THEPOWERGAME
Το 1812 ο Frederick Winsor, ένας εκκεντρικός επιχειρηματίας, επινόησε τις δημόσιες υπηρεσίες κοινής ωφέλειας. Η ιδέα πίσω από την εταιρεία του Gas Light and Coke, που θα προμήθευε τους κατοίκους του Λονδίνου, ήταν ότι αντί κάθε νοικοκυριό να αγοράζει τη δική του ενέργεια -σακούλες με κάρβουνο, κομμάτια ξύλου κ.λπ., τα υλικά θα διοχετεύονταν απευθείας σε αυτούς από μια κεντρική τοποθεσία. Περισσότεροι καταναλωτές, με διαφορετικά μοτίβα ζήτησης, θα επέτρεπαν στους σταθμούς παραγωγής να χρησιμοποιούνται πιο αποδοτικά. Ήταν ένα φυσικό μονοπώλιο: η κλίμακα θα επιμέριζε το κόστος των εγκαταστάσεων, των αγωγών και άλλων υποδομών σε μεγάλο αριθμό πελατών, ο καθένας από τους οποίους θα κατανάλωνε το ίδιο ποσό ενέργειας με μικρότερο κόστος απ’ ό,τι αν το αγόραζε μόνος του. Η ιδέα της «ενέργειας ως υπηρεσία» διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο.
Ωστόσο, η φθηνή ηλιακή ενέργεια ανατρέπει πλέον αυτό το μοντέλο. Πέρυσι το Πακιστάν έγινε ο τρίτος μεγαλύτερος εισαγωγέας κινεζικών ηλιακών πάνελ στον κόσμο. Πολλά από αυτά προορίζονταν για τις στέγες εμπορικών και βιομηχανικών εγκαταστάσεων ή αγροκτημάτων, ως αντικατάσταση των γεννητριών ντίζελ. Το Πακιστάν έχει εξαιρετικά υψηλές τιμές ενέργειας, ως κληρονομιά ακριβών συμβάσεων για την αγορά ισχύος από συχνά κινεζικής κατασκευής εργοστάσια άνθρακα. Η υιοθέτηση φθηνότερης και καθαρότερης ηλιακής ενέργειας είναι μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη. Ταυτόχρονα, όμως, οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο. Το κόστος λειτουργίας του δικτύου και της πληρωμής της ενέργειας από άνθρακα πέφτει σε λιγότερους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν ακόμα μεγαλύτερο κίνητρο να αποχωρήσουν, υπονομεύοντας έτσι την οικονομική βιωσιμότητα ολόκληρης της επιχείρησης.
Παρόμοια εξέλιξη έχει σημειωθεί και στη Νότια Αφρική. Οι μειώσεις της παραγωγής της κρατικής εταιρείας ενέργειας Eskom αφήνουν τους χρήστες χωρίς ρεύμα όταν δεν υπάρχει αρκετός ηλεκτρισμός για να καλύψει τη ζήτηση. Αυτό οδήγησε σε μια άνθηση της ηλιακής ενέργειας, προκαλώντας οικονομικά προβλήματα στις δημοτικές αρχές, οι οποίες πρέπει να αγοράζουν ολοένα και ακριβότερη ενέργεια από την Eskom για να την πωλούν στους καταναλωτές. Μέχρι τον Νοέμβριο οι δήμοι είχαν απλήρωτους λογαριασμούς προς την Eskom ύψους 95 δισ. ραντ (5 δισ. δολάρια ή 1,2% του ΑΕΠ). Στον Λίβανο, όπου το 2019 η κρατική εταιρεία ενέργειας περιόρισε την παραγωγή ηλεκτρισμού σε λίγες ώρες την ημέρα, η εγκατεστημένη ηλιακή ισχύς, μεταξύ 2020 και 2023, αυξήθηκε από 100 σε 1.300 μεγαβάτ. Οι στέγες στις πλουσιότερες συνοικίες της Βηρυτού είναι καλυμμένες με μαύρα πάνελ.
Ακόμα και στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι υψηλές τιμές ενέργειας και οι διακοπές ρεύματος έπειτα από φυσικές καταστροφές έχουν πείσει πολλούς να αποσυνδεθούν από το δίκτυο. Οι Seyyed Ali Sadat και Joshua Pearce, από το Western University, διαπίστωσαν ότι σε περιοχές πέντε πολιτειών ένας συνδυασμός ηλιακών πάνελ, μπαταριών και γεννητριών ντίζελ αποτελεί μια οικονομικά αποδοτική εναλλακτική λύση έναντι του δικτύου. Εκτιμούν ότι οι τιμές τέτοιων συστημάτων μειώνονται κατά περίπου 9% ετησίως, χάρη στη μείωση του κόστους των μπαταριών και των ηλιακών πάνελ.
