Μπορεί ο Friedrich Merz να σώσει τη Γερμανία

ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΜΕΡΤΣ — Φρίντριχ Μερτς © EPA/FILIP SINGER

Η Γερμανία είναι η «τρύπα» στην καρδιά της Ευρώπης. Αντιπροσωπεύει το ένα τέταρτο της παραγωγής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά τα τελευταία δύο χρόνια βρίσκεται σε ύφεση -ενώ η φετινή χρονιά κινδυνεύει να είναι η τρίτη. Η αντίληψη ότι η παράτυπη μετανάστευση είναι εκτός ελέγχου έχει οδηγήσει σε άνοδο της υποστήριξης της ξενοφοβικής δεξιάς, κατακερματίζοντας τη γερμανική πολιτική, προκαλώντας παράλυση στην κυβέρνηση και αδράνεια στην ΕΕ. Το επιχειρηματικό της μοντέλο, το οποίο βασιζόταν στις βιομηχανικές εξαγωγές, ιδιαίτερα προς την Κίνα, στο φθηνό φυσικό αέριο από τη Ρωσία και στην ασφάλεια που παρείχαν οι ΗΠΑ, έχει καταρρεύσει. Οι εκλογές της 23ης Φεβρουαρίου είναι οι σημαντικότερες στην Ευρώπη εδώ και χρόνια. Υπάρχει πιθανός νικητής, αλλά το τι θα συμβεί στη συνέχεια είναι τόσο αβέβαιο όσο και κρίσιμο.

O πιθανός νικητής είναι ο Friedrich Merz, ο 69χρονος ηγέτης της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU). Μαζί με το βαυαρικό αδελφό κόμμα της, η CDU προβλέπεται να κερδίσει περίπου το 30% των ψήφων, πολύ περισσότερες από οποιοδήποτε άλλο κόμμα, αλλά όχι αρκετές για αυτοδυναμία. Ο σχηματισμός συνασπισμού θα διαρκέσει μήνες και δεν είναι σαφές αν ο κ. Merz θα επιλέξει συνεργασία με τους Σοσιαλδημοκράτες ή τους Πράσινους. Ίσως χρειαστεί και τρίτο εταίρο, κάτι που θα ήταν κακό: ο δυσκίνητος τρικομματικός συνασπισμός υπό τον σημερινό καγκελάριο, Olaf Scholz, καταδίκασε τη Γερμανία σε τρία χρόνια στασιμότητας και, όταν κατέρρευσε, οδήγησε σε πρόωρες εκλογές.

Όμως, το μεγαλύτερο μυστήριο αφορά τον ίδιο τον Merz. Όπως χαίρονται να επισημαίνουν οι επικριτές του, δεν υπήρξε ποτέ υπουργός. Στην πραγματικότητα δεν έχει διοικήσει τίποτα μεγαλύτερο από την κοινοβουλευτική ομάδα της CDU. Η καριέρα του στον επιχειρηματικό κόσμο είχε περισσότερο συμβουλευτικό και συντονιστικό χαρακτήρα. Αν αναλάβει την κορυφαία θέση, πώς θα ανασυγκροτήσει τη διαλυμένη Γερμανία; Και δεδομένου ότι η Ευρώπη λειτουργεί καλύτερα όταν υπάρχει ισχυρή γαλλογερμανική ηγεσία, πώς θα ηγηθεί της ηπείρου, όταν ο Γάλλος ομόλογός του, ο Emmanuel Macron, είναι πολιτικά αδύναμος;
Σε μια συνέντευξη, προσπαθούμε να ρίξουμε φως στον άνθρωπο πίσω από τον τίτλο. Τα θετικά του στοιχεία είναι πολλά. Είναι σίγουρος, έξυπνος και απροσδόκητα ψύχραιμος, δεδομένου του διακυβεύματος. Τα ένστικτά του κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση.

