THEPOWERGAME
Οι άνθρωποι που θέλουν να κάνουν περισσότερα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και εκείνοι που θέλουν να κάνουν λιγότερα τείνουν να έχουν ένα κοινό σημείο: συμφωνούν ότι η απεξάρτηση της παγκόσμιας οικονομίας από τον άνθρακα θα είναι τρομακτικά δαπανηρή. Στην ετήσια σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα αυτήν την εβδομάδα, στο Μπακού του Αζερμπαϊτζάν, οι αριθμοί που ακούγονται είναι δεκάδες τρισεκατομμύρια δολάρια.
Πολλοί θεωρούν αυτές τις δαπάνες κολοσσιαία σπατάλη. Ο Donald Trump, ο εκλεγμένος πρόεδρος της Αμερικής, κατήγγειλε τη συμφωνία του Παρισιού για τη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών, που επιτεύχθηκε στη σύνοδο κορυφής για το κλίμα το 2015, ως κάτι που «πλήττει τους Αμερικανούς και κοστίζει μια περιουσία» και απέσυρε την Αμερική από αυτήν κατά την πρώτη του προεδρία. Η Αμερική έκτοτε επανήλθε, αλλά είναι πιθανό να αποσυρθεί εκ νέου υπό την προεδρία του. Οι ακτιβιστές του κλίματος, ως επί το πλείστον, δεν αμφισβητούν το ιλιγγιώδες τίμημα, απλώς θεωρούν ότι οι δαπάνες αξίζουν τον κόπο όταν σταθμίζονται σε σχέση με τις καταστροφικές ζημιές που είναι πιθανό να προκαλέσει η ανεξέλεγκτη κλιματική αλλαγή.
Ωστόσο, αυτό το μοναδικό σημείο σύγκλισης μεταξύ των ακτιβιστών του κλίματος και των εθισμένων στον άνθρακα είναι, στην πραγματικότητα, λανθασμένο. Το πρασίνισμα της παγκόσμιας οικονομίας θα είναι πολύ φθηνότερο απ’ ό,τι φαντάζονται και οι δύο ομάδες. Ο Economist εξέτασε τις εκτιμήσεις για το παγκόσμιο κόστος της «ενεργειακής μετάβασης» σε έναν κόσμο μηδενικών εκπομπών διάφορων οικονομολόγων, συμβούλων και άλλων ερευνητών -αυτών δηλαδή που συνήθως αποτελούν τη βάση για τη χάραξη πολιτικής. Κυμαίνονται από περίπου 3 τρισ. δολάρια έως σχεδόν 12 τρισ. δολάρια ετησίως, τα οποία είναι πράγματι πολλά. Όμως τα στοιχεία αυτά είναι υπερβολικά μεγαλοποιημένα κατά τέσσερις σημαντικούς τρόπους.
Πρώτον, τα κοστολογημένα σενάρια τείνουν να περιλαμβάνουν παράλογα γρήγορες (και επομένως ακριβές) μειώσεις εκπομπών. Δεύτερον, υποθέτουν ότι ο πληθυσμός και η οικονομία του κόσμου, και ιδίως των αναπτυσσόμενων χωρών, θα αυξηθούν απίστευτα γρήγορα, γεγονός που θα ωθήσει την κατανάλωση ενέργειας σε υψηλά ποσοστά. Τρίτον, τα μοντέλα αυτά έχουν επίσης υποτιμήσει σημαντικά το πόσο γρήγορα θα μειωθεί το κόστος των κρίσιμων τεχνολογιών χαμηλών εκπομπών άνθρακα, όπως η ηλιακή ενέργεια. Τέταρτον, και τελευταίο, οι εκτιμήσεις που προκύπτουν από τέτοια μοντέλα τείνουν να μη λαμβάνουν υπόψη το γεγονός ότι, ό,τι και να γίνει, ο κόσμος θα χρειαστεί να επενδύσει σημαντικά για να επεκτείνει την παραγωγή ενέργειας, είτε πρόκειται για καθαρή, είτε όχι. Έτσι, οι κεφαλαιουχικές δαπάνες που απαιτούνται για την επίτευξη του κύριου στόχου που θέτει η συμφωνία του Παρισιού – να διατηρηθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη «πολύ κάτω» από τους 2°C -δεν θα πρέπει να εξετάζονται μεμονωμένα, αλλά να συγκρίνονται με εναλλακτικά σενάρια, στα οποία η αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας καλύπτεται από πιο βρόμικα καύσιμα.
