THEPOWERGAME
Το 1945, καθώς η Ευρώπη προσπαθούσε να βρει τον βηματισμό της και ο ηθικός απολογισμός του Ολοκαυτώματος βρισκόταν μπροστά μας, ο Αυστριακής καταγωγής φιλόσοφος Karl Popper, εξετάζοντας το παράδοξο της ανεκτικότητας, υποστήριξε ότι μια ανοιχτή κοινωνία για να ευδοκιμήσει χρειάζεται ανοχή. Όμως η επέκταση αυτής της πνευματικής αβροφροσύνης σε ανθρώπους με προκαταλήψεις θα είχε ως αποτέλεσμα την υπονόμευση της ανεκτικότητας που κατέστησε εξαρχής δυνατή τη μισαλλοδοξία τους.
Ο Popper κατέληξε στο συμπέρασμα ότι συνολικά ήταν καλύτερο να καταπνίξει κανείς τους φανατικούς νωρίς, ώστε να γλιτώσει τους πάντες από τα προβλήματα που είχε μόλις περάσει η ήπειρός του (και ο Popper προσωπικά, δεδομένης της εβραϊκής του κληρονομιάς). Η ιστορία της μεταπολεμικής Ευρώπης, αρχικά στη Δύση και στη συνέχεια στο πρώην κομμουνιστικό μπλοκ, είναι μια ιστορία πολιτειών που προσπαθούν να εξισορροπήσουν το δικαίωμα να επιτρέπουν στον καθένα να λέει ό,τι θέλει, διατηρώντας παράλληλα τη φιλελεύθερη κοινωνία που ο Popper προσπάθησε να αναδείξει.
Μια μορφή μισαλλοδοξίας που θα έπρεπε να είχε τελειώσει το 1945 επέστρεψε με ανησυχητικό τρόπο. Ο αντισημιτισμός, που ποτέ δεν εξαλείφθηκε εντελώς από την ήπειρο, αλλά κάποτε εξορίστηκε πέρα από το πολιτικό φάσμα, είναι τώρα τόσο διαδεδομένος στην Ευρώπη που το 96% των Εβραίων δηλώνουν ότι τον βίωσαν τον τελευταίο χρόνο. Περισσότεροι από τους μισούς δηλώνουν ότι φοβούνται για την ασφάλειά τους. Ο ίδιος αριθμός έχει μεταναστεύσει ή το σκέφτηκε τα τελευταία χρόνια. Οι σωματικές επιθέσεις, αν και σπάνιες, είναι αρκετά διαδεδομένες, ώστε τα τρία τέταρτα των Εβραίων περιστασιακά να αποφεύγουν να φορούν δημοσίως θρησκευτικά σύμβολα. Ακόμα πιο ανησυχητικά είναι τα στατιστικά στοιχεία, τα οποία παρέθεσε η Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο και βασίστηκαν σε δεδομένα που συγκεντρώθηκαν πριν από τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023 και τη βίαιη ισραηλινή απάντηση.
Από τότε όλοι οι δείκτες έχουν χειροτερέψει. Τα αποκαρδιωτικά αντισημιτικά περιστατικά κορυφώθηκαν έπειτα από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα στον οποίο συμμετείχε μια ομάδα από το Τελ Αβίβ που έπαιζε στο Άμστερνταμ στις 7 Νοεμβρίου, μετά τον οποίο οι Ισραηλινοί επισκέπτες -μερικοί από τους οποίους συμπεριφέρθηκαν πολύ πιο άξεστα από ό,τι συνηθίζεται σε οπαδούς, σκίζοντας παλαιστινιακές σημαίες και ακόμα χειρότερα- κυνηγήθηκαν στους δρόμους από τον όχλο, οδηγώντας τη δήμαρχο της πόλης να μιλήσει επικριτικά για «πογκρόμ». Ο ραββίνος Menachem Margolin, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Εβραϊκού Συνδέσμου, δήλωσε ότι η Ευρώπη «μπαίνει ξανά στο σκοτεινότερο μονοπάτι της ιστορίας της».
Η ήπειρος υποφέρει από τρία είδη αντισημιτισμού. Το πρώτο είναι το είδος του φανατισμού, ήπιου ή σκληρού, της εποχής του Popper. Είναι η προκατάληψη που τοποθετεί τον άπληστο Εβραίο (κατά προτίμηση με αγκυλωτή μύτη) στο επίκεντρο όλων των θεωριών συνωμοσίας, από την αποθησαύριση χρυσού μέχρι τον έλεγχο των μέσων ενημέρωσης/τραπεζών/πολιτικών. Παρακλάδι της προγονικής μισαλλοδοξίας, έγινε το επίκεντρο της ακροδεξιάς: αναλογιστείτε τον Jean-Marie Le Pen, ιδρυτή του γαλλικού κόμματος που σήμερα είναι γνωστό ως Εθνικός Συναγερμός, να περιγράφει τους ναζιστικούς θαλάμους αερίων ως «λεπτομέρεια» της ιστορίας. Η αναβίωση αυτού του είδους της προκατάληψης τροφοδοτήθηκε από την έλευση του Διαδικτύου, οι σκοτεινές γωνιές του οποίου αποτελούν το πνευματικό σπίτι των φανατικών κάθε είδους.
Ο δεύτερος αντισημιτισμός μπορεί να θεωρηθεί ως μια ανεπιθύμητη εισαγωγή μέσω των μεταναστευτικών κυμάτων. Οι νέες αφίξεις στην Ευρώπη τις τελευταίες έξι περίπου δεκαετίες προέρχονταν συχνά από χώρες με μουσουλμανική πλειοψηφία. Ορισμένοι δεν είχαν τα φιλελεύθερα πολιτιστικά ήθη που οι περισσότεροι Ευρωπαίοι (αμφισβητήσιμα) πιστεύουν ότι ενστερνίζονται, και δικαιολογημένα δεν ένιωθαν καμία ενοχή για το Ολοκαύτωμα ούτε για ό,τι προηγήθηκε.
Η συμπάθεια για το παλαιστινιακό ζήτημα σκλήρυνε τη στάση απέναντι στους Εβραίους με τρόπους που μερικές φορές έμοιαζαν να ξεπερνούν τις θέσεις του κ. Le Pen. Ακόμα και τη στιγμή που οι μετανάστες έγιναν γονείς παιδιών που γεννήθηκαν στην Ευρώπη, ο φανατισμός τις περισσότερες φορές διατηρήθηκε. Στη Γαλλία, τη χώρα της ΕΕ με τους περισσότερους Εβραίους και Μουσουλμάνους, το 55% των τελευταίων πιστεύει ότι οι πρώτοι είναι πολύ ισχυροί στην πολιτική (ένας ισχυρισμός που μπορεί εύκολα να καταρριφθεί ως ευφάνταστος). Σε ολόκληρη την Ευρώπη, η προκατάληψη κατά των Εβραίων έχει αυξηθεί περισσότερο σε μέρη που τα τελευταία χρόνια έχουν δεχθεί πολλούς μετανάστες, όπως η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία.
Στα παραπάνω προστίθεται κι ένας τρίτος αντισημιτισμός που συνδέεται με την οργή ορισμένων Ευρωπαίων για την εκάστοτε ισραηλινή κυβέρνηση, η οποία εκτοξεύεται στον απόηχο των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή (δηλαδή, πολύ τακτικά). Όλοι συμφωνούν ότι η διαμαρτυρία κατά των ενεργειών του Ισραήλ στη Γάζα είναι θεμιτή, αλλά, παράλληλα, λειτουργεί ως πρόσχημα για όσους έχουν λιγότερο αποδεκτές απόψεις για τους Εβραίους. Η χάραξη μιας διαχωριστικής γραμμής μεταξύ του τι είναι δίκαιη κριτική και του τι είναι συγκαλυμμένη μισαλλοδοξία μπορεί να είναι δύσκολη: η Γερμανία πέρασε πρόσφατα ένα ψήφισμα για την καταπολέμηση του αντισημιτισμού, το οποίο οι επικριτές -συμπεριλαμβανομένων των Εβραίων- λένε ότι εμποδίζει τη νόμιμη συζήτηση οποιωνδήποτε ισραηλινών παραπτωμάτων.