Κατανοεί τις ανησυχίες του επιχειρηματικού κόσμου και υπόσχεται σταυροφορία κατά της γραφειοκρατίας, είτε αυτή προέρχεται από τις Βρυξέλλες, είτε από το Βερολίνο. Δηλώνει ξεκάθαρα ότι το γερμανικό επιχειρηματικό μοντέλο «έχει λήξει». Πιστεύει στις ελεύθερες αγορές, το ελεύθερο εμπόριο και τη διατλαντική συμμαχία, ενώ η δέσμευσή του να επαναφέρει τη Γερμανία στην καρδιά της Ευρώπης είναι ευπρόσδεκτη. Γνωρίζει ότι η αντιμετώπιση της μετανάστευσης είναι κρίσιμη για την αποδυνάμωση της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD), προειδοποιώντας ότι «αυτή μπορεί να είναι μία από τις τελευταίες ευκαιρίες μας να λύσουμε τα προβλήματα πριν οι λαϊκιστές αποκτήσουν πλειοψηφία».

Όλα αυτά είναι καθησυχαστικά. Αλλά υπάρχουν και λόγοι αμφιβολίας. Ο Merz φαίνεται, αν όχι εφησυχασμένος, τουλάχιστον υπερβολικά χαλαρός, πολύ επιρρεπής στο να προτιμά σταδιακές αλλαγές αντί για τις ριζικές μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται η Γερμανία και η Ευρώπη. Για παράδειγμα, υποστηρίζει την ολοκλήρωση μιας ευρωπαϊκής τραπεζικής ένωσης, απαραίτητη για να μπορέσει η ενιαία αγορά της Ευρώπης να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ και την Κίνα. Ωστόσο, σχεδόν την ίδια στιγμή, αντιτίθεται στην προτεινόμενη εξαγορά της γερμανικής Commerzbank από την ιταλική UniCredit επειδή η κίνηση είναι «εχθρική». Ωστόσο, τέτοιες εξαγορές είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί μια ενιαία αγορά.

Ένα χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι οι δημόσιες δαπάνες και το «φρένο χρέους», μια συνταγματική διάταξη που εμποδίζει την κυβέρνηση να έχει μεγάλα ελλείμματα. Εξαιτίας αυτού, η Γερμανία δεν μπόρεσε να επενδύσει επαρκώς σε δρόμους, σιδηροδρομικά δίκτυα, ψηφιακές υποδομές ή άμυνα. Οι δαπάνες για την εκπαίδευση και τις κοινωνικές υπηρεσίες επίσης υποφέρουν. «Είμαι ανοιχτός να το συζητήσω», δηλώνει ο κ. Merz, «αλλά δεν είναι η πρώτη μας προσέγγιση».

Οι πληροφορίες εκ των έσω αναφέρουν ότι γίνονται εργασίες σχετικά με το φρένο χρέους, αλλά ο κ. Merz δεν θέλει να το δηλώσει ανοιχτά, επειδή οι Γερμανοί ψηφοφόροι αγαπούν τη λιτότητα. Οποιαδήποτε αλλαγή πέρα από μια μικρή προσαρμογή θα είναι αμφιλεγόμενη και δύσκολη. Θα ήταν καλύτερο για τον κ. Merz να δώσει το σήμα ότι θέλει να είναι τολμηρός τώρα. Ιδανικά θα επιδίωκε να καταργήσει εντελώς το φρένο χρέους και να το δηλώσει ξεκάθαρα. Το να είναι σαφής από σήμερα θα ενίσχυε επίσης τη θέση του στις διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό συνασπισμού, οι οποίες διαφορετικά μπορεί να καταλήξουν σε μια χλιαρή μέση λύση.

Το ίδιο μοτίβο αργών αλλαγών διατρέχει μεγάλο μέρος των εξαγγελιών του κ. Merz. Ακόμα κι αν οι συνομιλίες μεταξύ Donald Trump και Putin οδηγήσουν σε εκεχειρία στην Ουκρανία, η Ρωσία θα παραμείνει υπαρξιακή απειλή για την Ευρώπη. Ο Merz και οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να ανησυχούν ιδιαίτερα για το γεγονός ότι ο κ. Trump φαίνεται να σκοπεύει να διαπραγματευτεί χωρίς να τους λάβει υπόψη του.