Ο πρόσθετος λογαριασμός για τη μείωση των εκπομπών είναι πιθανό να είναι μικρότερος από 1 τρισ. δολάρια ετησίως, δηλαδή λιγότερο από το 1% του παγκόσμιου ΑΕΠ -όχι ψίχουλα, αλλά ούτε και ένα άπιαστο ποσό. Αυτό μπορεί να ακούγεται αισιόδοξο, αλλά πιθανότατα εξακολουθεί να είναι μια υπερεκτίμηση, καθώς διορθώνει μόνο το τέταρτο ελάττωμα στις περισσότερες εκτιμήσεις: την αποτυχία να ληφθεί υπόψη το κόστος της συνήθους λειτουργίας. Η βραδύτερη οικονομική ανάπτυξη, η φθηνότερη τεχνολογία και οι πιο μετριοπαθείς στόχοι για το πότε ο κόσμος θα φτάσει στο καθαρό μηδέν θα μπορούσαν να μειώσουν την τιμή ακόμα περισσότερο.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (ΔΟΕ), το 2024 έχουν επενδυθεί στην ενέργεια περίπου 3 τρισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή το 3% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Πρόκειται για ρεκόρ επενδύσεων, το οποίο τροφοδοτείται εν μέρει από τις κυκλικές επενδύσεις στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και εν μέρει από την αύξηση των επενδύσεων στην παραγωγή καθαρής ενέργειας, οι οποίες ήταν επίπεδες τη δεκαετία του 2010, αλλά έκτοτε αυξάνονται. Σύμφωνα με την πρόσφατη τάση, τα τρία τέταρτα περίπου προέρχονται από ιδιωτικές πηγές και το ένα τέταρτο από κυβερνήσεις.
Οι αποδέκτες αυτών των επενδύσεων, ωστόσο, έχουν αλλάξει ριζικά μετά τη συμφωνία του Παρισιού. Το 2015 επενδύονταν λιγότερα σε καθαρή τεχνολογία από ό,τι σε ορυκτά καύσιμα. Σήμερα η καθαρή τεχνολογία λαμβάνει σχεδόν διπλάσια ποσά. Φέτος η ηλιακή ενέργεια αναμένεται να αντιπροσωπεύει 500 δισ. δολάρια, περισσότερα απ’ όλες τις άλλες πηγές παραγωγής ενέργειας μαζί.
Αυτοί οι αριθμοί κολακεύουν κάπως την καθαρή ενέργεια, καθώς περιλαμβάνουν επενδύσεις σε ηλεκτρικά οχήματα (EV), αντλίες θερμότητας και βελτιώσεις στα ηλεκτρικά δίκτυα, οι οποίες από μόνες τους δεν μειώνουν πολύ τις εκπομπές. Αντίθετα, ανοίγουν τον δρόμο για μεγάλες μειώσεις εκπομπών, υπό την προϋπόθεση ότι η χρησιμοποιούμενη ηλεκτρική ενέργεια προέρχεται από πηγές χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Η εξάπλωση των ηλεκτρικών οχημάτων στην Κίνα, για παράδειγμα, μειώνει την παγκόσμια ζήτηση πετρελαίου, αλλά συμβάλλει ελάχιστα στη μείωση των εκπομπών, δεδομένου ότι οι μπαταρίες των οχημάτων φορτίζονται από το βαρύ δίκτυο άνθρακα της Κίνας.
