THEPOWERGAME
Η μέση αγελάδα γαλακτοπαραγωγής στην Αμερική παράγει 30 λίτρα γάλα την ημέρα, ενώ μια αντίστοιχη στην Αφρική μόνο 1,6 λίτρα. Αυτή η 19-πλάσια διαφορά – που ονομάζεται γαλακτοκομικό χάσμα- έχει τεράστιες συνέπειες. Το να κλείσει έστω και ένα μέρος του θα ανακουφίσει τη φτώχεια, θα βοηθήσει τα παιδιά να μεγαλώσουν καλύτερα, θα μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και ίσως ακόμα και να αποτρέψει κάποιους εμφύλιους πολέμους. Τα καλά νέα είναι ότι οι αγελάδες μπορούν να γίνουν παραγωγικότερες χάρη στην εξάπλωση παλαιών και νέων τεχνολογιών. Ωστόσο, οι αντιπαραγωγικές παραδόσεις και η κλιματική αλλαγή καθιστούν μια τέτοια εξέλιξη αρκετά δύσκολη.
Στις πλούσιες χώρες, οι αγελάδες δεν είναι της μόδας. Οι ευαισθητοποιημένοι σε θέματα υγείας αποφεύγουν το κόκκινο κρέας και στρέφονται στο φυτικό γάλα. Οι περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένοι ανησυχούν, και δίκαια, για το γεγονός ότι τα βοοειδή ευθύνονται για το 7% των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου – πολύ περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο είδος ζώων. Οι τεχνο-αισιόδοξοι, από την άλλη, έχουν προβλέψει, από τότε που παρουσιάστηκε το πρώτο μοσχαρίσιο κρέας παρασκευασμένο σε εργαστήριο το 2013, ότι, καθώς παράγεται χωρίς βάναυση μεταχείριση θα αντικαταστήσει το κρέας των σφαγιασμένων ζώων μόλις γίνει φθηνό και κάπως νοστιμότερο.
Ίσως, κάποια στιγμή, αυτή η μέρα έρθει, αλλά προς το παρόν οι αγελάδες γίνονται όλο και σημαντικότερες, και όχι το αντίθετο (βλ. διάγραμμα 1). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) αναμένει ότι, έως το 2033, η παγκόσμια κατανάλωση βοείου κρέατος θα αυξηθεί κατά 11%, ενώ η κατανάλωση γάλακτος κατά 17%, καθώς ο ανθρώπινος πληθυσμός αυξάνεται και περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να αντέξουν οικονομικά περισσότερη ζωική πρωτεΐνη.
Οι αγρότες αντιμετωπίζουν δύο προκλήσεις. Πρώτον, να ανταποκριθούν στην αυξανόμενη ζήτηση για βοοειδή, ακόμα και τη στιγμή που σε πολλές περιοχές ο θερμότερος και λιγότερο προβλέψιμος καιρός δυσκολεύει τη δουλειά τους. Δεύτερον, να σταματήσουν τις αγελάδες τους να εκλύουν τόσο πολύ μεθάνιο που αυξάνει τη θερμοκρασία του πλανήτη.
Στον πρώτο τομέα είχαμε εντυπωσιακή, αν και άνιση πρόοδο (βλ. διάγραμμα 2). Στην Ινδία, την πατρίδα του μεγαλύτερου αριθμού βοοειδών στον κόσμο, η επιλεκτική αναπαραγωγή και η καλύτερη κτηνοτροφία αύξησαν την απόδοση γάλακτος ανά αγελάδα από 3,8 λίτρα την ημέρα το 2013 σε 5,3 το 2022. Η παγκόσμια αύξηση ήταν μετριότερη: από 6,4 σε 7,4 λίτρα. Τα βοοειδή στις φτωχές χώρες παραμένουν πολύ πίσω από τα αντίστοιχα ζώα του πλούσιου κόσμου, πράγμα που σημαίνει ότι «η ευκαιρία να καλυφθεί η υστέρηση είναι τεράστια», λέει ο Dominik Wisser του FAO.
