THEPOWERGAME
Από την τραπεζαρία στο ισόγειο του «Carl’s Villa» στην Κοπεγχάγη, οι επισκέπτες έχουν θέα σε έναν υπέροχο κήπο με αγάλματα της κλασικής εποχής. Το art nouveau οικοδόμημα χτίστηκε το 1892 από τον Carl Jacobsen, γιο του ιδρυτή της Carlsberg. Από τότε η ζυθοποιία, η οποία χρησιμοποιεί πλέον το οίκημα για συναντήσεις, έγινε μία από τις μεγαλύτερες στον κόσμο. Καθισμένος απέναντι στο τραπέζι, ο Jacob Aarup-Andersen, το σημερινό αφεντικό της Carlsberg, παραδέχεται ότι η επιτυχία της εταιρείας αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου παζλ για τις δανέζικες επιχειρήσεις. Μόλις χθες το βράδυ στο δείπνο, λέει, κάποιος τον ρώτησε πώς μια τόσο μικρή χώρα μπόρεσε να δημιουργήσει τόσες πολλές μεγάλες εταιρείες.
Ό,τι ισχύει για τη Δανία ισχύει και για τη Σουηδία, τη Νορβηγία και τη Φινλανδία. Η Σκανδιναβία αντιπροσωπεύει περίπου το 1% του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 0,3% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ωστόσο, έχει δημιουργήσει έναν εντυπωσιακό κατάλογο εταιρικών κολοσσών. Η Lego είναι η μεγαλύτερη κατασκευάστρια παιχνιδιών στον πλανήτη με βάση τα έσοδα. Η IKEA είναι η μεγαλύτερη κατασκευάστρια επίπλων (και, χάρη στα σουηδικά κεφτεδάκια, η έκτη μεγαλύτερη αλυσίδα εστιατορίων). Οι Σκανδιναβικές χώρες φιλοξενούν κορυφαίους κατασκευαστές βιομηχανικών μηχανημάτων (Atlas Copco), εξοπλισμού τηλεπικοινωνιών (Nokia και Ericsson), ζωνών ασφαλείας (Autoliv) και ανελκυστήρων (KONE). Η περιοχή έχει επίσης δημιουργήσει τη μεγαλύτερη εταιρεία ροής μουσικής στον κόσμο (Spotify) και τον μεγαλύτερο πάροχο υπηρεσιών buy-now-pay-later (Klarna). Η Νovo Nordisk, μια δανέζικη πρωτοπόρος στα φάρμακα απώλειας βάρους, είναι η πολυτιμότερη εταιρεία της Ευρώπης, ακόμα και μετά την πτώση των μετοχών της τον Δεκέμβριο, ως απάντηση στα απογοητευτικά αποτελέσματα δοκιμών για ένα νέο φάρμακο.
Κατά την τελευταία δεκαετία οι σκανδιναβικές επιχειρήσεις έχουν καλύτερες επιδόσεις από τις επιχειρήσεις της υπόλοιπης Ευρώπης. Και στις τέσσερις χώρες, τα τελευταία δέκα χρόνια (βλ. διάγραμμα 1), οι εισηγμένες μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις έχουν πετύχει μεγαλύτερες αποδόσεις για τους μετόχους από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Σήμερα οι σκανδιναβικές επιχειρήσεις αποτελούν περίπου το 13% του MSCI Europe, του δείκτη των πολυτιμότερων εταιρειών της ηπείρου, από 10% πριν από πέντε χρόνια, περίπου το ίδιο μερίδιο με τις γερμανικές επιχειρήσεις.