Παρ’ όλα αυτά, οι προοπτικές για το κλίμα βελτιώνονται. Το 2015 η «Έκθεση για το χάσμα εκπομπών», που συντάσσει το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) πριν από κάθε σύνοδο κορυφής για το κλίμα, προέβλεπε ότι μέχρι το τέλος του αιώνα, με βάση τις πολιτικές που ίσχυαν τότε σε όλο τον κόσμο, η μέση παγκόσμια θερμοκρασία θα ήταν σχεδόν 5°C υψηλότερη απ’ ό,τι στην προβιομηχανική εποχή. Η φετινή έκθεση τοποθετεί τον αριθμό αυτόν λίγο πάνω από τους 3°C. Οι προβλέψεις άλλων εμπειρογνωμόνων είναι ακόμα πιο αισιόδοξες: ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) εκτιμά ότι οι τρέχουσες πολιτικές θα αποφέρουν αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,4°C περίπου. Το Bloomberg New Energy Finance (BNEF), ένα ερευνητικό ίδρυμα, πιστεύει ότι οι υφιστάμενες πολιτικές και η πτώση των τιμών των πράσινων τεχνολογιών θα οδηγήσουν σε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,6°C έως το 2050. Η συμβουλευτική εταιρεία Wood Mackenzie προβλέπει ως βασική της υπόθεση 2,5°C έως το 2100.
Ωστόσο, καμία από αυτές τις προβλέψεις δεν φαντάζεται ότι ο πλανήτης θα διατηρήσει την αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από τους 2°C, όπως ορίζει η Συμφωνία του Παρισιού, πόσω μάλλον κάτω από τον 1,5°C, τον συμπληρωματικό στόχο που οι υπογράφοντες δήλωσαν ότι θα προσπαθήσουν να επιτύχουν. Υπάρχει ευρύ φάσμα απόψεων σχετικά με το πόσες επενδύσεις απαιτούνται για την επίτευξη αυτών των στόχων. Όμως, η παραμονή κάτω από 1,5°C είναι πιο δαπανηρή από την παραμονή κάτω από 2°C. Το κόστος του στόχου 1,5°C είναι αυτό που συνήθως βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής.
Για να εκτιμήσουν το κόστος, οι οικονομολόγοι συνδυάζουν ένα μοντέλο οικονομίας κι ένα σενάριο που αντιπροσωπεύει την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου, που θα μπορούσε να είναι η θερμοκρασία, για παράδειγμα, οι «διαδρομές» προς τον 1,5°C ή τους 2°C που καθορίζει η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), ένας οργανισμός του ΟΗΕ. Ή θα μπορούσε να είναι ένας στόχος για τον παγκόσμιο όγκο των εκπομπών σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Το καθαρό μηδενικό σενάριο του ΙΕΑ υποθέτει ότι, μέχρι τα μέσα του αιώνα, όλα τα αέρια του θερμοκηπίου που διοχετεύονται στην ατμόσφαιρα θα αντισταθμιστούν από ισοδύναμες απορροφήσεις. Υπάρχει μια τάση να θεωρείται ότι το καθαρό μηδέν έως το 2050 είναι περίπου ισοδύναμο με την επίτευξη του στόχου του 1,5°C, αν και οι μοντελιστές συνήθως επιτρέπουν μια σύντομη υπέρβαση της θερμοκρασίας, η οποία υποχωρεί καθώς η απομάκρυνση του άνθρακα από την ατμόσφαιρα επιταχύνεται.
Η μοντελοποίηση του ΙΕΑ διαπιστώνει ότι η επίτευξη του καθαρού μηδεν μέχρι το 2050 θα απαιτήσει μέχρι το 2030 επενδύσεις ύψους 5 τρισ. δολαρίων ετησίως σε καθαρή ενέργεια, υπερδιπλάσιες από τα 2 τρισ. δολάρια ετησίως, που υπολογίζει ότι επενδύονται σήμερα σε καθαρή ενέργεια, και κατά δύο τρίτα περισσότερα από την εκτίμησή του για τις συνολικές τρέχουσες επενδύσεις στην ενέργεια. Ένα παρόμοιο σενάριο από το BNEF περιλαμβάνει 5,4 τρισ. δολάρια ετησίως αυτήν τη δεκαετία. Το McKinsey Global Institute, ένας ερευνητικός οργανισμός, υπολογίζει το ετήσιο κόστος του μηδενικού ισοζυγίου μέχρι το 2050 σε 9,2 τρισ. δολάρια, ενώ η Wood Mackenzie σε μόλις 3 τρισ. δολάρια. Το UNEP εκτιμά ότι για να περιοριστεί η αύξηση της θερμοκρασίας στον 1,5°C θα χρειαστεί ένα εύρος από 7 έως 12 τρισ. δολάρια ετησίως μέχρι το 2035.