Δυστυχώς, οι εκπομπές των βοοειδών συνεχίζουν να αυξάνονται. Οι αγρότες έχουν ελάχιστα κίνητρα να τις μειώσουν. Οι κυβερνήσεις δεν επιθυμούν να επιβάλουν κανόνες που θα μπορούσαν να διογκώσουν τις τιμές των τροφίμων, οι καταναλωτές είναι επιφυλακτικοί απέναντι στα πρόσθετα ζωοτροφών που μειώνουν το μεθάνιο, όπως το Bovaer, και η παρακολούθηση των εκπομπών από τις αγελάδες είναι δυσκολότερη από ό,τι, ας πούμε, από τους σταθμούς παραγωγής ενέργειας, δεδομένου ότι υπάρχουν 1,5 δισεκατομμύριο αγελάδες και οι ιδιοκτήτες τους είναι συχνά νομάδες.
Παρόλα αυτά, η αύξηση της παραγωγικότητας – την οποία οι αγρότες έχουν όλα τα κίνητρα να υλοποιήσουν- οδηγεί σε χαμηλότερες εκπομπές ανά ποτήρι γάλα. Μια αγελάδα που παράγει δέκα λίτρα την ημέρα εκπέμπει πολύ λιγότερο μεθάνιο από δύο που παράγουν πέντε λίτρα η καθεμία, σημειώνει η Sonja Leitner του Διεθνούς Ινστιτούτου Κτηνοτροφικών Ερευνών (ILRI) στο Ναϊρόμπι. Ο FAO εξέτασε 11 τρόπους για τη μείωση των εκπομπών των βοοειδών: η αύξηση της παραγωγικότητας θα ήταν το κλειδί, πριν από την τροποποίηση των γονιδίων και της διατροφής των αγελάδων.
Τα πρώτα βήματα είναι αστείας χαμηλής τεχνολογίας. Ο Alfred Kering, ένας κτηνοτρόφος κοντά στο Eldoret της Κένυας, αύξησε την ημερήσια παραγωγή της κάθε αγελάδας του από ένα λίτρο σε οκτώ απλά μειώνοντας τον αριθμό τους. Είχε όσα περισσότερα βοοειδή μπορούσε, επειδή μεταξύ του λαού του, των Kalenjin, ο άνδρας κρίνεται από το μέγεθος του κοπαδιού του. Το πρόβλημα ήταν ότι δεν είχε αρκετή γη για να ταΐσει σωστά και τα δέκα ζώα. Ένας γεωργικός σύμβουλος του πρότεινε να πουλήσει μερικά. Τώρα έχει μόνο τρία, αλλά είναι καλοταϊσμένα και παράγουν υπερδιπλάσια ποσότητα γάλακτος από ό,τι τα δέκα. Πουλάει το πλεόνασμα και είναι εμφανώς λιγότερο φτωχός. Τα παιδιά του τρέφονται καλύτερα και αρρωσταίνουν λιγότερο συχνά, ενώ, όπως λέει δεν αγωνίζεται πλέον να πληρώσει τα δίδακτρα του σχολείου.
Το επόμενο βήμα για την αύξηση της παραγωγικότητας – η επιλεκτική αναπαραγωγή – είναι πιο εξελιγμένο. Δεν είναι και τόσο απλό να πάρεις μια αμερικανική αγελάδα υψηλής απόδοσης, να την αφήσεις στην Αφρική και να περιμένεις να κάνει θαύματα. Η ζέστη και τα ζωύφια θα την σκότωναν στα σίγουρα. Οι αγρότες χρειάζονται υβρίδια που να παράγουν πολύ, αλλά και να είναι ανθεκτικά στις τοπικές συνθήκες. Μια δυσκολία είναι ότι οι μικροί κτηνοτρόφοι όπως ο κ. Kering συνήθως δεν τηρούν αρχεία για την καταγωγή των αγελάδων τους. Κάποιοι απλώς χρησιμοποιούν τον ταύρο του γείτονα όταν χρειάζονται να τις γονιμοποιήσουν, γεγονός που ευνοεί την ενδογαμία και τους ασθενικούς απογόνους. Άλλοι έχουν προσπαθήσει να δημιουργήσουν καλύτερα υβρίδια, αλλά εμποδίζονται από το γεγονός ότι δεν γνωρίζουν τι είχαν αρχικά.
