THEPOWERGAME
Η Κίνα εκμεταλλεύτηκε τα ξένα κεφάλαια για δεκαετίες. Οι αξιωματούχοι, με το δέλεαρ της πρόσβασης στην τεράστια αγορά της, ενθάρρυναν τις δυτικές επιχειρήσεις να ανταλλάσσουν τεχνολογία, βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο στη δημιουργία Κινέζων ανταγωνιστών που συχνά ήταν καλύτεροι και πάντοτε φθηνότεροι. Έτσι οι κινεζικές επιχειρήσεις άρχισαν να στέλνουν αγαθά προς τα δυτικά. Το επακόλουθο «China shock» κατηγορείται συχνά για την πρόκληση οικονομικής αποδιοργάνωσης και απόγνωσης στις βιομηχανικές εστίες της Αμερικής. Τώρα, ωστόσο, ήρθε η σειρά της Κίνας να ανησυχήσει για τις υπεράκτιες δραστηριότητες. Οι κατασκευαστές της δεν κρατιούνται.
Κατά το έτος έως τον Ιούνιο οι κινεζικές επιχειρήσεις επένδυσαν το ρεκόρ των 177 δισ. δολαρίων σε μη χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό. Περισσότερα από τα τέσσερα πέμπτα είναι πιθανό να έχουν επενδυθεί, κυρίως στις αναδυόμενες αγορές, σε εντελώς νέα έργα, στα οποία τα περιουσιακά στοιχεία κατασκευάζονται από την αρχή αντί να αγοράζονται. Η συνολική ροή είναι περίπου ισοδύναμη με το 1% του ΑΕΠ της Κίνας, περίπου όσο ξόδευαν κάθε χρόνο οι ιαπωνικοί όμιλοι στα μέσα της δεκαετίας του 1980 για την μεταφορά της παραγωγής χαμηλής αξίας σε άλλες χώρες. Εκείνο το πρώιμο κύμα εξερχόμενων άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) αναδιαμόρφωσε την παγκόσμια μεταποίηση, βοηθώντας τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας να αναρριχηθούν στην αλυσίδα αξίας.
Οι κινεζικές ΑΞΕ, αντίθετα, προκαλούν ανησυχία τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό. Οι κινεζικές επιχειρήσεις αντιστέκονται μέχρι στιγμής στην πρόσληψη τοπικών εργαζομένων, την αγορά από τοπικούς προμηθευτές ή την ανταλλαγή τεχνολογίας, με αποτέλεσμα οι αποδέκτριες χώρες στην Ασία και την Ευρώπη να πιέζουν για περισσότερη μεταφορά τεχνολογίας. Εν τω μεταξύ, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της Κίνας, «ζυγίζουν» τα πλεονεκτήματα της μετάβασης στο εξωτερικό έναντι του φόβου της «αποψίλωσης» της εγχώριας βιομηχανίας.
Η επενδυτική έξαρση είναι συνέπεια της αμερικανικής και της κινεζικής πολιτικής. Οι δασμοί που εισήγαγε ο Donald Trump κατά την πρώτη του θητεία ως πρόεδρος ενθάρρυναν τις κινεζικές επιχειρήσεις να μεταφέρουν την παραγωγή τους προκειμένου να αλλάξουν τη χώρα προέλευσης των προϊόντων τους και να παρακάμψουν έτσι τους δασμούς. Ταυτόχρονα, η δραστηριοποίηση στην Κίνα έγινε πιο δύσκολη. Το κόστος εργασίας εκτινάχθηκε στα ύψη, συρρικνώνοντας τα περιθώρια κέρδους στα προϊόντα χαμηλής αξίας. Οι αδύναμες καταναλωτικές δαπάνες και η τεράστια κρατική επέκταση των δανείων προς τους κατασκευαστές οδήγησαν τους παραγωγούς σε πόλεμο τιμών και τους ώθησαν να αναζητήσουν νέες αγορές.
Ως αποτέλεσμα, οι κινεζικές επιχειρήσεις διοχετεύουν κονδύλια σε εργοστάσια στις αναδυόμενες αγορές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που κατασκευάζουν προϊόντα υψηλότερης προστιθέμενης αξίας, όπως τα ηλεκτρικά οχήματα (EV) και τα τσιπ υπολογιστών. Έτσι, βλέπουμε μια μετατόπιση από την εκτόξευση των κινεζικών επενδύσεων το 2014-16, όταν η κυβέρνηση ενθάρρυνε τις εταιρείες να «βγουν προς τα έξω». Όπως αναφέρει ο Thilo Hanemann της εταιρείας ερευνών Rhodium Group, στη Δύση οι Κινέζοι επενδυτές αγόραζαν εμβληματικά περιουσιακά στοιχεία, ασφαλή για την αποθήκευση κονδυλίων, όπως το ξενοδοχείο Waldorf Astoria. Το 2016 οι πλούσιες χώρες έλαβαν το 80% των εξερχόμενων επενδύσεων της Κίνας. Το μερίδιο αυτό ήταν μόλις 30% το 2023.
