THEPOWERGAME
Κρίνοντας από τη ρωσική προπαγάνδα και την απόγνωση ορισμένων Ευρωπαίων, ο Vladimir Putin δεν ήταν ποτέ πιο κοντά στο να κερδίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ωστόσο, τρία χρόνια μετά την εισβολή του, δεν είναι σαφές τι ακριβώς σημαίνει «νίκη». Οι στόχοι του είναι ασαφείς. Η «ειδική στρατιωτική επιχείρησή» του σχεδιάστηκε μυστικά. Η κυβέρνησή του κρατήθηκε στο σκοτάδι, όπως και ο ρωσικός λαός. Ο κ. Putin μιλά για την υπεράσπιση της ρωσικής κυριαρχίας, αλλά το τι θα συμβεί στη συνέχεια εξαρτάται εν μέρει από παράγοντες εκτός του ελέγχου του: την πολιτική στην Ουκρανία, την προσπάθεια επανεξοπλισμού της Ευρώπης και, κυρίως, τον Donald Trump. Οι διαπραγματεύσεις με την κυβέρνηση Trump ξεκίνησαν επίσημα στις 18 Φεβρουαρίου στη Σαουδική Αραβία.
Ο κ. Trump δεν έχει σαφές σχέδιο και οι επιλογές του κυμαίνονται από τη διακοπή της βοήθειας στην Ουκρανία μέχρι την ενίσχυση της στρατιωτικής υποστήριξης και τις κυρώσεις. Ο «χορός» μεταξύ του Αμερικανού προέδρου και του κ. Putin έκανε ένα ακόμα βήμα στο Ριάντ, στην πρώτη απευθείας συνάντηση Αμερικανών και Ρώσων αξιωματούχων εδώ και τρία χρόνια. Συμφώνησαν σε μια αόριστη σειρά διαπραγματεύσεων για την Ουκρανία και τα «αμοιβαία γεωπολιτικά συμφέροντα», ενώ αναμένεται να ξεκινήσουν προετοιμασίες για μια σύνοδο κορυφής Trump-Putin, της οποίας όμως η ημερομηνία δεν έχει οριστεί.
Αυτές οι ανοιχτές διαπραγματεύσεις ταιριάζουν απόλυτα στον κ. Putin. Σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο, ενώ ο Trump βλέπει αυτές τις διαπραγματεύσεις ως έναν τρόπο να τερματίσει έναν «γελοίο» πόλεμο, ο κ. Putin τις θεωρεί μέρος μιας μεγαλύτερης σύγκρουσης. Ο Ρώσος ηγέτης υπολογίζει ότι έχει μεγαλύτερη αντοχή από την Ουκρανία ή το ΝΑΤΟ, τη δοκιμαζόμενη δυτική συμμαχία. Όπως και οι παίκτες πόκερ, ο κ. Putin διαπρέπει στην προβολή αυτοπεποίθησης και δύναμης. Όμως, στην πραγματικότητα, τα χαρτιά του δεν είναι τόσο δυνατά όσο θα ήθελε να πιστεύουν οι αντίπαλοί του, ενώ ο τερματισμός του πολέμου θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα στο εσωτερικό της Ρωσίας.
Οποιαδήποτε αξιολόγηση της διαπραγματευτικής θέσης της Ρωσίας πρέπει να ξεκινήσει από τη στρατιωτική κατάσταση. Ο στρατός της έχει απογοητευτικές επιδόσεις. Ο ρυθμός προέλασης είναι εξαιρετικά αργός: από τον Ιούλιο του περασμένου έτους παλεύει να καταλάβει την πόλη Ποκρόφσκ, όπου οι απώλειες είναι τεράστιες. Οι περισσότερες επιτυχίες της Ρωσίας σημειώθηκαν τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου. Τον Απρίλιο του 2022, μετά την υποχώρηση της Ρωσίας από τον βορρά της Ουκρανίας, ήλεγχε το 19,6% της ουκρανικής επικράτειας, ενώ οι απώλειές της (νεκροί και τραυματίες) ήταν περίπου 20.000. Σήμερα η Ρωσία κατέχει το 19,2% και οι απώλειές της, σύμφωνα με βρετανικές πηγές, ανέρχονται σε 800.000. Δυτικός αξιωματούχος δηλώνει ότι «οι δύο στρατοί πολεμούν επειδή δεν μπορούν να σταματήσουν, όχι επειδή πραγματικά ελπίζουν σε μια αποφασιστική νίκη».