Έτσι, από το 2016 οι επιστήμονες στο Africa Asia Dairy Genetic Gains (AADGG), ένα πρόγραμμα που διευθύνεται από το ILRI και υποστηρίζεται από το Ίδρυμα Gates, συγκεντρώνουν δεδομένα σχετικά με τη γενετική και την παραγωγικότητα των αγελάδων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Έχουν συλλέξει τρίχες από 15.000 αγελάδες στην Αιθιοπία, την Κένυα και την Τανζανία και χρησιμοποίησαν το DNA για να δημιουργήσουν μια βάση δεδομένων με τα γονιδιώματα των βοοειδών.
Επιπλέον, το AADGG συνεργάζεται με μια εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα που επιτρέπει στους αγρότες να συλλέγουν και να μεταδίδουν δεδομένα σχετικά με το γάλα, την υγεία, την τοποθεσία κ.λπ. κάθε αγελάδας. Στη συνέχεια, χρησιμοποιεί μοντέλα για να προβλέψει ποιοι γενετικοί συνδυασμοί θα μπορούσαν να λειτουργήσουν καλύτερα σε συγκεκριμένα μέρη. Στην αρχή ήταν δύσκολο να πειστούν οι μικροί κτηνοτρόφοι να μοιραστούν πληροφορίες. Πολλοί πίστευαν ότι θα χρησιμοποιούνταν για να τους αναγκάσουν να πληρώσουν φόρους, αλλά τελικά, σε συνεργασία με την εταιρεία iCow, το AADGG εκπαίδευσε τους αγρότες πως να λαμβάνουν συμβουλές ψηφιακά. Όσοι εντάχθηκαν στο πρόγραμμα στην Τανζανία είδαν την παραγωγικότητα τους να αυξάνεται κατά 50%.
Σταδιακά, η τεχνογνωσία εξαπλώνεται. Ο Daniel Kemboi, ένας άλλος κτηνοτρόφος Kalenjin, λέει ότι βρίσκει το κατάλληλο σπέρμα ταύρου μέσω της Google. Περιηγείται σε έναν ιστότοπο που του επιτρέπει να επιλέξει χαρακτηριστικά, από υψηλότερη απόδοση γάλακτος έως μεγαλύτερη αντοχή στη ζέστη. Η απόδοσή του αυξήθηκε από 12-15 λίτρα ανά αγελάδα πριν από πέντε χρόνια σε 26. Έχει επίσης κατασκευάσει ένα στάβλο για σκιά από τις υψηλές θερμοκρασίες -ένα πρόβλημα για το οποίο όλοι οι τοπικοί κτηνοτρόφοι παραπονιούνται. Λέει ότι τώρα βγάζει δέκα φορές περισσότερα χρήματα από ό,τι όταν οδηγούσε φορτηγό ως νέος.
Σε εθνικό επίπεδο, η παραγωγικότητα ανά αγελάδα γαλακτοπαραγωγής της Κένυας αυξήθηκε από 1,8 λίτρα το 2013 σε 2,3 λίτρα το 2022, το υψηλότερο σε σχέση με τον αφρικανικό μέσο όρο, αλλά απέχει πολύ από αυτό που οι κτηνοτρόφοι του προγράμματος AADGG έχουν δείξει ότι είναι δυνατό. Είναι επίσης πολύ μικρότερο από αυτό που χρειάζονται οι ντόπιοι. Περίπου το 35% των Κενυατών υποσιτίζεται. Οι επιπλέον πρωτεΐνες και ο σίδηρος, που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη του εγκεφάλου, θα ήταν πολύ χρήσιμα – και μάλιστα για το 22% των παιδιών κάτω των πέντε ετών στον κόσμο που είναι καχεκτικά λόγω έλλειψης καλής τροφής. Μελέτη των Beliyou Haile και Derek Headey του International Food Policy Research Institute στην Ουάσιγκτον διαπίστωσε ότι η αύξηση της κατανάλωσης γάλακτος σε μια χώρα συνδέεται με μεγάλη μείωση της καχεξίας, ασχέτως του εισοδήματος.
Η πίεση για προσαρμογή είναι ιδιαίτερα έντονη μεταξύ των νομαδικών κτηνοτρόφων. «Συνηθίζαμε να μετακινούμαστε από τόπο σε τόπο, ακολουθώντας τη βροχή», θυμάται ο Daniel Sinkeet, ένας 59χρονος κτηνοτρόφος Μασάι από τη νότια Κένυα. Μια έντονη ξηρασία το 2021-23 τον έκανε να συνειδητοποιήσει ότι ο τρόπος ζωής του δεν ήταν βιώσιμος.
