά χωρών. Αλλά με ποιο κόστος; Ο εμπορικός του πόλεμος πανικοβάλλει τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι 40 περίπου χώρες που έχουν εναποθέσει την ασφάλειά τους στα χέρια της Αμερικής από το 1945 υποφέρουν από κρίση εμπιστοσύνης. Φοβούνται την ασυνέπεια και τον βραχυπρόθεσμο χαρακτήρα της ομάδας Trump: μια κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, που μοιάζει μάλλον με την ουκρανική, μπορεί σύντομα να καταρρεύσει. Στο εσωτερικό, ο κ. Trump βρίσκεται αντιμέτωπος με ελεγκτικούς μηχανισμούς. Στο εξωτερικό, πολύ λιγότερο. Οι σύμμαχοι αναρωτιούνται, αν συμβεί το χειρότερο, αν ο κ. Trump ή ένας πρόεδρος J.D. Vance θα πολεμήσει στο πλευρό τους. Δυστυχώς, η απάντηση είναι ότι δεν είναι αρκετά σίγουροι.
Αυτή η απώλεια της εμπιστοσύνης αντανακλά επίσης την πρόσφατη συνειδητοποίηση ότι ο εξαναγκασμός των συμμάχων είναι μια αναπόφευκτη συνέπεια της άνευ αξιών ατζέντας του MAGA. Η αλληλεξάρτηση των συμμάχων σημαίνει ότι η Αμερική έχει μεγαλύτερη επιρροή πάνω τους απ’ ό,τι πάνω σε εχθρούς όπως η Ρωσία ή η Κίνα. Για δεκαετίες ο Καναδάς, η Ευρώπη και τμήματα της Ασίας εμπιστεύονταν τις «συνδυαστικές υπερδυνάμεις» της Αμερικής -τις αμυντικές συνθήκες, τις εμπορικές συμφωνίες, τα πυρηνικά όπλα, το τραπεζικό σύστημα του δολαρίου-, επειδή είναι αμοιβαία επωφελείς. Κατά τραγικό τρόπο, ο κ. Trump βλέπει όλα τα παραπάνω ως βάρος.
Ο οικονομικός εθνικισμός της κυβέρνησης και η αποκήρυξη του παγκόσμιου ρόλου της στην ασφάλεια μπορεί να προχωρήσει ακόμα περισσότερο. Οι ξένες επιχειρήσεις εκφοβίζονται για να μεταφέρουν κεφάλαια στην Αμερική. Ορισμένοι σύμβουλοι του Λευκού Οίκου επιθυμούν αμοιβαίους δασμούς, μια ριζοσπαστική μορφή προστατευτισμού. Στη Γουόλ Στριτ γίνεται λόγος για σχέδια συμπίεσης του δολαρίου. Ο Elon Musk λέει ότι η Αμερική πρέπει να εγκαταλείψει το ΝΑΤΟ. Αν και ο κ. Trump δεν έχει προχωρήσει τόσο μακριά, δεν τον έχει διαψεύσει. Οι Ευρωπαίοι αρχίζουν να εξετάζουν νέους, κάποτε αδιανόητους κινδύνους: έχει η Αμερική διακόπτες θανάτου για τα μαχητικά αεροσκάφη F-35; Μπορεί να αρνηθεί να διατηρήσει την πυρηνική αποτροπή της Βρετανίας;
Οι Ασιάτες σύμμαχοι ανησυχούν ότι, στη συνέχεια, ο κ. Trump θα στραφεί εναντίον τους. Η Αυστραλία, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και άλλοι ελπίζουν ότι η εχθρότητά του προς την Κίνα είναι αρκετά βαθιά ώστε να μην τους εγκαταλείψει. Ωστόσο, τα παράπονά του για το εμπόριο και τις αμυντικές συνθήκες δεν έχουν γεωγραφικά όρια. Δεδομένης της αποφασιστικότητάς του να αποφύγει τον Γ’ παγκόσμιο πόλεμο με τη Ρωσία για την Ουκρανία, οι διαπραγματεύσεις με την Κίνα ή τη Βόρεια Κορέα θα μπορούσαν να τον οδηγήσουν σε παραχωρήσεις που αποδυναμώνουν τους συμμάχους και καθιστούν την Ταϊβάν πιο ευάλωτη.
Αν θαυμάζετε την Αμερική και τις διατλαντικές συμμαχίες της, όπως και γι’ αυτές στον Ειρηνικό, αυτή η μετατόπιση είναι τόσο ακραία και άγνωστη, που είναι δελεαστικό κάποιος να αρνηθεί ότι συμβαίνει και απλώς να υποθέσει ότι ο κ. Trump πρέπει να υποχωρήσει. Ωστόσο, όταν διακυβεύεται η ασφάλεια ενός λαού, η άρνηση δεν είναι σχέδιο. Οι σύμμαχοι της Αμερικής έχουν ΑΕΠ 37 τρισ. δολαρίων, αλλά στερούνται σκληρής ισχύος. Το να «γλείφουν» το Οβάλ Γραφείο και να δηλώνουν προθυμία να αγοράσουν αμερικανικά προϊόντα τους φέρνει μόνο μέχρις ενός σημείου. Οι παραχωρήσεις, όπως διαπίστωσε ο Παναμάς, μπορούν να ενθαρρύνουν περισσότερες απαιτήσεις. Εάν οι σύμμαχοι δεν είναι σε θέση να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, κάποιοι θα αναζητήσουν συμφωνία με την Κίνα ή τη Ρωσία.