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, οι επωφελούμενες χώρες αυτή τη φορά είναι αυτές που λειτουργούν ως «συνδετικοί κρίκοι», μέσω των οποίων η Κίνα μπορεί να διατηρήσει πρόσβαση στις δυτικές αγορές. Πολλές από αυτές βρίσκονται στη Νοτιοανατολική Ασία. Το Βιετνάμ λαμβάνει επενδύσεις που σχετίζονται με την παραγωγή αγαθών χαμηλής προστιθέμενης αξίας, ενώ οι επενδύσεις στην Ινδονησία διοχετεύονται σε κρίσιμα ορυκτά. Η Μαλαισία και η Ταϊλάνδη φιλοξενούν έργα ηλεκτρικών οχημάτων.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι όλες αυτές οι χώρες θέλουν να παράγουν πιο προηγμένα αγαθά, οι ροές αυτές πρέπει να είναι ευπρόσδεκτες. Τα κεφάλαια που επενδύονται σε εργοστάσια ή κέντρα δεδομένων είναι πιο σταθερά από τα χρήματα που διαπραγματεύονται το χρέος των αναδυόμενων αγορών. Επιπλέον, έργα που γίνονται από το μηδέν έχουν μεγαλύτερα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στην τοπική οικονομία από ό,τι οι εξαγορές υφιστάμενων επιχειρήσεων. Επιπλέον, οι ξένες επενδύσεις έχουν πολύτιμες δευτερογενείς επιπτώσεις, καθώς η τεχνολογία και οι δεξιότητες μοιράζονται με τους τοπικούς εργαζόμενους και προμηθευτές.
Το πρόβλημα είναι ότι η μεγέθυνση της Κίνας επιφέρει ελάχιστα από αυτά τα οφέλη. Αρχικά, οι κινεζικές επιχειρήσεις προτιμούν να εισάγουν τους δικούς τους εργαζόμενους. Μεταξύ Ιανουαρίου και Νοεμβρίου, οι κινεζικές πλατφόρμες προσλήψεων δημοσίευσαν περισσότερες από 418.000 νέες κενές θέσεις εργασίας στο εξωτερικό. Ακόμα και στη Γερμανία, όπου θα έπρεπε να υπάρχει εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό άμεσα διαθέσιμο, το ένα πέμπτο του εργατικού δυναμικού στο εργοστάσιο κατασκευής μπαταριών της CATL είναι Κινέζοι υπήκοοι. Σε έργα κινεζικής ιδιοκτησίας, οι ντόπιοι εργαζόμενοι «σπάνια αποτελούν περισσότερο από το μισό» του εργατικού δυναμικού, λέει ο Ong Kian Ming, πρώην αναπληρωτής υπουργός επενδύσεων της Μαλαισίας. Ο κανόνας σύμφωνα με τον οποίο τα project θα πρέπει να έχουν κατανομή 80:20 μεταξύ ντόπιων και ξένων εργαζομένων δεν θα μπορούσε ποτέ να εφαρμοστεί, παραδέχεται στωικά ένας Μαλαισιανός αξιωματούχος.
Επιπλέον, οι αξιωματούχοι της Κίνας επιθυμούν να διατηρήσουν την τεχνολογία στο εσωτερικό της χώρας. Το υπουργείο Εμπορίου έχει δηλώσει στις εταιρείες ηλεκτρικών οχημάτων (EV) ότι η βασική τεχνολογία τους δεν πρέπει να εγκαταλείψει τη χώρα, για να μην δώσει σε άλλους ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Τον Δεκέμβριο η κυβέρνηση άρχισε να απαιτεί από τις επιχειρήσεις να λαμβάνουν άδειες για την εξαγωγή ευαίσθητων τεχνολογιών. Οι ρυθμιστικές αρχές προσπάθησαν να περιορίσουν τις υπερπόντιες δραστηριότητες σε εργοστάσια «screw-driver», στα οποία οι εργαζόμενοι συναρμολογούν εξαρτήματα που κατασκευάζονται στην Κίνα αντί να τα αγοράζουν τοπικά. Η εξάρτηση από τις κινεζικές εισαγωγές αντανακλάται στις τεράστιες εμπορικές ανισορροπίες. Τους πρώτους δέκα μήνες του 2024, οι δέκα χώρες μέλη της Ένωσης Κρατών Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) είχαν έλλειμμα 144 δισ. δολαρίων με την Κίνα, 38% υψηλότερο από ό,τι την ίδια περίοδο του 2023.