Όταν οι τοπικοί βοσκότοποι στέρεψαν, προσπάθησε να σώσει τις αγελάδες του με τον παραδοσιακό τρόπο, οδηγώντας τες 200 χιλιομέτρα μακριά για να βρει φρέσκο χορτάρι και νερό, μετακινούμενος τη νύχτα για να αποφύγει τη ζέστη. Πολλές πέθαναν από δίψα ή κακουχία. Άλλες, αναγκάστηκε να τις πουλήσει σε απίστευτα χαμηλή τιμή, για να αγοράσει ζωοτροφές για τις επιζήσασες. Το κοπάδι του συρρικνώθηκε από 300 ζώα σε 200.
Εάν οι ξηρασίες γίνουν εντονότερες, οι συγκρούσεις μεταξύ κτηνοτρόφων και αγροτών θα μπορούσαν να πολλαπλασιαστούν. Σε καλές χρονιές οι κτηνοτρόφοι βόσκουν τις αγελάδες τους σε περιθωριακές εκτάσεις μέχρι οι αγρότες να συγκομίσουν τις σοδειές τους. Στη συνέχεια, με την άδεια των αγροτών, αφήνουν τις αγελάδες τους να φάνε τα άχυρα και πληρώνουν τους αγρότες με μετρητά και κοπριά αγελάδας. Όταν όμως οι βροχές δεν πέφτουν, οι κτηνοτρόφοι αναγκάζονται να μετακινηθούν πριν από τη συγκομιδή και οι αγελάδες τους συχνά καταστρέφουν τις μη συγκομισμένες σοδειές. Αυτό μπορεί να πυροδοτήσει καυγάδες, οι οποίοι μπορεί να κλιμακωθούν σε εθνοτικές συγκρούσεις. Μελέτη του Eoin McGuirk του Πανεπιστημίου Tufts και του Nathan Nunn του Χάρβαρντ διαπίστωσε ότι η ξηρασία στις κτηνοτροφικές περιοχές εξηγούσε «ένα σημαντικό ποσοστό» των συγκρούσεων στην Αφρική μεταξύ 1989 και 2018, συμπεριλαμβανομένων των εμφυλίων πολέμων.
Ο κ. Sinkeet κατέληξε απρόθυμα στο συμπέρασμα ότι η λύση είναι να εγκατασταθεί κάπου σταθερά. Αντί να αφήνει τις αγελάδες του να περιπλανώνται εδώ κι εκεί, τώρα φέρνει το μεγαλύτερο μέρος της τροφής τους σε αυτές. Καλλιεργεί καλαμπόκι, τριφύλλι και γρασίδι Νάπιερ και τις ταΐζει σε ταΐστρες. Ως γνήσιος Μασάι, το να σταματήσει να περιπλανιέται, είναι μεγάλο ψυχολογικό πλήγμα. Ωστόσο, αν η παραγωγικότητα των βοσκών αυξηθεί και εγκατασταθούν κάπου μόνιμα, θα μπορούσε σταδιακά να εξαληφθεί μια από τις μεγάλες αιτίες του πολέμου στην Αφρική.
Οι μικροί αγρότες και κτηνοτρόφοι που αγωνίζονται να θρέψουν τα παιδιά τους σπάνια σκέφτονται τη συμβολή τους στην υπερθέρμανση του πλανήτη, αλλά το ILRI βοηθά ορισμένες χώρες να κάνουν καλύτερες εκτιμήσεις για τις εκπομπές των βοοειδών, με σκοπό μια μέρα να τις μειώσουν. Σε ένα πείραμα στο Ναϊρόμπι, οι αγελάδες τοποθετούνται σε ένα μεταλλικό κουτί που ονομάζεται θάλαμος αναπνοής με όργανα που μετρούν πόσο μεθάνιο ρέβονται. Οι ερευνητές εξετάζουν αν η διαφοροποίηση της διατροφής τους με τοπικά διαθέσιμα όσπρια τις κάνει να παράγουν περισσότερο και να εκπέμπουν λιγότερο.
Ακόμα και οι πλούσιες χώρες κάνουν ελάχιστα για να περιορίσουν τις εκπομπές των ζώων. Μερική εξαίρεση αποτελεί η Καλιφόρνια, η οποία έχει ως στόχο τη μείωση των εκπομπών μεθανίου έως το 2030 κατά 40% κάτω από τα επίπεδα του 2013, και έχει διαμορφώσει κανόνες και επιδοτήσεις για να ενθαρρύνει τους αγρότες να κάνουν αυτό που τους αντιστοιχεί. Μια τεχνική είναι η δέσμευση του μεθανίου και η πώλησή του ως καύσιμο (που είναι λιγότερο επιβλαβές από το να το αφήνεται απλώς ελεύθερο).
«Αυτά είναι περιττώματα», λέει ο Simon Vander Woude, γαλακτοπαραγωγός κοντά στο Merced, στο Σακραμέντο, δείχνοντας ένα σωλήνα γεμάτο με ένα παχύρρευστο καφέ υγρό. Ρεύματα νερού ξεπλένουν την κοπριά από τις 3.200 αγελάδες του σε έναν λάκκο κάτω από ένα μουσαμά. Πρόκειται για μια δεξαμενή αναερόβια χώνευσης, μια κατασκευή που χρησιμοποιεί βακτήρια για να διασπάσει τα βιολογικά απόβλητα σε μεθάνιο. Περπατώντας πάνω στον γεμάτο αέριο μουσαμά είναι σαν να πηδάς σε ένα βολβόσχημο τραμπολίνο. Το βιοαέριο εξευγενίζεται και πωλείται. Πριν από το 2017, υπήρχαν λιγότερες από 20 τέτοιες δεξαμενές χώνευσης στην Καλιφόρνια. Σήμερα λειτουργούν ή βρίσκονται υπό κατασκευή τουλάχιστον 149. Ιδιωτικές εταιρείες προσφέρονται να κατασκευάσουν και να συντηρήσουν τις δεξαμενές αυτές έναντι ενός μεριδίου της κρατικής επιδότησης και των εσόδων από την πώληση του αερίου.
Η δεξαμενή αναερόβια χώνευσης του κ. Vander Woude κόστισε 4 εκατ. δολάρια, αλλά τώρα αποδίδει. Υπάρχουν και άλλες πολλά υποσχόμενες τεχνικές. Μελέτες υποδεικνύουν ότι η προσθήκη κόκκινων φυκιών στις ζωοτροφές των βοοειδών μπορεί να καταστείλει τις εκπομπές μεθανίου, αν και οι εκτιμήσεις για το πόσο ποικίλλουν σημαντικά.
Η STgenetics, μια εταιρεία από το Τέξας, πωλεί ένα εργαλείο που βοηθά τους αγρότες να εκτρέφουν αγελάδες που παράγουν περισσότερο γάλα ενώ τρώνε -και συνεπώς εκπέμπουν- λιγότερο. Ο Pablo Ross,, επιστημονικός υπεύθυνος της εταιρείας, λέει ότι «υπάρχει ακόμα πολλή δουλειά να γίνει» για να πειστούν οι αγρότες ότι με τον τρόπο αυτό θα εξοικονομήσουν χρήματα (από τις ζωοτροφές) χωρίς να θυσιάσουν άλλα χαρακτηριστικά που επιθυμούν.
Αν η έκλυση μεθανίου των αγελάδων φορολογούνταν με τρόπο που να αντικατοπτρίζει τις ολέθριες επιπτώσεις της στο κλίμα, οι αγρότες θα είχαν κίνητρο να την περιορίσουν και οι καταναλωτές να ελαττώσουν τα τρόφιμα που επιβαρύνουν τις εκπομπές. Τον Ιούνιο η κυβέρνηση της Δανίας δήλωσε ότι θα επιβάλει φόρο στις εκπομπές από την κτηνοτροφία. Μέχρι στιγμής, είναι η μόνη.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Διαβάστε επίσης
Bloomberg: Οι καλύτεροι προορισμοί για το 2025, ανάμεσά τους Πάρος και Αντίπαρος
Πώς η Ελλάδα θα κερδίσει το παιχνίδι της γεωθερμίας: Τα SOS και οι ευκαιρίες
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