Οι σύμμαχοι της Αμερικής θα πρέπει να προσπαθήσουν να αποφύγουν μια τέτοια κίνηση, ξεκινώντας από σήμερα. Μια ιδέα είναι να αποτρέψουν την Αμερική από την αμοιβαία βλάβη. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προσδιοριστούν αντισυμβατικά μέτρα αντιποίνων και παράλληλα να βαθμονομηθεί η χρήση τους, ώστε να αποφευχθεί μια καθοδική σπείρα τύπου 1930. Μια επιλογή είναι η επιβράδυνση της συνεργασίας σε εξωεδαφικές κυρώσεις και ελέγχους εξαγωγών. Οι σύμμαχοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα «σημεία ασφυξίας» τους στο εμπόριο, τα οποία υπολογίζουμε ότι αντιστοιχούν στο 27% των εισαγωγών της Αμερικής, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών καυσίμων, των μετάλλων και των φαρμακευτικών προϊόντων. Στην αλυσίδα παραγωγής ημιαγωγών είναι εταιρείες όπως η Tokyo Electron και η ASML στην Ευρώπη, οι οποίες είναι κρίσιμοι προμηθευτές των τεχνολογικών κολοσσών της Αμερικής. Τα έξυπνα αντίποινα στους ανόητους δασμούς λειτούργησαν για την Ευρώπη στην πρώτη θητεία του Trump. Οι σύμμαχοι θα πρέπει επίσης να εντοπίσουν στρατιωτικά σημεία πίεσης, όπως τα ραντάρ και οι βάσεις, αν και θα πρέπει να σταματήσουν να τα εκμεταλλεύονται, εκτός από ακραίες περιπτώσεις.
Ως ασφαλιστική δικλίδα, οι σύμμαχοι θα πρέπει να οικοδομήσουν τη δική τους οικονομική και στρατιωτική υποδομή, παράλληλα με τις συνδυαστικές δυνάμεις της αμερικανικής υπερδύναμης. Η δημιουργία αυτής της επιλογής θα πάρει χρόνια. Η Ευρώπη είναι πολύ πιθανό να εκδώσει περισσότερο κοινό χρέος για να χρηματοδοτήσει πρόσθετες αμυντικές δαπάνες και μπορεί να διατηρήσει τις δικές της κυρώσεις στη Ρωσία, ακόμα και αν ο κ. Trump άρει τις αμερικανικές. Όλα αυτά θα μπορούσαν να διχάσουν τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές και τελικά να ενισχύσουν τον ρόλο του ευρώ ως διεθνούς νομίσματος. Στον τομέα της άμυνας, η Ευρώπη αγωνίζεται να καλύψει τα κενά στις δυνάμεις της. Συζητεί επίσης μια ηπειρωτική πυρηνική αποτροπή, στην οποία θα συμμετέχουν η Γαλλία και ίσως η Βρετανία. Στην Ασία, η Νότια Κορέα και ίσως η Ιαπωνία μπορεί να πλησιάσουν το πυρηνικό κατώφλι, προκειμένου να αποτρέψουν την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα.
Τέλος, οι σύμμαχοι της Αμερικής θα πρέπει να αναζητήσουν τη δύναμη στους αριθμούς. Η Ευρώπη χρειάζεται ένα σχέδιο για να αναλάβει την ηγεσία του ΝΑΤΟ, να ενταχθεί στην CPTPP, την ασιατική εμπορική συμφωνία, και να συνεργαστεί στενότερα με την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα σε θέματα στρατιωτικής και πολιτικής τεχνολογίας. Αυτές οι κινήσεις θα δημιουργούσαν κλίμακα και θα βοηθούσαν στη διαχείριση των ανταγωνισμών. Θα διατηρούσαν επίσης μια εναλλακτική φιλελεύθερη τάξη, αν και κατά πολύ κατώτερη από την αρχική. Οι σύμμαχοι θα πρέπει να είναι έτοιμοι να υποδεχθούν την Αμερική ξανά στους κόλπους τους με νέο πρόεδρο το 2029, αν και ο κόσμος δεν θα είναι ο ίδιος. Η διάδοση των πυρηνικών όπλων μπορεί να έχει ξεφύγει, η Κίνα θα έχει γίνει ισχυρότερη και η ισχύς και η αξιοπιστία της Αμερικής θα έχουν υποστεί σοβαρή ζημιά. Για τους συμμάχους της, δεν υπάρχει χώρος για μοιρολατρία: πρέπει να σκληρύνουν και να πιάσουν δουλειά.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