Αυτή η μεγάλη απόκλιση οφείλεται στις διαφορετικές μεθοδολογίες μοντελοποίησης. Ωστόσο, όποια και αν είναι η προσέγγιση, η εφαρμογή οποιουδήποτε μοντέλου σε σχεδόν απίθανα σενάρια οδηγεί σε ύποπτα αποτελέσματα. Επιπλέον, ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5°C είναι, σε γενικές γραμμές, αδύνατος. Ο Παγκόσμιος Προϋπολογισμός Άνθρακα, μια κοινοπραξία επιστημόνων, εκτιμά ότι με τον τρέχοντα ρυθμό εκπομπών οι θερμοκρασίες θα φθάσουν μόνιμα σε αυτό το επίπεδο σε έξι χρόνια. Η αποτροπή οποιασδήποτε περαιτέρω κλιματικής αλλαγής θα απαιτούσε τον τερματισμό όλων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου εντός αυτού του χρονικού διαστήματος -ένα απαγορευτικά δαπανηρό, αν όχι αδύνατο, έργο.
Η διατήρηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη κάτω από τους 2°C είναι ευτυχώς πολύ πιο πιθανή. Ο Παγκόσμιος Προϋπολογισμός Άνθρακα εκτιμά ότι με τον σημερινό ρυθμό εκπομπών θα χρειαστούν 27 χρόνια για να φτάσει ο κόσμος σε αυτήν την αύξηση της θερμοκρασίας. Το μεγάλο αυτό διάστημα, με τη σειρά του, επιτρέπει μια πιο αργή και επομένως φθηνότερη μετάβαση.
Ωστόσο, πολλές αναλύσεις εξακολουθούν να επικεντρώνονται σε πιο αυστηρούς στόχους. Αυτό είναι φυσικό. Η συμπερίληψη της φιλοδοξίας του 1,5°C στη Συμφωνία του Παρισιού θεωρήθηκε μεγάλη νίκη από τις πιο ευάλωτες χώρες και τους ακτιβιστές του κλίματος. Τρία χρόνια αργότερα η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC) συνέταξε μια τεράστια έκθεση, που δείχνει ότι ακόμα και η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5°C θα ήταν πολύ επιζήμια και ότι οι 2°C θα ήταν καταστροφικοί για πολλές χώρες και οικοσυστήματα. Η έκταση και η σοβαρότητα της βλάβης αυξάνεται αμείλικτα με τη θερμοκρασία. Ωστόσο, όταν προσπαθείς να αποφασίσεις τι πρέπει να κάνεις, δεν βοηθάει πολύ να αποδείξεις ότι η επίτευξη του αδύνατου είναι απίστευτα δαπανηρή.
Ένα άλλο πρόβλημα με τα μοντέλα είναι οι παραδοχές τους σχετικά με την οικονομική ανάπτυξη. Ο Matt Burgess του Πανεπιστημίου του Wyoming και οι συνεργάτες του σημειώνουν ότι οι προβλέψεις της IPCC τείνουν να υπερεκτιμούν την οικονομική ανάπτυξη τόσο στον πλούσιο όσο και στον φτωχό κόσμο. Υποστηρίζουν ότι η χειρότερη περίπτωση οικονομικής ανάπτυξης μεταξύ των «Κοινών Κοινωνικοοικονομικών Διαδρομών» (SSPs) που χρησιμοποιεί η IPCC στα μοντέλα της είναι κατά πάσα πιθανότητα περισσότερο ένα σενάριο βέλτιστης περίπτωσης. Προβλέπουν το ΑΕΠ ανά άτομο με βάση την ιστορική σχέση μεταξύ του απόλυτου επιπέδου του και του ρυθμού ανάπτυξής του. Αυτό οδηγεί σε πολύ χαμηλότερες προβλέψεις από το SSP2, που υποτίθεται ότι είναι ένα «μεσαίο σενάριο» (βλ. διάγραμμα 1).