Τα μέλη του ΝΑΤΟ έχουν ως στόχο κάθε χρόνο να δαπανούν το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα. Η Γερμανία υπήρξε πάντοτε ουραγός, αλλά μετά τη γενικευμένη εισβολή της Ρωσίας το 2022, ο κ. Scholz δημιούργησε ένα ειδικό ταμείο για να συμπληρώσει τις δαπάνες ώστε να φτάσουν στον στόχο, τον οποίο η Γερμανία τώρα (μόλις) καλύπτει. Αυτό το ταμείο θα εξαντληθεί τα επόμενα δύο χρόνια. Δεδομένης της ρωσικής απειλής, το 2% δεν είναι πλέον αρκετό. Έπειτα από μια εκεχειρία, ο κ. Trump πιθανότατα θα επιδιώξει να μειώσει τη δέσμευση της Αμερικής στο ΝΑΤΟ. Η γενική άποψη των ειδικών είναι ότι το νέο σημείο αναφοράς πρέπει να γίνει το 3,5% του ΑΕΠ. Ο κ. Merz αποφεύγει να δεσμευτεί σε αυτό και απορρίπτει κατηγορηματικά τη συζήτηση για έναν κοινό ευρωπαϊκό ομόλογο που θα χρηματοδοτήσει τις αυξημένες αμυντικές δαπάνες. Αλλά αν το μεγαλύτερο και πλουσιότερο μέλος της ΕΕ δεν ηγηθεί στον επανεξοπλισμό, κανείς εκτός από τους γενναίους Πολωνούς και τους Βαλτικούς που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του επόμενου πολέμου δεν θα επιδείξει φιλοδοξία.

Η άλλη κρίση που αντιμετωπίζουν ο κ. Merz και η ευρύτερη ΕΕ είναι η μετανάστευση. Η τοξική αντίληψη ότι τα σύνορα της Ευρώπης δεν είναι ασφαλή έχει οδηγήσει τους ψηφοφόρους σε πολλές χώρες να στηρίξουν ακραία κόμματα, καθιστώντας πολύ πιο δύσκολο τον σχηματισμό σταθερών, μετριοπαθών κυβερνήσεων. Ο κ. Merz είναι τολμηρός σε αυτό το ζήτημα, αλλά με αδέξιο τρόπο. Εισάγοντας στο Γερμανικό Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο ένα μη δεσμευτικό ψήφισμα που καλούσε σε παραβίαση των γερμανικών δεσμεύσεων για την ελεύθερη κυκλοφορία εντός της Ευρώπης, δεν πέτυχε τίποτα. Το κείμενο πέρασε με τη στήριξη της AfD, παραβιάζοντας ένα ταμπού κατά της συνεργασίας, συσπειρώνοντας τους αντιπάλους του, ανησυχώντας τους υποστηρικτές του και επιδεικνύοντας μια ανησυχητικά ελλιπή αίσθηση του τι σημαίνει να ηγείσαι.

Πολύ συχνά, ο κ. Merz συμπεριφέρεται σαν το δύσκολο κομμάτι να είναι η εκλογή του. Ωστόσο, η διακυβέρνηση θα είναι πολύ πιο δύσκολη. Για να ελέγξει τον συνασπισμό του και να υλοποιήσει δύσκολες μεταρρυθμίσεις σε μια περίοδο αναταραχής, θα χρειαστεί εντολή για σαρωτικές αλλαγές. Μέχρι στιγμής, είναι υπερβολικά διστακτικός για να τη ζητήσει.

© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com

Διαβάστε επίσης

Πάσχα με περικοπές; Η αποθήκευση στο επίκεντρο της ενεργειακής κρίσης

Κόκκινες κάρτες υπουργών στο έργο μαμούθ για τον Ιατρικό Φάκελο Ασθενούς

Αντλησιοταμίευση: Πώς προχωρά ο σχεδιασμός των ΔΕΗ & ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή