THEPOWERGAME
Η κρίση ρευστότητας ήρθε στη χειρότερη στιγμή. Συνήθως, το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού της Χεζμπολάχ φτάνει στη Δαμασκό, την πρωτεύουσα της Συρίας, με αεροπλάνο, μαζί με τον Ιρανό πρεσβευτή της χώρας. Στη συνέχεια, τα μετρητά μεταφέρονται μέσω των λιβανικών συνόρων στη σιιτική πολιτοφυλακή. Όμως, στις 8 Δεκεμβρίου, μόλις λίγες εβδομάδες αφότου η Χεζμπολάχ σταμάτησε να πολεμά με το Ισραήλ στον Λίβανο, ο Bashar al-Assad, πρόεδρος της Συρίας και σύμμαχος του Ιράν, ανατράπηκε. Το Ιράν εκκένωσε αξιωματούχους και στρατιώτες στη Συρία. Η Χεζμπολάχ, ήδη οικονομικά εξαντλημένη, βρίσκεται αντιμέτωπη με την ανοικοδόμηση στερούμενη την πιο σίγουρη πηγή μετρητών της.
Το Ιράν, παρά το γεγονός ότι βρίσκεται υπό αμερικανικές κυρώσεις, ανταγωνίζεται εδώ και καιρό με τα κράτη του Κόλπου για επιρροή στη Μέση Ανατολή. Οι χρηματοδότες και οι έμποροι του ξεγελούσαν τους δυτικούς αξιωματούχους με ένα δαιδαλώδες οικονομικό σύστημα, χτισμένο κυρίως σε φιλικές χώρες, το οποίο χρηματοδοτούσε αντιπροσώπους, εμπορευόταν όπλα με τη Ρωσία και λάμβανε πληρωμές πετρελαίου από την Ινδία και την Κίνα. Αυτή ήταν η πραγματικότητα, τουλάχιστον, μέχρι τις 7 Οκτωβρίου 2023, όταν η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ βύθισε την περιοχή στο χάος και άρχισε να ανοίγει τρύπες στα δίκτυα του Ιράν. Ένα χρόνο μετά, η Ισλαμική Δημοκρατία μοιάζει με τον μεγάλο οικονομικό χαμένο του πολέμου. Η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) και η Τουρκία, χώρες που παλεύουν εδώ και καιρό να ανακτήσουν το χαμένο εμπόριο και την επιρροή, φαίνεται είναι οι πιθανοί νικητές.
Για να αποφευκτούν οι κυρώσεις, πολλές από τις εφοδιαστικές αλυσίδες στις οποίες στηρίζεται το Ιράν για να μεταφέρει κεφάλαια και αγαθά στο εξωτερικό διασχίζουν συμμαχικές χώρες (νόμιμα), αλλά και λιγότερο φιλικές (συχνά μεταμφιεσμένες). Ένα φορτίο όπλων που προορίζεται για τη βόρεια Ρωσία, για παράδειγμα, μπορεί να περάσει από τη Συρία και στη συνέχεια να μεταφερθεί λαθραία στην Τουρκία πριν ταξιδέψει μέσω των ευρωπαϊκών θαλασσών. Άλλες μεγάλες οικονομίες της Μέσης Ανατολής, όπως αυτές του Κόλπου και της Τουρκίας, οι οποίες εμπορεύονται περισσότερο ανοιχτά, όταν ο πόλεμος καθιστά τις μεταφορές δύσκολες, μπορούν να ακολουθήσουν απλούστερες διαδρομές και να έχουν περισσότερες επιλογές. Ωστόσο, το εμπόριο, οι τράπεζες και η βοήθεια του Ιράν, η ραχοκοκαλιά της περιφερειακής του προβολής, είναι αναγκαστικά πιο κρυφά, και ως εκ τούτου περισσότερο ευάλωτα.
Ας δούμε πρώτα το εμπόριο. Η Χομς, στην κεντρική Συρία, ήταν ένα εμπορικό φυλάκιο για ιρανικά προϊόντα υπό αμερικανικούς περιορισμούς. Σύμφωνα με έναν Αμερικανό αξιωματούχο, οι ιρανικές εταιρείες διοχέτευαν αρκετά αγαθά μέσω της Συρίας, καθιστώντας το Ιράν έναν από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές όπλων στον κόσμο. Μέσω της Συρίας μεταφέρονταν επίσης χημικές ουσίες και μηχανικά μέρη. Οι μεγάλοι αγοραστές ήταν η Λευκορωσία και η Ρωσία, καθώς και ο ίδιος ο κ. Assad. Το Ιράν χρειάζεται τώρα τουλάχιστον έναν νέο πελάτη και έναν τρόπο να τον προσεγγίσει.
Η απώλεια χρηματοδοτών στη Δαμασκό και τη Βηρυτό, την πρωτεύουσα του Λιβάνου, αποτελεί επίσης πονοκέφαλο. Παρά τις αμερικανικές κυρώσεις, τα μισά από τα έσοδα του Ιράν σε ένα τυπικό έτος προέρχονται από τις εξαγωγές πετρελαίου. Οι πληρωμές ρέουν μέσω μιας σειράς ανταποκριτριών τραπεζών και μικρών ανταλλακτηρίων καταχωρημένων με διεθνή ψευδώνυμα, αλλά και συμμάχων. Μία από τις πολλές τέτοιες διευθετήσεις χρησιμοποιούσε τους υποστηρικτές της Χεζμπολάχ στη διασπορά του Λιβάνου, οι οποίοι, μέσω εταιρειών που συνδέονται με την πολιτοφυλακή, έπαιρναν πληρωμές για το ιρανικό πετρέλαιο από χώρες που περιλάμβαναν από την Τουρκία έως τη Σενεγάλη, και κρατούσαν κάποιο κέρδος για τον εαυτό τους. Όμως, Muhammed Qasir, ο άνθρωπος που διηύθυνε το δίκτυο, πέθανε τον Οκτώβριο σε ισραηλινή αεροπορική επιδρομή. Σύμφωνα με ισραηλινούς αξιωματούχους, το Ιράν δυσκολεύτηκε πολύ να ξανακινήσει τα πράγματα μετά τον χαμό του.
Τέτοιες απώλειες θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές για τους εναπομείναντες υποστηρικτές του Ιράν στη Μέση Ανατολή. Με τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ αποδυναμωμένες και τον κ. Assad στην εξορία, μόνο οι Χούθι, ο πληρεξούσιος στον οποίο το Ιράν έχει τη μικρότερη επιρροή, που μάχεται για τον έλεγχο της Υεμένης, δεν βρίσκονται σε αποδιοργάνωση.
Το Ιράν, καθώς μεγάλο μέρος του υλικού έφτανε μέσω της Συρίας, τώρα αγωνίζεται να μεταφέρει όπλα ή μετρητά στη Βηρυτό και τα παλαιστινιακά εδάφη για να αναπληρώσει τις δυνάμεις του. Η εναλλακτική λύση είναι η κρυφή διακίνηση προμηθειών, αλλά αυτό περιορίζει το μέγεθος των αποστολών σε ό,τι μπορεί να κρυφτεί και διαρκεί περισσότερο. Τα επιπλέον μετρητά χρειάζονται απεγνωσμένα. Το Al-Qard Al-Hassan, το χρηματοπιστωτικό ίδρυμα που βρίσκεται στο κέντρο του τραπεζικού δικτύου της Χεζμπολάχ, έγινε στόχος ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών τον Οκτώβριο. Σύμφωνα με έναν αξιωματούχο στην Τουρκία, αν και τα οικονομικά της Χαμάς, που διοικούνται από την Κωνσταντινούπολη, είναι σταθερά, είναι δύσκολο να φτάσουν μετρητά στη Γάζα.
Το γεγονός ότι τα οικονομικά του Ιράν έχουν επίσης πληγεί από χρέη που πρέπει τώρα να διαγραφούν, δεν βοηθάει. Η κυβέρνησή του έχει χάσει δισεκατομμύρια δολάρια από δάνεια προς τον κ. Assad, τα οποία τον στήριξαν ενώ η Συρία ήταν αποκλεισμένη από τις παγκόσμιες αγορές. Αξιωματούχοι υποδεικνύουν ότι ο συνδυασμός των προσωπικών δανείων προς τον κ. Assad και των πιστωτικών γραμμών για το πετρέλαιο έφθανε τα 5 δισ. δολάρια ετησίως.
Εν τω μεταξύ, ο Κόλπος και η Τουρκία ελπίζουν να ανακτήσουν τη χαμένη επιρροή. Καθώς η Αμερική είναι λιγότερο πρόθυμη να δαπανήσει στη Μέση Ανατολή, τα κράτη του Κόλπου έχουν γίνει οι μεγαλύτεροι εξωτερικοί χρηματοδότες των φτωχότερων χωρών της. Το 2021-22, το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δάνεισαν στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική 34 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ το 2019-20, μόλις 17 δισεκατομμύρια. Τα δάνειά τους χρηματοδοτούν επίσης οικονομίες τις οποίες βοηθούσε προηγουμένως το Ιράν, συμπεριλαμβανομένου του Κουβέιτ. Ιρανοί αξιωματούχοι δηλώνουν ότι αν και από καιρό φιλικό με το Ιράν, ακόμα κι όταν απολάμβανε καλές σχέσεις με τη Δύση, το Κουβέιτ δείχνει τελευταία λιγότερο πρόθυμο να συναλλάσσεται με την Ισλαμική Δημοκρατία
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία διαπραγματεύονται με την Αμερική να αναλάβουν μέρος του λογαριασμού της ανοικοδόμησης στη Γάζα με αντάλλαγμα ένα παλαιστινιακό κράτος. Στη Συρία, η Τουρκία ελπίζει να επωφεληθεί από την υποστήριξή της στη Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ, τη μεγαλύτερη παρουσία στη νέα κυβέρνηση. Ορισμένοι δυτικοί αξιωματούχοι ανησυχούν ότι η Συρία υπό τον έλεγχο του Recep Tayyip Erdogan, του προέδρου της Τουρκίας, θα είναι ελάχιστα καλύτερα από ό,τι υπό έναν ηγέτη πιστό στο Ιράν και τη Ρωσία. Ωστόσο, στις 18 Δεκεμβρίου το ιρανικό ριάλ έπεσε στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί ποτέ έναντι του δολαρίου. Εν τω μεταξύ, η συριακή λίρα, μέσα σε δύο εβδομάδες εκτινάχθηκε κατά 25%. Η αγορά, τουλάχιστον, διαφωνεί.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Διαβάστε επίσης
Το νέο πακέτο στήριξης για τη μεσαία τάξη
Οι προκλήσεις για την ΕΕ από την παντοδυναμία Τραμπ
Ρεύμα: Οι ΑΠΕ ρίχνουν τις χονδρεμπορικές τιμές
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