Αυτό το υπερβολικό μίσος μπορεί να οδηγήσει την εχθρότητα προς τους Εβραίους να εμφανιστεί σε απροσδόκητα μέρη. Στη Γαλλία είναι τώρα το ριζοσπαστικό αριστερό κόμμα Ανυπότακτη Γαλλία που πολλοί πιστεύουν ότι ηγείται του αντισημιτικού κινήματος, δεδομένου ότι η πλήρης υποστήριξή του στους Παλαιστίνιους έχει μετατραπεί σε φανατισμό (ένας μεγαλομέτοχος του κόμματος αποκάλεσε τη Χαμάς «κίνημα αντίστασης»). Πάνω από τους μισούς Γάλλους Εβραίους δηλώνουν ότι αν ο ηγέτης του, Jean-Luc Mélenchon, ερχόταν στην εξουσία θα μπορούσαν να φύγουν.
Ο αριθμός αυτός είναι σχεδόν διπλάσιος από τον αριθμό που θα μπορούσε να αποχωρήσει αν η Marine Le Pen, κόρη του Jean-Marie και τώρα συνεχίστρια του κόμματος, ήταν να ηγηθεί της Γαλλίας. Όπως κι άλλοι σκληροί δεξιοί ηγέτες, όπως ο Geert Wilders στις Κάτω Χώρες και ο Viktor Orban στην Ουγγαρία, τώρα υποστηρίζει ένθερμα τους Εβραίους και το Ισραήλ: το να είναι στο πλευρό τους είναι ένας τρόπος να στιγματίσει τη μεγαλύτερη μουσουλμανική μειονότητα. Αυτός ο ακροδεξιός εναγκαλισμός των Εβραίων μπορεί να οδηγήσει σε περίεργες καταστάσεις, όπως στην περίπτωση του κ. Orban, ο οποίος επευφημεί το Ισραήλ, ενώ παρουσιάζει τον George Soros, έναν φιλελεύθερο Εβραίο φιλάνθρωπο, ως έναν παντοδύναμο μπαμπούλα.
Η μισαλλοδοξία κατά των Εβραίων κατέχει ιδιαίτερη θέση στην Ευρώπη, δεδομένης της ιστορίας της, αλλά ένα μάθημα από το Άμστερνταμ είναι ότι ο αντισημιτισμός μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να χτυπηθεί μια άλλη μειονότητα. Μέσα σε λίγες ημέρες από τις σκηνές εκεί, η δήμαρχός του, Femke Halsema, εξέφρασε την ανησυχία ότι η βία και η χρήση της λέξης πογκρόμ χρησιμοποιήθηκαν ως όπλα από την ακροδεξιά. Οι πράξεις μερικών μουσουλμάνων, αν και άθλιες, είχαν αξιοποιηθεί από ανθρώπους όπως ο κ. Wilders για να στιγματίσουν εκατομμύρια ανθρώπους -ένας υπουργός μαροκινής καταγωγής παραιτήθηκε, απειλώντας έναν εύθραυστο συνασπισμό. Η καταπολέμηση των προκαταλήψεων είναι ηθικό καθήκον, κατέληξε ο Popper. Το να πολεμήσουμε όμως τις προκαταλήψεις με περισσότερες προκαταλήψεις δεν είναι απάντηση.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Διαβάστε επίσης
Η διαμάχη εκδοτών και Google φτάνει στο Μέγαρο Μαξίμου
Bosch: Τι σηματοδοτούν οι επιπλέον απολύσεις για τη γερμανική βιομηχανία
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
