Στην ομιλία του στο Κογκρέσο στις 4 Μαρτίου ο πρόεδρος Donald Trump ζωγράφισε μια φανταστική εικόνα. Το αμερικανικό όνειρο, διακήρυξε, αναβιώνει, μεγαλύτερο και καλύτερο από ποτέ. Οι δασμοί θα διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας, θα κάνουν την Αμερική ακόμα πλουσιότερη και θα προστατευσουν την ίδια την ψυχή της. Δυστυχώς, στον πραγματικό κόσμο τα πράγματα φαίνονται διαφορετικά. Οι επενδυτές, οι καταναλωτές και οι εταιρείες δείχνουν τα πρώτα σημάδια απογοήτευσης σε σχέση με το όραμα του κ.Trump. Με τον επιθετικό και αλλοπρόσαλλο προστατευτισμό του, ο κ.Trump παίζει με τη φωτιά.
Επιβάλλοντας δασμούς 25% στα αγαθά από τον Καναδά και το Μεξικό, επίσης στις 4 Μαρτίου, ο κ.Trump βάζει φωτιά σε μια από τις πιο ολοκληρωμένες αλυσίδες εφοδιασμού στον κόσμο. Αν και καθυστέρησε τους δασμούς στα αυτοκίνητα κατά έναν μήνα, πολλοί άλλοι κλάδοι θα υποφέρουν. Έχει επίσης αυξήσει τους δασμούς στην Κίνα και έχει απειλήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα. Ορισμένοι από αυτούς τους δασμούς μπορεί και να αναβληθούν κι άλλοι μπορεί να μην υλοποιηθούν ποτέ. Ωστόσο, τόσο στην οικονομία, όσο και στις εξωτερικές σχέσεις, είναι σαφές ότι η πολιτική καθορίζεται από τα καπρίτσια του προέδρου. Αυτή η προσέγγιση θα προκαλέσει μόνιμη ζημιά τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό.
Όταν ο κ.Trump κέρδισε τις εκλογές τον Νοέμβριο, οι επενδυτές και τα αφεντικά τον επευφημούσαν. Ο S&P 500, εν αναμονή του νέου προέδρου που θα έβαζε φωτιά στη γραφειοκρατία και θα επέφερε γενναιόδωρες φορολογικές περικοπές, αυξήθηκε κατά σχεδόν 4% την εβδομάδα μετά την ψηφοφορία. Οι επενδυτές ήλπιζαν ότι η προστατευτική και αντιμεταναστευτική ρητορική του θα ήταν κενό γράμμα. Μια διόρθωση του χρηματιστηρίου ή μια επιστροφή του πληθωρισμού θα περιόριζε σίγουρα τα χειρότερα ένστικτά του.
Δυστυχώς, αυτές οι ελπίδες εξανεμίστηκαν. Το DOGE του Elon Musk προκαλεί χάος και κατακτά τα πρωτοσέλιδα, αλλά με ελάχιστα σημάδια μέχρι στιγμής για τη δημιουργία μιας Γης της Επαγγελίας (το διάταγμα του Trump για την απαγόρευση της ομοσπονδιακής αγοράς χάρτινων καλαμακίων θα κάνει ελάχιστα πράγματα για το τελικό αποτέλεσμα της America Inc). Το σχέδιο προϋπολογισμού που ψηφίστηκε στο Κογκρέσο τον Φεβρουάριο διατηρεί τις φορολογικές περικοπές από το 2017, την πρώτη θητεία του κ. Trump, αλλά δεν τις επεκτείνει -αν και προσθέτει τρισεκατομμύρια στο εθνικό χρέος. Εν τω μεταξύ, οι υποσχέσεις του, κ. Trump για δασμούς θα επαναφέρουν τον μέσο πραγματικό δασμό σε επίπεδα που έχουν να παρατηρηθούν από τη δεκαετία του 1940, όταν ο όγκος του εμπορίου ήταν πολύ μικρότερος.
Δεν είναι λοιπόν περίεργο που, παρά τα λόγια του κ.Trump για μια καταιγιστική επιστροφή, οι αγορές αναβοσβήνουν στο κόκκινο. Ο S&P 500 έχει χάσει σχεδόν όλα τα κέρδη του μετά τις εκλογές. Παρ’ όλο που η οικονομική ανάπτυξη παραμένει δίκαιη, τις τελευταίες εβδομάδες η απόδοση των δεκαετών κρατικών ομολόγων έχει πέσει, οι μετρήσεις του καταναλωτικού κλίματος δείχνουν βύθιση και η εμπιστοσύνη των μικρών επιχειρήσεων έχει υποχωρήσει, υποδηλώνοντας μια επερχόμενη επιβράδυνση. Εν τω μεταξύ, οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό αυξάνονται, ίσως επειδή κ. ο κ.Trump μιλάει για όλους αυτούς τους υπέροχους νέους δασμούς.
Πίσω από τον συναγερμό κρύβεται η συνειδητοποίηση ότι ο κ.Trump δεσμεύεται λιγότερο από τους περιορισμούς απ’ ό,τι οι επενδυτές περίμεναν. Αν και οι αυξήσεις των τιμών ανατίναξαν την προεκλογική εκστρατεία της Kamala Harris, η προοπτική του πληθωρισμού δεν αποθαρρύνει τον κ. Trump, ο οποίος υποστηρίζει ότι η οικονομική ζημία από τους δασμούς αξίζει τον κόπο. Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του δόξασε τη μακρά χρηματιστηριακή άνθηση. Αυτήν τη φορά οι αγορές δεν περιλαμβάνονται στις πολλές αναρτήσεις του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η αναβολή των δασμών στα αυτοκίνητα είναι πολύ βραχύβια για να μπορέσει η βιομηχανία να προσαρμοστεί. Ο κ.Trump εμμένει στην πεποίθησή του ότι οι δασμοί είναι καλοί για την οικονομία.