Ακόμη και η παραδοχή του ΙΕΑ για μέση ετήσια παγκόσμια ανάπτυξη 2,7% μέχρι το 2050, αν και σύμφωνη με την πρόσφατη εμπειρία, μπορεί τελικά να αποδειχθεί αισιόδοξη. Βασίζεται σε προβλέψεις για την αύξηση του πληθυσμού από τον ΟΗΕ, οι οποίες έχουν σταθερά αποτύχει να προβλέψουν την πτώση των ποσοστών γεννήσεων στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Λιγότεροι άνθρωποι σημαίνουν χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη, αν όλα τα άλλα πράγματα είναι ίσα. Και ένας γηραιότερος πλανήτης, με ακόμα λιγότερους ανθρώπους σε ηλικία εργασίας, είναι πιθανό να αναπτύσσεται πιο αργά.
Όπως ακριβώς η χαλάρωση του στόχου για τη θερμοκρασία οδηγεί σε μεγάλες μειώσεις κόστους, το ίδιο ισχύει και για τη μείωση της ζήτησης ενέργειας ως αποτέλεσμα της βραδύτερης οικονομικής ανάπτυξης. Και ακριβώς όπως και με την απώλεια του στόχου του 1,5°C, αυτό δεν είναι καλό. Ένας κόσμος με χαμηλότερη ανάπτυξη είναι κακός από πολλές απόψεις, ιδίως για τους φτωχούς. Αν μπορούσε με κάποιον τρόπο να επιτευχθεί υψηλότερη ανάπτυξη, ιδίως στις φτωχότερες χώρες, κάτι τέτοιο θα ήταν ευλογία για τον κόσμο, ακόμα και αν αυτό σήμαινε ότι θα έπρεπε να δαπανηθούν περισσότερα χρήματα για την απαλλαγή από τον άνθρακα. Όμως το να βασίζουμε τις εκτιμήσεις για το κόστος της απαλλαγής από τον άνθρακα σε ευσεβείς πόθους σχετικά με τους ρυθμούς ανάπτυξης τις καθιστά αδικαιολόγητα ακριβές. Για να έχουμε μια ακριβή εικόνα, καλύτερα να είμαστε ρεαλιστές.
Οι οικονομικοί μοντελιστές έχουν επίσης χαμηλό ρεκόρ στην πρόβλεψη των τεχνολογικών εξελίξεων. Υπερεκτιμούν την υιοθέτηση ορισμένων τεχνολογιών (όπως η δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα, κατά την οποία το διοξείδιο του άνθρακα απορροφάται από τα φουγάρα των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής και των εργοστασίων και αποθηκεύεται με ασφάλεια στο υπέδαφος) και υποτιμούν σοβαρά την πτώση του κόστους άλλων τεχνολογιών, κυρίως των ηλιακών πάνελ και των μπαταριών λιθίου. Ο Rupert Way του Πανεπιστημίου του Cambridge και άλλοι έχουν μοντελοποιήσει ένα ενεργειακό σύστημα στο οποίο το κόστος της ηλιακής ενέργειας, της αιολικής ενέργειας, των μπαταριών λιθίου και των ηλεκτρολυτών υδρογόνου πέφτει σύμφωνα με τον «νόμο του Wright». Ο νόμος αυτός ορίζει ότι σε κάθε διπλασιασμό της παραγωγής το μοναδιαίο κόστος μειώνεται κατά ένα σταθερό ποσοστό, το οποίο προκύπτει από την εμπειρία του παρελθόντος. Σε αυτό το σενάριο οι εκπομπές μειώνονται τόσο γρήγορα, που ακόμα και ο στόχος του 1,5°C μπορεί να επιτευχθεί με ελάχιστο κόστος.