Η φθορά του εξοπλισμού είναι εντυπωσιακή. Ας δούμε το απόθεμα σοβιετικών αρμάτων της Ρωσίας που δημιουργήθηκε επί δεκαετίες. Πάνω από τα μισά από τα 7.300 άρματα που είχε απόθεμα έχουν χαθεί. Απ’ όσα απομένουν, μόνο 500 μπορούν να επισκευαστούν γρήγορα. Μέχρι τον Απρίλιο, η Ρωσία μπορεί να ξεμείνει από άρματα T-80. Πέρυσι, η χώρα έχασε διπλάσια συστήματα πυροβολικού από ό,τι τα προηγούμενα δύο χρόνια. Η στρατολόγηση συμβασιούχων στρατιωτών γίνεται όλο και πιο ακριβή. Μια γενική επιστράτευση θα ήταν πολιτικά ριψοκίνδυνη. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ξεκάθαρα ότι οι Ρώσοι θέλουν ο πόλεμος να τελειώσει.
Η ρωσική οικονομία αντέχει τις κυρώσεις χάρη στην ικανότητα της κεντρικής της τράπεζας, τις υψηλές τιμές των εμπορευμάτων και τη δημοσιονομική βοήθεια. Ωστόσο, η ανακατανομή των πόρων από παραγωγικούς τομείς στη στρατιωτική βιομηχανία έχει τροφοδοτήσει διψήφιο πληθωρισμό. Τα επιτόκια βρίσκονται στο 21%, το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο δεκαετιών. Η έλλειψη εργατικού δυναμικού είναι χρόνια. Τα οικονομικά δεδομένα μπορεί να μην είναι αξιόπιστα: η στατιστική αρχή, για παράδειγμα, αναθεωρεί συνεχώς τις εκτιμήσεις ανάπτυξης. Ωστόσο, μια έκθεση της Κεντρικής Τράπεζας και του Υπουργείου Οικονομίας που διέρρευσε στο Reuters, προειδοποιεί για ύφεση πριν ο πληθωρισμός μειωθεί. Ο Oleg Vyugin, πρώην υποδιοικητής της κεντρικής τράπεζας, λέει ότι η κυβέρνηση θα πρέπει σύντομα να επιλέξει μεταξύ μείωσης των στρατιωτικών δαπανών ή ανεξέλεγκτου πληθωρισμού. Το κρατικό επενδυτικό ταμείο εξαντλείται.
Σύμφωνα με τον Mikhail Zadornov, πρώην υπουργό Οικονομικών, τα ρευστά του διαθέσιμα έχουν μειωθεί από το 7,4% του ΑΕΠ σε κάτω από 2%. Οι εξαγωγές, που πέρυσι ανήλθαν σε 417 δισ. δολάρια, βρίσκονται υπό πίεση λόγω των κυρώσεων και της πτώσης των τιμών των εμπορευμάτων. Τον Δεκέμβριο μειώθηκαν κατά 20% σε ετήσια βάση. Ο Kirill Rogov από το κέντρο μελετών Re: Russia, υποστηρίζει ότι οι κυρώσεις και η σταδιακή πτώση των τιμών των ρωσικών εξαγώγιμων αγαθών, όπως ο χάλυβας και τα αγροτικά προϊόντα, θα περιορίσουν την ικανότητα της Ρωσίας να συνεχίσει την επιθετικότητά της.
Τέτοιες ευπάθειες σημαίνουν ότι κάποιοι στη Δύση πιστεύουν πως αυτή είναι η χειρότερη δυνατή στιγμή για την Αμερική να προτείνει γρήγορες παραχωρήσεις στο Κρεμλίνο. Ο κ. Rogov υποστηρίζει ότι ακόμα κι αν η Δύση δεν μπορεί να προσφέρει στην Ουκρανία απόλυτες εγγυήσεις ασφαλείας, θα μπορούσε να διατηρήσει τις κυρώσεις, προκειμένου να κρατήσει τη Ρωσία υπό έλεγχο. Ωστόσο, ο κ. Trump επικεντρώνεται στο να τηρήσει την υπόσχεσή του να τερματίσει γρήγορα τον πόλεμο, και όχι στο να περιορίσει και να αποτρέψει τη Ρωσία για χρόνια. «Επιτέλους φέρνουμε τον Putin στη θέση που θέλαμε να είναι εδώ και τρία χρόνια. Θα ήταν ταπεινωτικό να του επιτρέψουμε να αρπάξει τη νίκη από τα δόντια της ήττας», δηλώνει Αμερικανός αξιωματούχος.
Ο κ. Putin πιστεύει ότι ο κ.Trump δεν είναι μόνο ανυπόμονος, αλλά και χειραγωγήσιμος. Έχει προσεγγίσει τον Αμερικανό πρόεδρο με κολακείες και άμεσες «χάρες»: στις 11 Φεβρουαρίου απελευθέρωσε τον Marc Fogel, έναν Αμερικανό πολίτη που η Ρωσία είχε συλλάβει το 2021. Οι βασικές απαιτήσεις του κ. Putin παραμένουν αμετάβλητες. Αυτές περιλαμβάνουν μια ουδέτερη Ουκρανία, της οποίας οι ένοπλες δυνάμεις θα είναι περιορισμένες σε μέγεθος και εξοπλισμό, και δεν θα φιλοξενεί δυτικά στρατεύματα. Θέλει αναγνώριση ότι η Κριμαία και τέσσερις ακόμα προσαρτημένες ουκρανικές επαρχίες ανήκουν στη Ρωσία. Το πιο σημαντικό, όπως δήλωσε ο κ. Putin τον Ιούνιο του 2024, «η ουσία της πρότασής μας δεν είναι μια προσωρινή εκεχειρία ή ανακωχή» που θα άφηνε τις κυρώσεις σε ισχύ και θα επέτρεπε στην Ουκρανία να επανεξοπλιστεί. Αντίθετα, ο κ. Putin επιδιώκει μια «οριστική λύση» που θα άρει το δυτικό εμπάργκο στη Ρωσία και θα της επιτρέψει να ανασυντάξει τον στρατό της.
Ακόμα κι αν οι εχθροπραξίες τελειώσουν, ο κ. Putin θα συνεχίσει να προσπαθεί να αποδυναμώσει την Ευρώπη και να αποκαταστήσει τη ρωσική σφαίρα επιρροής. Στόχος του, σύμφωνα με τον Steve Covington, σύμβουλο του Ανώτατου Συμμαχικού Διοικητή Ευρώπης του NATO, είναι να διαλύσει την Ουκρανία και να αποδομήσει τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων της οποίας η Αμερική ηγείται από το 1945. Όπως είπε ο κ. Putin στους διπλωμάτες του πέρυσι, «όλο το σύστημα της ευρωατλαντικής ασφάλειας καταρρέει μπροστά στα μάτια μας». Η Ευρώπη «περιθωριοποιείται στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, βυθίζεται στο χάος… και χάνει την διεθνή της υπόσταση και πολιτιστική ταυτότητα». Αναμφίβολα χάρηκε όταν άκουσε τον J.D. Vance, αντιπρόεδρο της Αμερικής, να επαναλαμβάνει αυτόν τον ισχυρισμό στις 15 Φεβρουαρίου στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου. Στην ίδια εκδήλωση το 2007, ο κ. Putin είχε δηλώσει για πρώτη φορά την αποφασιστικότητά του να πολεμήσει τη Δύση. Το Κρεμλίνο αναμφίβολα ελπίζει ότι τα φιλορωσικά δεξιά κόμματα, τα οποία ο κ. Vance θαυμάζει, θα κερδίσουν έδαφος στις ευρωπαϊκές εκλογές.