Ωστόσο, η αλλαγή αυτή έχει και μειονεκτήματα. Ένα από αυτά αφορά την αποδοτικότητα. Σύμφωνα με την τράπεζα Lazard, κατά τη διάρκεια της ζωής του, το κόστος ανά μονάδα ενέργειας ενός ηλιακού πάρκου είναι περίπου το ένα τέταρτο του κόστους ενός αντίστοιχου οικιακού συστήματος. Υπάρχουν οικονομίες κλίμακας στην εγκατάσταση και τη συντήρηση. Επιπλέον, μεγάλο μέρος της αυτοπαραγόμενης ενέργειας τελικά θα πάει χαμένη.
Επιπρόσθετα, το αρχικό κόστος αποσύνδεσης από το δίκτυο καθιστά αυτήν την επιλογή βιώσιμη μόνο για τους πλούσιους. Καθώς οι πιο εύποροι Πακιστανοί μπορούν να αγοράσουν τα δικά τους ηλιακά συστήματα, οι φτωχότεροι αναγκάζονται να επωμιστούν μεγαλύτερο μέρος του κόστους του δικτύου ή να μείνουν εντελώς χωρίς ηλεκτρικό. Στον Λίβανο η έλλειψη ρυθμίσεων έχει μετατρέψει τη χώρα σε «σκουπιδότοπο χαμηλής ποιότητας ηλιακών συστημάτων και μπαταριών», λέει η Jessica Obeid από το Middle East Institute. Οι μικρές επιχειρήσεις που τα εγκαθιστούν συχνά χρεοκοπούν και δεν μπορούν να παρέχουν συντήρηση.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής προσπαθούν τώρα να βρουν λύσεις. «Η ηλιακή ενέργεια μπορεί να συνεργαστεί με τα δίκτυα», λέει η Jenny Chase από την BloombergNEF. Τα προβλήματα του Πακιστάν οφείλονται στο υψηλό κόστος ενέργειας από άνθρακα και στον τρόπο χρέωσης των καταναλωτών: τα σταθερά κόστη μεταφοράς και διανομής ανακτώνται μέσω ωριαίων τιμολογίων, τα οποία δεν προσαρμόζονται επαρκώς στη ζήτηση. Προς το παρόν ελάχιστοι διαθέτουν συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, που σημαίνει ότι αντί να αποσυνδέονται πλήρως, χρησιμοποιούν το δίκτυο ως εφεδρική πηγή. Ως αποτέλεσμα, όσοι μπορούν να αντέξουν οικονομικά ένα ηλιακό σύστημα απολαμβάνουν δωρεάν ηλεκτρισμό όταν έχει ήλιο και χρησιμοποιούν το δίκτυο για φθηνή ηλεκτρική ενέργεια όταν δεν έχει. Οι οικιακοί καταναλωτές απολαμβάνουν επίσης το «net metering», κερδίζοντας πίστωση για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν είναι λιγότερο πολύτιμη. Η κατάργηση τέτοιων κινήτρων θα βοηθούσε στην κατανομή του κόστους συντήρησης του δικτύου με δικαιότερο τρόπο.
Ωστόσο, η καλύτερη λύση θα ήταν οι εταιρείες ενέργειας να ανταποκριθούν στον ανταγωνισμό και να βελτιωθούν. Στο Πακιστάν οι εταιρείες συχνά αποτυγχάνουν να εισπράξουν τους λογαριασμούς από τους καταναλωτές. Στη Νότια Αφρική, καθώς η Eskom κατάφερε να μειώσει τις διακοπές ρεύματος, η ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας επιβραδύνθηκε. Αν και η αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας μπορεί να αποσταθεροποιήσει τα δίκτυα, προσφέρει ένα αντίβαρο στα μονοπώλια που δεν μπορούν πλέον να θεωρούνται φυσικά.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Διαβάστε επίσης
Νέο ρεκόρ εξαγωγών φρούτων και λαχανικών το 2024
Σδούκου: Πότε θα δούμε φθηνότερους λογαριασμούς ρεύματος
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