Στην πράξη, στους ταχέως αναπτυσσόμενους κλάδους δημιουργούνται πάντοτε σημεία συμφόρησης, που εμποδίζουν τη διάδοση των νέων τεχνολογιών παρά τη μείωση του κόστους. Όσο φθηνή και αν έχει γίνει η ηλιακή ενέργεια, για παράδειγμα, η εξασφάλιση των συνδέσεων με το δίκτυο παραμένει μια αργή διαδικασία σε πολλές χώρες. Επιπλέον, εκτός της Κίνας υπάρχουν λιγότερα από δύο δωδεκάδες πλοία ικανά να εγκαταστήσουν ένα υπεράκτιο αιολικό πάρκο. Όλα τους, όπως είναι αναμενόμενο, είναι κλεισμένα για τα επόμενα χρόνια. Οι μοντελιστές προσπαθούν να προβάλουν αυτά τα εμπόδια θέτοντας αυθαίρετα όρια στο πόσο γρήγορα μπορεί να μειωθεί το κόστος των νέων τεχνολογιών. Έχουν όμως την τάση να εφαρμόζουν αυτά τα φρένα πολύ έντονα, ιδίως για την ανανεώσιμη ενέργεια. Οι προβλέψεις του ΙΕΑ για την παραγωγική ικανότητα από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας επανειλημμένως αναθεωρούνται σημαντικά προς τα κάτω κατά την τελευταία δεκαετία (βλ. διάγραμμα 2).
Ένας άλλος παράγοντας που μεγαλοποιεί το κόστος της απαλλαγής από τον άνθρακα είναι η αστοχία να εξεταστεί το αντίθετο ενδεχόμενο στο οποίο η απανθρακοποίηση δεν πραγματοποιείται. Η Wood Mackenzie σχεδίασε ένα σενάριο «καθυστερημένης μετάβασης», στο οποίο οι εμπορικές εντάσεις και οι γεωπολιτικές διαμάχες οδηγούν τις χώρες να καθυστερήσουν τη μετάβασή τους σε ένα ενεργειακό σύστημα μηδενικών εκπομπών άνθρακα. Αυτό οδηγεί σε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 3°C, αλλά εξακολουθεί να συνεπάγεται επενδύσεις ύψους 52 τρισ. δολαρίων στο ενεργειακό σύστημα μέχρι το 2050. Η εκτίμηση της ίδιας εταιρείας συμβούλων για το κόστος της επίτευξης των 2°C είναι 65 τρισ. δολάρια.
Με άλλα λόγια, το κόστος σε όρους ενεργειακών επενδύσεων του να μην κάνουμε σχεδόν τίποτα για την υπερθέρμανση του πλανήτη δεν είναι πολύ χαμηλότερο από το κόστος του περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 2°C. Τα επιπλέον 13 τρισ. δολάρια που η Wood Mackenzie θεωρεί ότι θα απαιτηθούν σε διάστημα 25 ετών μεταφράζονται σε περίπου 0,5% του σημερινού παγκόσμιου ΑΕΠ ετησίως -και λιγότερο, καθώς η παγκόσμια οικονομία αναπτύσσεται. Η εκτίμηση αυτή βρίσκεται στο ίδιο μήκος κύματος με ένα έγγραφο που δημοσίευσαν το 2018 ο David McCollum, κλιματολόγος, και άλλοι. Εκείνο τοποθετούσε το πρόσθετο κόστος της απεξάρτησης του ενεργειακού συστήματος από τον άνθρακα για την επίτευξη του στόχου των 2°C σε 320 δισ. δολάρια ετησίως, το οποίο ισοδυναμεί με 400 δισ. δολάρια σήμερα. Ακόμα και η εκτίμηση του UNEP για ετήσιο κόστος 7-12 τρισ. δολάρια για την επίτευξη του στόχου 1,5°C μειώνεται σε 900 δισ. δολάρια έως 2,1 τρισ. δολάρια όταν εξαιρεθούν οι επενδύσεις που θα γίνονταν ούτως ή άλλως. Και θα μειωνόταν ακόμα περισσότερο, αν χρησιμοποιούνταν λιγότερο επεκτατικές παραδοχές για τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη,
Βέβαια, υπάρχει και μια παγίδα: η χρονική στιγμή των αναγκαίων επενδύσεων δεν είναι η ίδια σε έναν κόσμο με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και σε έναν βρόμικο κόσμο. Τα επιχειρηματικά σενάρια τείνουν να υποθέτουν ότι οι επενδύσεις θα κατανεμηθούν περίπου ομοιόμορφα κατά τη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου. Οι αυστηροί περιορισμοί στις σωρευτικές εκπομπές που συνεπάγεται ο προϋπολογισμός των 2°C για τον άνθρακα σημαίνουν ότι στην περίοδο πρόβλεψης απαιτούνται περισσότερες επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια νωρίτερα. Η Επιτροπή Ενεργειακών Μεταβάσεων, μια πρωτοβουλία της βιομηχανίας, εκτιμά ότι οι συνολικές επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια πρέπει να τετραπλασιαστούν από περίπου 1 τρισ. δολάρια το 2020 σε 4 τρισ. δολάρια το 2040, προτού μειωθούν και πάλι. Οι επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα θα μειωθούν ακολουθώντας παρόμοια τροχιά, μειώνοντας το καθαρό κόστος και, τελικά, οδηγώντας σε επιχειρησιακές εξοικονομήσεις από την πολύ χαμηλότερη ζήτηση για ορυκτά καύσιμα.