Οι σκανδιναβικές εταιρείες έχουν επίσης καλές επιδόσεις σε σχέση με τις παγκόσμιες εταιρείες των ίδιων τομέων. Συγκρίναμε τις 20 πιο αξιόλογες εισηγμένες εταιρείες της περιοχής με τους κύριους ανταγωνιστές τους στο εξωτερικό σε μια σειρά από χαρακτηριστικά. Κατά μέσο όρο δημιούργησαν λειτουργικά περιθώρια κέρδους επτά ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερα από τον μέσο όρο του συνόλου των ομοειδών τους το 2023, ενώ η απόδοση του επενδυμένου κεφαλαίου ήταν πέντε ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερη. Επίσης, σε σύγκριση με τις ανταγωνίστριες τους, το χρέος σε σχέση με τα λειτουργικά κέρδη (προ αποσβέσεων) ήταν χαμηλότερο για 14 από τις 20 εταιρείες που εξετάσαμε. Η ετήσια αύξηση των πωλήσεων ήταν περίπου στα ίδια επίπεδα με τον ανταγωνισμό.
Βέβαια, δεν είναι όλες οι σκανδιναβικές επιχειρήσεις επιτυχημένες. Η Northvolt, μια εταιρεία κατασκευής μπαταριών, χρεοκόπησε πρόσφατα. Η επιχείρηση κινητών τηλεφώνων της Nokia καταστράφηκε από το iPhone. Όμως πολλές σκανδιναβικές επιχειρήσεις ήταν τυχερές. Η περιοχή είναι ευλογημένη, με πρόσβαση σε τεράστιους φυσικούς πόρους, συμπεριλαμβανομένης της ξυλείας, του σιδηρομεταλλεύματος και -ιδιαίτερα στη Νορβηγία- του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Ακόμα κι έτσι, η υπεραπόδοση των σκανδιναβικών εταιρειών είναι εντυπωσιακή. Τι εξηγεί την επιτυχία τους;
Ένας παράγοντας είναι ότι οι Σκανδιναβοί επιχειρηματίες, όπως και οι πρόγονοί τους Βίκινγκς, είναι εξερευνητές. «Το μικρό μας μέγεθος είναι ευλογία, υπό την έννοια ότι καθιστά υποχρεωτική τη διεθνή προοπτική», λέει ο κ. Aarup-Andersen. Μεταξύ των δέκα πιο αξιόλογων εταιρειών των Σκανδιναβικών χωρών για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, το μέσο ποσοστό των εσόδων που παράγονται στην πατρίδα τους είναι μόλις 2%, σε σύγκριση με 12% για τις αντίστοιχες εταιρείες στην υπόλοιπη Ευρώπη και 46% για εκείνες στην Αμερική. Ο Anders Boyer, οικονομικός διευθυντής της Pandora, του μεγαλύτερου κατασκευαστή κοσμημάτων στον κόσμο βάσει όγκου, λέει ότι η εταιρεία του μετατράπηκε από ένα μόνο κατάστημα στην Κοπεγχάγη σε παγκόσμια επιχείρηση μέσα σε επτά ή οκτώ χρόνια. Σήμερα η Δανία αντιπροσωπεύει το 1% των πωλήσεων.
Ένας δεύτερος παράγοντας είναι ότι οι σκανδιναβικές επιχειρήσεις υιοθετούν από καιρό την τεχνολογία με ιδιαίτερο ενθουσιασμό. Λίγο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο ιδρυτής της Lego άλλαξε το υλικό επιλογής της παιχνιδοβιομηχανίας από το ξύλο, αφού πειραματίστηκε με μια νέα μηχανή χύτευσης πλαστικού (η οποία κόστισε τις πωλήσεις ενός έτους). Σήμερα αυτό το πνεύμα παραμένει. Τα στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι το 45% των επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση που απασχολούν περισσότερους από δέκα υπαλλήλους πληρώνουν για υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους. Ο μέσος όρος στις τέσσερις σκανδιναβικές χώρες, οι οποίες βρίσκονται στην κορυφή της κατάταξης, είναι 73% (βλ. διάγραμμα 2).