Η ύψιστη προτεραιότητα του Mr Putin είναι να παραμείνει στην εξουσία. Η έξοδος από τον πόλεμο συνεπάγεται δικούς της κινδύνους, συμπεριλαμβανομένης της επιστροφής εκατοντάδων χιλιάδων στρατιωτών και μιας πιθανής σύγκρουσης μεταξύ διαφορετικών φατριών. Η διπλωματία του κ. Trump έδωσε ανάσα στους μετριοπαθείς που σιωπηλά αντιτίθενται στον πόλεμο. Βέβαια, στερούνται πολιτικής δύναμης, αλλά οι «ευνοημένοι της ειρήνης»—ιδιώτες επιχειρηματίες, οικονομολόγοι και κάποιοι τεχνοκράτες—ελπίζουν ότι ο κ. Trump και η ομάδα του μπορούν να αλλάξουν την πορεία της Ρωσίας. Αδυνατώντας να αντιμετωπίσουν ανοιχτά τον κ. Putin, επιδιώκουν να τον πείσουν ότι η αποκλιμάκωση της αντιπαράθεσης με τη Δύση δεν θα έθετε σε κίνδυνο, αλλά θα ενίσχυε την ασφάλειά του.
Από την άλλη, υπάρχουν οι «ευνοημένοι του πολέμου». Εάν η αντιπαράθεση είναι το θεμέλιο του καθεστώτος Putin, η βία και η διαφθορά είναι η συγκολλητική του ουσία. Ολιγαρχικές φατρίες επωφελούνται από ποσοστώσεις στις εξαγωγές πετρελαίου και άλλων εμπορευμάτων στις γκρίζες αγορές που δημιούργησαν οι κυρώσεις. (Ένας μεγιστάνας τις παρομοιάζει με τα λαθρεμπορικά δίκτυα των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν.) Δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν εύκολα τις προσοδοφόρες τους δραστηριότητες. Οι υπηρεσίες ασφαλείας θα αναζητούν τόσο «πέμπτη φάλαγγα» που υποστηρίζει την ειρήνη όσο και υπερεθνικιστές που θα θεωρήσουν οποιαδήποτε συμφωνία ως προδοσία.
Ο κ Trump έχει δίκιο να θέλει να «σταματήσει τη σφαγή». Αν μια εκεχειρία επιτρέψει στην Ουκρανία να ανοικοδομηθεί, πυροδοτήσει αυξημένες αμυντικές δαπάνες στην Ευρώπη και διατηρήσει κάποιες κυρώσεις στη ρωσική, δοκιμαζόμενη οικονομία, θα μπορούσε να σημαίνει και την αποτυχία των φιλοδοξιών του κ.Putin. Ο κ. Putin, ωστόσο, στοιχηματίζει ότι μπορεί να πολεμήσει περισσότερο από ό,τι η Ουκρανία, ή ότι μπορεί να χειραγωγήσει τον κ. Trump σε μια συμφωνία που θα επιτρέψει στη Ρωσία να επανενταχθεί στην παγκόσμια οικονομία, θα μετατρέψει την Ουκρανία σε ένα διαιρεμένο και ημι-διαλυμένο κράτος, και θα αφήσει την Ευρώπη ενεή και αδύναμη να υπερασπιστεί τον εαυτό της.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Διαβάστε επίσης
Ο συνάδελφός μου το ρομπότ: Οι Έλληνες για την τεχνητή νοημοσύνη στη δουλειά
Αβοκάντο Κρήτης: Το καλό εισόδημα και τα μεγέθη των εξαγωγών
Ρεύμα: Βαρίδι 2,42 δισ. οι ληξιπρόθεσμες οφειλές το 2023
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