Αλλά ακόμα και αν υποθέσουμε ότι το κόστος είναι εμπροσθοβαρές, ο λογαριασμός για την επίτευξη των 2°C δεν χρειάζεται να είναι συντριπτικός. Και παρ’ όλο που ο 1,5°C δεν είναι εφικτός, τα μοντέλα υποδεικνύουν επίσης ότι η δαπάνη περισσότερων πόρων τώρα θα μπορούσε να οδηγήσει τη Γη σε μια πορεία για αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,8°C ή και λιγότερο. Η μείωση της συνολικής αύξησης της θερμοκρασίας κατά μερικά δέκατα του βαθμού θα μπορούσε στην πραγματικότητα να κάνει απόσβεση, εφόσον ο κόσμος θα υποστεί συνολικά λιγότερες ζημιές από την υπερθέρμανση του πλανήτη.
Ωστόσο, τρία προβλήματα θα μπορούσαν να αμαυρώσουν αυτές τις ρόδινες προοπτικές. Το πρώτο είναι ότι, αν και η απαλλαγή από τον άνθρακα στην ηλεκτροπαραγωγή και τις μεταφορές είναι το σημαντικότερο στοιχείο για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, δεν είναι το μοναδικό. Υπάρχει επίσης η γεωργία, η οποία αποτελεί μεγάλη πηγή αερίων του θερμοκηπίου, εκτός από το διοξείδιο του άνθρακα, όπως το μεθάνιο και το οξείδιο του αζώτου. Οι τεχνολογίες που θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση αυτών των εκπομπών είναι πολύ λιγότερο καθιερωμένες. Επομένως, είναι πολύ πιο δύσκολο να γίνουν ασφαλείς προβλέψεις σχετικά με το μελλοντικό κόστος του περιορισμού αυτών των εκπομπών.
Η αναντιστοιχία των κινήτρων είναι ένα άλλο πρόβλημα. Οι άνθρωποι που θα υποστούν τη μεγαλύτερη ζημιά από την υπερθέρμανση του πλανήτη δεν είναι οι άνθρωποι που είναι σε καλύτερη θέση να πληρώσουν για να την περιορίσουν. Οι φτωχότερες χώρες χρειάζονται περισσότερες επενδύσεις, αλλά δεν μπορούν να τις αντέξουν οικονομικά.
Αυτό επιδεινώνεται από το κόστος κεφαλαίου. Τα περισσότερα κλιματικά σενάρια έχουν ιστορικά υποθέσει ένα ενιαίο κόστος κεφαλαίου για το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας. Όμως οι φτωχότερες χώρες, που κινδυνεύουν περισσότερο, αντιμετωπίζουν υψηλότερο κόστος κεφαλαίου από τις πλουσιότερες. Η Πρωτοβουλία Πολιτικής για το Κλίμα, ένα κέντρο μελετών, υπολογίζει ότι οι επενδυτές σε ένα ηλιακό πάρκο στη Γερμανία χρειάζονται απόδοση 7% επί του επενδυμένου κεφαλαίου για να βγάλουν τα έξοδά τους, δεδομένου του τυπικού κόστους δανεισμού. Στη Ζάμπια τα απαγορευτικά επιτόκια δανεισμού για τις επιχειρήσεις ανεβάζουν την αναγκαία απόδοση στο 38%. Εάν το κόστος χρηματοδότησης στον αναπτυσσόμενο κόσμο δεν μπορέσει να μειωθεί, η τιμή της απεξάρτησης από τον άνθρακα θα αυξηθεί.