Επιπλέον, οι κινεζικές επιχειρήσεις συντρίβουν τους τοπικούς ανταγωνιστές τους. Με ένα εργοστάσιο έρχεται η πρόσβαση στην αγορά. Οι κινεζικές αυτοκινητοβιομηχανίες διπλασίασαν το μερίδιο αγοράς τους στην Ταϊλάνδη, όπου βρίσκεται το νέο εργοστάσιο της BYD, στο 11% το 2023, συμπιέζοντας όχι μόνο τους ανταγωνιστές, αλλά και τις μικρότερες, τοπικές επιχειρήσεις που κατασκευάζουν εξαρτήματα. Κατά το έτος έως τον Ιούνιο του 2024, η ιαπωνική Suzuki ήταν μεταξύ των 2.000 παραγωγών που έκλεισαν εργοστάσια στην Ταϊλάνδη, μια αύξηση 40% στα κλεισίματα από το 2022-23. Μια κορυφαία ταϊλανδέζικη κατασκευάστρια ανταλλακτικών αυτοκινήτων έχει προειδοποιήσει ότι οι ανάντι προμηθευτές κινδυνεύουν να εξαλειφθούν.
Η κατάσταση προκαλεί δυσαρέσκεια στις χώρες που δέχονται επενδύσεις. Οι Κινέζοι επενδυτές, λέει ένας αξιωματούχος στην Κουάλα Λουμπούρ, «δεν μπορούν απλώς να χρησιμοποιούν τη γη μας χωρίς να προσλαμβάνουν τους ανθρώπους μας ή να αγοράζουν τα προϊόντα μας». Η Μαλαισία θα αρχίσει να φορολογεί τις επιχειρήσεις το 2025 με βάση τον αριθμό των αλλοδαπών που απασχολούν. Η ASEAN ολοκληρώνει επίσης μια νέα συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την Κίνα, η οποία λέγεται ότι θα περιλαμβάνει δεσμεύσεις της Κίνας να μοιράζεται τεχνολογία. Κάποιοι ελπίζουν ότι ο κ. Trump θα ακολουθήσει πιο σκληρή γραμμή όσον αφορά την «μετονομασία» των κινεζικών προϊόντων όταν επιστρέψει στον Λευκό Οίκο.
Αντιμέτωποι με αυτές τις πιέσεις, οι Κινέζοι επενδυτές θα μπορούσαν ίσως με τον καιρό να τοπικοποιήσουν τις δραστηριότητές τους. Μια εκπρόσωπος του εργοστασίου της CATL στη Θουριγγία της Γερμανίας καυχήθηκε πρόσφατα ότι η καντίνα της, παράλληλα με κινεζικά πιάτα, σερβίρει πλέον και τοπικά φαγητά. Οι αξιωματούχοι των χωρών της ASEAN είναι αισιόδοξοι ότι οι νεοεισερχόμενοι θα δημιουργήσουν νέες εφοδιαστικές αλυσίδες, αλλά οι κινεζικές εταιρείες πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν την πολιτική στο εσωτερικό της χώρας τους. Όσο περισσότερο τοπικοποιείται η υπερπόντια παραγωγή, τόσο περισσότερο οι Κινέζοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής τη βλέπουν ως απειλή για την εγχώρια οικονομία.
Στην Κίνα, οι ανησυχίες για τις συνέπειες των υπεράκτιων εταιρειών αυξάνονται. «Βραχυπρόθεσμα, ο αντίκτυπος της βιομηχανικής μετεγκατάστασης στις συνολικές εξαγωγές της Κίνας είναι περιορισμένος», έγραψε τον Σεπτέμβριο ο Luo Zhiheng, κορυφαίος οικονομολόγος του ιδιωτικού τομέα, αλλά οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι «της αποψίλωσης των βιομηχανιών, των μακροοικονομικών διακυμάνσεων και της υψηλότερης ανεργίας», χρήζουν προσοχής.