Η σκανδιναβική θέρμη για την τεχνολογία είναι επίσης ορατή στην ακμάζουσα σκηνή των νεοφυών επιχειρήσεων. Μεταξύ των ευρωπαϊκών πόλεων, μόνο το Λονδίνο, το Παρίσι και το Βερολίνο προσελκύουν περισσότερα επιχειρηματικά κεφάλαια από τη Στοκχόλμη, η οποία έχει πολύ λιγότερους κατοίκους. Το Ελσίνκι κατακλύζεται από εταιρείες τυχερών παιχνιδιών, όπως η Rovio, δημιουργός των «Angry Birds», και η Supercell, δημιουργός του «Clash of the Clans». Οι Σκανδιναβοί επιχειρηματίες στις μέρες μας μπορεί να βρίσκουν λιγότερο τρομακτικό το να αναλάβουν κινδύνους, γνωρίζοντας ότι, σε περίπτωση αποτυχίας, θα έχουν πρόσβαση σε γενναιόδωρα επιδόματα ανεργίας και καλά λειτουργικά δημόσια συστήματα υγείας και εκπαίδευσης.
Ένας τρίτος παράγοντας που στηρίζει την επιτυχία των σκανδιναβικών επιχειρήσεων είναι η ευρύτερη κυβερνητική πολιτική. Αν και οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές για τα άτομα χρηματοδοτούν γενναιόδωρα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας στις Σκανδιναβικές χώρες, ο συντελεστής επί των κερδών των εταιρειών είναι περίπου ο ίδιος με αυτόν της Αμερικής. Κάθε χρόνο το Heritage Foundation, ένα συντηρητικό κέντρο μελετών στην Ουάσινγκτον, καταρτίζει έναν δείκτη οικονομικής ελευθερίας των χωρών, ο οποίος καταγράφει πράγματα όπως το πόσο ανοικτές είναι οι αγορές, χρησιμοποιώντας δεδομένα όπως οι δασμολογικοί συντελεστές, και το πόσο ελεύθερα μπορούν να λειτουργούν οι επιχειρήσεις, αξιολογώντας την ποιότητα των ρυθμίσεων. Η Δανία, η Σουηδία και η Νορβηγία βρίσκονται στην πρώτη δεκάδα. Ειδικά στη Δανία η πρόσληψη και η απόλυση εργαζομένων είναι ευκολότερη απ’ ό,τι σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Η υιοθέτηση της ψηφιοποίησης από τη δανική κυβέρνηση έχει επίσης διευκολύνει την επιχειρηματική δραστηριότητα στη χώρα. Όπως επισημαίνει ο Vincent Clerc, το αφεντικό της Maersk, του δανέζικου ναυτιλιακού κολοσσού, «μπορείτε να εκδώσετε ΑΦΜ μέσα σε μια μέρα». Στη Γαλλία μπορεί να πάρει μήνες.
Ένας τέταρτος παράγοντας για την υπεραπόδοση των σκανδιναβικών χωρών είναι οι υπομονετικοί μέτοχοι. Σύμφωνα με τη συμβουλευτική εταιρεία McKinsey, τα τέσσερα πέμπτα των μεγάλων σκανδιναβικών εταιρειών έχουν μακροχρόνια ιδιοκτησία, σε σύγκριση με τα τρία πέμπτα στην Ευρώπη και μόνο το ένα πέμπτο στην Αμερική. Οι επιχειρηματικές δυναστείες διαδραματίζουν εξέχοντα ρόλο στην περιοχή. Η Maersk και η Lego εξακολουθούν να ελέγχονται, αντίστοιχα, από τις ιδρυτικές οικογένειες Moller και Kristiansen, αν και αμφότερες οι εταιρείες διοικούνται από ξένους. Στη Σουηδία, οι Wallenbergs, των οποίων η περιουσία ξεκίνησε από τον τραπεζικό τομέα, κατέχουν μεγάλα μερίδια σε διάφορες εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των Atlas Copco και Ericsson. Άλλες μεγάλες σκανδιναβικές επιχειρήσεις, όπως η Carlsberg και η Novo Nordisk, ελέγχονται από μη κερδοσκοπικά ιδρύματα.