Το τελευταίο πρόβλημα είναι ότι τα μοντέλα, σχεδόν από τη φύση τους, τείνουν προς τον ορθολογισμό. Από αυτήν την άποψη, η πολιτική είναι λιγότερο αξιόπιστη. Πράγματα που θα έπρεπε να είναι οικονομικά προσιτά είναι συχνά στην πράξη υπερβολικά ακριβά, λόγω ανίκανης υλοποίησης, περιορισμών που επιβάλλονται από άλλους πολιτικούς στόχους και δωροδοκίας.
Τα περισσότερα μοντέλα υποθέτουν ότι η κοινωνία θα προσπαθήσει να ολοκληρώσει την ενεργειακή μετάβαση όσο το δυνατόν φθηνότερα. Ωστόσο, αυτό αποκλείεται να συμβεί. Πολλές κυβερνήσεις αισθάνονται την ανάγκη να αποκλείσουν ορισμένες χρήσιμες τεχνικές για τη μείωση του κόστους, όπως οι φόροι άνθρακα, και να υιοθετήσουν αντ’ αυτών περιττά δαπανηρές μεθόδους, όπως η επιδότηση της παραγωγής τεχνολογιών μείωσης των εκπομπών για την ενίσχυση της βιομηχανικής τους βάσης. Συχνά υπάρχει μια πολιτική επιταγή για να καθησυχαστούν τα λόμπι των ορυχείων ή οι πλούσιες σε ορυκτά καύσιμα περιοχές ή για να προστατευθούν οι κατασκευαστές που δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τους φθηνότερους ξένους παραγωγούς μπαταριών, ηλεκτρικών οχημάτων ή ηλιακών συλλεκτών.
Μερικές φορές υπάρχει και η διαμάχη για το πώς θα δαπανηθούν τα χρήματα που οι πολιτικοί διαθέτουν για το κλίμα, όπου η προετοιμασία για την κλιματική αλλαγή ανταγωνίζεται την ανάσχεσή της. Πρόκειται για έναν πραγματικά δύσκολο συμβιβασμό, που μοιάζει με το δίλημμα των φυλακισμένων. Όσο λιγότερα ξοδεύει ο κόσμος στο σύνολό του για την απαλλαγή από τον άνθρακα, τόσο πιο ορθολογικό φαίνεται σε κάθε χώρα να δαπανά μεγαλύτερο ποσοστό του προϋπολογισμού για το κλίμα στην προσαρμογή και όχι στον μετριασμό.
Ωστόσο, όσο σημαντικές και αν είναι αυτές οι προειδοποιήσεις, δεν αλλάζουν το γεγονός ότι το κόστος της μετάβασης από τα ορυκτά καύσιμα είναι σταθερά υπερβολικό. Αυτό δεν είναι τυχαίο: τόσο οι σκεπτικιστές του κλίματος όσο και οι ακτιβιστές έχουν λόγους να μιλούν για το κόστος. Οι σκεπτικιστές μπορούν να χρησιμοποιήσουν τους ανησυχητικούς αριθμούς ως λόγο για να μην ασχοληθούν, ενώ οι ακτιβιστές μπορούν να τους χρησιμοποιήσουν για να απαιτήσουν περισσότερες δαπάνες. Στην πραγματικότητα, η κλιματική αλλαγή δεν είναι ούτε το τέλος του κόσμου, ούτε μια δαπανηρή φάρσα. Είναι ένα πραγματικό και δύσκολο πρόβλημα, το οποίο όμως μπορεί να περιοριστεί με οικονομικό τρόπο.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