Εξίσου σημαντικό είναι ότι οι άνθρωποι του προέδρου δεν φαίνεται να τον επηρεάζουν. Ο Scott Bessent, ο υπουργός Οικονομικών, και ο Howard Lutnick, ο υπουργός Εμπορίου, είναι και οι δύο χρηματιστές, αλλά αν προσπαθούν να χαλιναγωγήσουν τον κ. Trump, δεν τα καταφέρνουν και πολύ καλά. Αντί να είναι σοφοί σύμβουλοι, εμφανίζονται ως ανδρείκελα, εξηγώντας γιατί οι δασμοί είναι απαραίτητοι και η Wall Street δεν έχει σημασία. Ελάχιστοι επιχειρηματίες θέλουν να λένε την αλήθεια στην εξουσία, από φόβο μήπως προκαλέσουν την οργή του κ. Trump. Και έτσι ο πρόεδρος και η πραγματικότητα φαίνεται να απομακρύνονται όλο και περισσότερο.
Η κατάσταση απειλεί τους εμπορικούς εταίρους της Αμερικής. Για κάποιον λόγο, ο κ.Trump επιφυλάσσει ιδιαίτερη εχθρότητα για τον Καναδά και την ΕΕ. Επειδή η προσέγγισή του στερείται συνεκτικής λογικής, δεν υπάρχει προηγούμενη γνώση για το πώς θα αποτραπούν οι απειλές του. Τα χειρότερα θα έρθουν αν πραγματοποιήσει την υπόσχεσή του στο Κογκρέσο να επιβάλει αμοιβαίους δασμούς, αντίστοιχους με αυτούς που αντιμετωπίζουν οι αμερικανικές εξαγωγές στο εξωτερικό. Κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε 2,3 εκατομμύρια μεμονωμένες εισφορές, που θα απαιτούσαν συνεχή προσαρμογή και διαπραγμάτευση, έναν γραφειοκρατικό εφιάλτη που η Αμερική εγκατέλειψε μονομερώς τη δεκαετία του 1920. Οι αμοιβαίοι δασμοί θα επέφεραν θανάσιμο πλήγμα στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο κάθε χώρα έχει έναν καθολικό συντελεστή για κάθε αγαθό που δεν εμπίπτει σε συμφωνία ελεύθερου εμπορίου.
Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι δασμοί θα βλάψουν και την αμερικανική οικονομία. Ο πρόεδρος λέει ότι θέλει να δείξει στους αγρότες ότι τους αγαπάει. Ωστόσο, η προστασία των 1,9 εκατομμυρίων γεωργικών εκμεταλλεύσεων της Αμερικής από τον ανταγωνισμό θα διογκώσει τους λογαριασμούς των παντοπωλείων των σχεδόν 300 εκατομμυρίων καταναλωτών της -και η αποζημίωσή τους για τους ανταποδοτικούς δασμούς θα αυξήσει το έλλειμμα. Ό,τι κι αν πιστεύει ο κ.Trump, η οικονομική ανάπτυξη θα υποφέρει επειδή οι δασμοί θα αυξήσουν το κόστος των εισροών. Αν οι επιχειρήσεις δεν μπορέσουν να μετακυλήσουν το κόστος στους καταναλωτές, τα περιθώρια κέρδους τους θα μαραζώσουν. Αν επιλέξουν να το κάνουν, τα νοικοκυριά θα βιώσουν αυτό που ισοδυναμεί με αύξηση των φόρων.
Οι πολιτικές τουTrump δημιουργούν έντονη σύγκρουση με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, η οποία θα διχαστεί μεταξύ της διατήρησης των επιτοκίων σε υψηλά επίπεδα για την ανάσχεση του πληθωρισμού και της μείωσής τους για την τόνωση της ανάπτυξης. Ένας από τους σημαντικότερους εναπομείναντες ανεξάρτητους θεσμούς της Αμερικής, η Fed θα πρέπει να αντιμετωπίσει έναν θυμωμένο πρόεδρο που συνηθίζει να κάνει το δικό του. Όταν η διοίκηση οργάνωσε κατάληψη των ρυθμιστικών αρμοδιοτήτων της Fed, έθεσε προσεκτικά τη νομισματική πολιτική εκτός. Πόσο καιρό θα διαρκέσει αυτή η διάκριση;
Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε μια επικίνδυνη καμπή. Έχοντας αψηφήσει την πραγματικότητα (και το Σύνταγμα) αφού έχασε τις εκλογές το 2020, για να επανεκλεγεί θριαμβευτικά το 2024, ο κ.Trump δεν έχει την υπομονή να του λένε ότι κάνει λάθος. Το γεγονός ότι η πεποίθησή του στον προστατευτισμό είναι θεμελιωδώς λανθασμένη μπορεί να μη γίνει κατανοητό για αρκετό καιρό, αν γίνει ποτέ. Καθώς το μήνυμα ότι ο κ.Trump βλάπτει την οικονομία γίνεται όλο και πιο δυνατό, θα μπορούσε να ξεσπάσει εναντίον των αγγελιαφόρων, συμπεριλαμβανομένων των συμβούλων του, της Fed ή των μέσων ενημέρωσης. Ο πρόεδρος μπορεί να ζει τη φαντασίωσή του περί προστατευτισμού, αλλά το τίμημά της θα πληρωθεί στον πραγματικό κόσμο.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