Παρόλο που ορισμένοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι η μετεγκατάσταση της παραγωγής χαμηλής αξίας θα απελευθερώσει την Κίνα ώστε να επικεντρωθεί στην παραγωγή υψηλότερης αξίας, οι τοπικές κυβερνήσεις θέλουν να διατηρήσουν ακόμα και τέτοιες εξαγωγές χαμηλής αξίας. Ένας αξιωματούχος στην Jinjiang, την «πρωτεύουσα των φερμουάρ» της Κίνας, δήλωσε στα κρατικά μέσα ενημέρωσης ότι οι επιχειρήσεις που μεταναστεύουν δεν θα καταφέρουν να αναπαράγουν τις εφοδιαστικές αλυσίδες της πόλης. Οι αξιωματούχοι στην Τζιαξίνγκ, μια πόλη παραγωγής χάλυβα στα ανατολικά, έχουν βολιδοσκοπήσει τις επιχειρήσεις για τις προθέσεις τους να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους σε άλλες χώρες, προειδοποιώντας για τους κινδύνους που εγκυμονούν οι «άτακτες επενδύσεις στο εξωτερικό» για την οικονομική σταθερότητα.
Επειδή οι κρατικοί σχεδιαστές ωθούν τις επιχειρήσεις να αγοράζουν από προμηθευτές της ίδιας πόλης ή επαρχίας, ορισμένοι μελετητές ανησυχούν ότι οι εξωτερικές επενδύσεις από τους τοπικούς πρωταθλητές θα πλήξουν τους κοντινούς προμηθευτές, με αποτέλεσμα ένα συγκεντρωτικό σοκ στην τοπική απασχόληση. Οι οικονομολόγοι ενός κρατικού κέντρου μελετών προέτρεψαν τους αξιωματούχους να «κρατήσουν το κύριο μέρος των κορυφαίων επιχειρήσεων στην Κίνα όσο το δυνατόν περισσότερο» και να «αποτρέψουν τη μαζική εκροή κεφαλαίων».
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής βρίσκονται σε πιο δύσκολη θέση απ’ ό,τι το 2016, την τελευταία φορά που ανησύχησαν για την αποψίλωση της βιομηχανίας. Τότε, λέει ο David Lubin του κέντρου μελετών Chatham House, έσπευσαν να περιορίσουν τις εξερχόμενες κεφαλαιακές ροές. Η κυβέρνηση εισήγαγε ανώτατα όρια συναλλάγματος και ένα σύστημα φωτεινού σηματοδότη για να περιορίσει και να απαγορεύσει ορισμένες επενδύσεις στο εξωτερικό, μειώνοντας μέσα σε ένα έτος τις ροές κατά 35%. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο κ. Lubin, αυτή τη φορά, η Κίνα επωφελείται από την παράκαμψη των αμερικανικών δασμών.
Παρ’ όλα αυτά, το Κομμουνιστικό Κόμμα αρχίζει να αναγνωρίζει ότι οι πιέσεις από τις «αλλαγές στο εξωτερικό περιβάλλον [της Κίνας]» έχουν επιδεινωθεί. Σε μια ετήσια συνάντηση οικονομικής πολιτικής τον Δεκέμβριο, οι ηγέτες του κόμματος προσδιόρισαν την απασχόληση και τις επιπτώσεις της στην κοινωνική σταθερότητα ως προτεραιότητα για το 2025.
Ο Xi Jinping, ο ηγέτης της Κίνας, έχει επανειλημμένα ζητήσει οι εφοδιαστικές αλυσίδες να είναι «αυτοκαθοριζόμενες και αυτοελεγχόμενες» (δηλαδή από την Κίνα). Θα προτιμούσε η βιομηχανία χαμηλής αξίας να μετακινηθεί σε φτωχότερες περιοχές στο εσωτερικό της Κίνας, για να διατηρήσει τον έλεγχο της χώρας στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Η Εθνική Επιτροπή Ανάπτυξης και Μεταρρυθμίσεων, το κεντρικό όργανο οικονομικού σχεδιασμού, επαίνεσε τον Μάιο τις νότιες και δυτικές περιοχές Γιουνάν και Τσονγκίνγκ για την προσέλκυση επιχειρήσεων από πλουσιότερες, ανατολικές περιοχές. «Στο πλαίσιο της επιταχυνόμενης ανασυγκρότησης της παγκόσμιας βιομηχανικής αλυσίδας», έγραψε το τμήμα σχεδιασμού, η Κίνα θα πρέπει να αξιοποιήσει το «οικονομικό βάθος μιας μεγάλης χώρας και να διατηρήσει τις ρίζες της μεταποιητικής βιομηχανίας». Η πολιτική ήταν αυτή που προκάλεσε την φυγή των επιχειρήσεων και η πολιτική θα μπορούσε να τις δελεάσει να επιστρέψουν στην πατρίδα τους.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Διαβάστε επίσης
Ανάρπαστο στην Ελλάδα το Starlink του Έλον Μασκ
WEF: Πώς θα επιτευχθεί ο εξηλεκτρισμός της βιομηχανίας στην Ευρώπη
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