Τέτοιες ρυθμίσεις έχουν αποτρέψει την εξαγορά σκανδιναβικών εταιρειών από ξένες εταιρείες, δίνοντάς τους περισσότερο χρόνο για να αναπτυχθούν. Επίσης, διευκόλυναν τις εταιρείες να επενδύσουν στη μακροπρόθεσμη επιτυχία τους. Η McKinsey εκτιμά ότι τα τέσσερα πέμπτα των εισηγμένων σκανδιναβικών εταιρειών δαπανούν περισσότερα για έρευνα και ανάπτυξη απ’ ό,τι οι ανταγωνίστριές τους στη Δύση. Ο Lars Fruergaard Jorgensen, επικεφαλής της Novo Nordisk, έχει δηλώσει ότι το κύριο μέλημά του είναι πώς θα είναι η εταιρεία σε δέκα έως 20 χρόνια.
Αυτό είναι καλό, διότι το σκανδιναβικό επιχειρηματικό μοντέλο μπορεί να υποστεί πιέσεις τα επόμενα χρόνια. Δεδομένης της εξάρτησής τους από τις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό, οι σκανδιναβικές εταιρείες είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες στις γεωπολιτικές αναταράξεις. Ορισμένες έχουν ήδη επηρεαστεί. Το 2023 η επιχείρηση της Carlsberg στη Ρωσία κατασχέθηκε από την κυβέρνηση της χώρας και τέθηκε υπό «προσωρινή διαχείριση». Τον Δεκέμβριο η ζυθοποιία συμφώνησε να πουλήσει τη δραστηριότητα σε δύο τοπικούς υπαλλήλους με μεγάλη έκπτωση. Η Maersk είχε πλοία και τερματικούς σταθμούς εμπορευματοκιβωτίων που χτυπήθηκαν από πυραύλους των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα, αναγκάζοντας τα πλοία της να αποφεύγουν τη Διώρυγα του Σουέζ, επιβαρύνοντάς την σε χρόνο και έξοδα.
Οι επιχειρηματικές δραστηριότητες στο εξωτερικό θα γίνουν ακόμα δυσκολότερες κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του Donald Trump. Στην προεκλογική εκστρατεία ο εκλεγμένος πρόεδρος υποσχέθηκε να επιβάλει εισαγωγικό δασμό 10% σε όλες τις χώρες. Η απειλή μπορεί να μην υλοποιηθεί, καθώς από τις εκλογές ο κ. Trump έχει επικεντρώσει την οργή του στο Μεξικό, τον Καναδά και την Κίνα, αλλά είναι βέβαιο ότι μια πιο επιφυλακτική άποψη για το εμπόριο θα διαπεράσει τη χάραξη της αμερικανικής πολιτικής. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αποτελέσει πρόβλημα -το ένα τρίτο των πωλήσεων των δέκα πολυτιμότερων σκανδιναβικών εταιρειών προέρχεται από την Αμερική.
Ο χειρισμός όλων αυτών θα απαιτήσει ένα τελευταίο χαρακτηριστικό των σκανδιναβικών εταιρειών, που τα αφεντικά αγαπούν να αναφέρουν. Ο Niels Christiansen, διευθύνων σύμβουλος της Lego, επικαλείται τον Κάρολο Δαρβίνο στην εκτίμησή του γιατί οι επιχειρήσεις της περιοχής τα πάνε τόσο καλά. «Δεν είναι απαραίτητα ο ισχυρότερος που επιβιώνει», αλλά «αυτός που προσαρμόζεται στις αλλαγές». Καθώς οι παγκόσμιες επιχειρήσεις προετοιμάζονται για την επιστροφή του κ. Trump στον Λευκό Οίκο, τα λόγια αυτά είναι τα σοφότερα που έχουν ακουστεί μέχρι τώρα.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Διαβάστε επίσης
Ανάρπαστο στην Ελλάδα το Starlink του Έλον Μασκ
WEF: Πώς θα επιτευχθεί ο εξηλεκτρισμός της βιομηχανίας στην Ευρώπη
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
