THEPOWERGAME
Το Trump trade έχει ήδη πυροδοτηθεί. Όταν έγινε σαφές ότι ο Donald Trump θα κερδίσει τις προεδρικές εκλογές, οι αμερικανικές μετοχές εκτινάχθηκαν, το δολάριο ενισχύθηκε και οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων ανέβηκαν ψηλότερα. Η εξέλιξη των τιμών περιέχει δύο μηνύματα σχετικά με την κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής του κ. Trump. Η υπόσχεση για μεγάλες φοροελαφρύνσεις, σε συνδυασμό με τον ζήλο του για απελευθέρωση της αγοράς, θα δώσει ώθηση στην ανάπτυξη, ιδίως βραχυπρόθεσμα. Όμως το φάσμα των δασμών και η πάταξη της μετανάστευσης μπορεί να ανεβάσουν τον πληθωρισμό και, τελικά, να υπονομεύσουν τις οικονομικές δυνάμεις της Αμερικής.
Βέβαια, η εκτίμηση του δυνητικού αντικτύπου των πολιτικών του κ. Trump δεν είναι εύκολη υπόθεση. Όπως συμβαίνει πάντοτε στην περίπτωσή του, υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με το αν εννοεί όλα όσα λέει. Είναι, για παράδειγμα, εμφανώς, λάτρης των δασμών, αλλά μπορεί επίσης, μερικές φορές, να τους αντιμετωπίζει ως μοχλό πίεσης προς άλλες χώρες και όχι ως τελικό στόχο. Παράλληλα, υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με το πόσα θα μπορέσει να επιτύχει. Η ομάδα του κ. Trump έχει εξελιχθεί, από το χάος της πρώτης θητείας του σε μια, όπως φαίνεται, καλολαδωμένη μηχανή. Επιπλέον, οι Ρεπουμπλικανοί βρίσκονται σε τροχιά τριπλής νίκης, καθώς η ηχηρή νίκη του κ. Trump είναι πιθανό να συνοδεύεται από μια σταθερή πλειοψηφία στη Γερουσία και μια στενότερη στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Παρ’ όλα αυτά, οι μετριοπαθείς του κόμματος θα έχουν την επιρροή να περιορίσουν κάποια σημεία από την ατζέντα του.
Το οικονομικό πρόγραμμα του κ. Trump μπορεί να χωριστεί σε τρεις βασικές κατηγορίες: χαμηλότεροι φόροι, σαρωτική απελευθέρωση της αγοράς και υψηλότεροι δασμοί. Έχει επίσης κάποιες ευρύτερες πολιτικές -συγκεκριμένα, μια διαφαινόμενη πάταξη της μετανάστευσης-, που θα μπορούσαν να έχουν βαθιά επίδραση στην οικονομία.
Ας ξεκινήσουμε με τη μεγαλύτερη πηγή άμεσου ενθουσιασμού για τους επενδυτές και τα στελέχη των εταιρειών: την ευπρόσδεκτη βιασύνη για φοροελαφρύνσεις και, εξίσου σημαντικό, το τέλος του φάσματος των φορολογικών αυξήσεων. Η Kamala Harris είχε ζητήσει την αύξηση του συντελεστή φορολογίας των επιχειρήσεων από το 21% στο 28% και την εισαγωγή φόρου στα μη πραγματοποιηθέντα κεφαλαιακά κέρδη. Προς μεγάλη ανακούφιση πολλών στη Wall Street, οι προτάσεις αυτές έχουν πλέον αποσυρθεί από το τραπέζι. Αντιθέτως, η σάρωση των Ρεπουμπλικανών θα μπορούσε, θεωρητικά, να ανοίξει την πόρτα στον κ. Trump να μειώσει τους φόρους. Προτεραιότητά του θα είναι να παρατείνει τις μειώσεις στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων που έκανε το 2017, οι οποίες πρόκειται να λήξουν στο τέλος του επόμενου έτους. Έχει μιλήσει για μείωση του συντελεστή φορολογίας των επιχειρήσεων, ίσως στο 15%, ενώ έχει προτείνει πλήθος άλλων πιθανών περικοπών, συμπεριλαμβανομένου του τέλους της φορολόγησης των φιλοδωρημάτων.
Η προοπτική υψηλότερων κερδών μετά φόρων για τις εταιρείες εξηγεί γιατί οι μετοχές εκτινάχθηκαν όταν ο κ. Trump σφράγισε τη νίκη του. Ο δείκτης S&P 500 των μεγάλων αμερικανικών εταιρειών σκαρφάλωσε κατά 2,5%, σημειώνοντας νέο υψηλό ρεκόρ. Όμως οι γιγαντιαίες φορολογικές περικοπές μπορεί να μην είναι σίγουρη νίκη. Η κύρια ανησυχία είναι ότι οι χαμηλότεροι φόροι θα επιβαρύνουν τα οικονομικά της Αμερικής. Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου εκτιμά ότι, όπως έχουν τα πράγματα, κατά την επόμενη δεκαετία η Αμερική θα έχει δημοσιονομικό έλλειμμα περίπου 6% του ΑΕΠ -εξαιρετικά υψηλό για μια κανονική οικονομία σε καιρό ειρήνης. Σύμφωνα με την Επιτροπή για έναν Υπεύθυνο Ομοσπονδιακό Προϋπολογισμό, μια μη κομματική ομάδα, οι διάφορες φοροελαφρύνσεις του κ. Trump θα μπορούσαν να διογκώσουν το έλλειμμα στο 12% του ΑΕΠ έως το 2035.
Ο κίνδυνος ενός εκρηκτικού ελλείμματος μπορεί τελικά να περιορίσει το πόσο μακριά θα φτάσουν οι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο σε σχέση με τις φορολογικές περικοπές, καθώς οι διαπραγματεύσεις ξεκινούν στις αρχές του επόμενου έτους. Πολλά θα εξαρτηθούν επίσης από το πώς θα αντιδράσουν οι αγορές: η άνοδος των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων ως απάντηση στον θρίαμβο του κ. Trump είναι ήδη μια προειδοποίηση για τη δημοσιονομική αδυναμία της Αμερικής. Με τη μετεκλογική τους άνοδο, οι αποδόσεις των δεκαετών κρατικών ομολόγων έχουν πλέον αυξηθεί κατά τέσσερα πέμπτα της ποσοστιαίας μονάδας από τα μέσα Σεπτεμβρίου, μια μεγάλη κίνηση για τις αγορές ομολόγων, που αντιστρέφει την πτώση που παρατηρήθηκε μετά την έναρξη της μείωσης των επιτοκίων από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να σημάνει πρόβλημα για το ράλι των χρηματιστηρίων, καθώς υποδηλώνει ότι το κόστος δανεισμού θα είναι υψηλότερο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Ενώ οι φορολογικές διαπραγματεύσεις θα διαρκέσουν μέχρι το 2025, ο κ. Trump, μόλις επιστρέψει στον Λευκό Οίκο, θα πιάσει αμέσως δουλειά για την απελευθέρωση της αγοράς. Στις συγκεντρώσεις του υποσχέθηκε την «πιο επιθετική μείωση των κανονιστικών ρυθμίσεων» στην αμερικανική ιστορία. Μπορεί να αξιοποιήσει τον Elon Musk, το αφεντικό της Tesla, που έγινε ο κυριότερος συνεργάτης του στην προεκλογική εκστρατεία, για να ηγηθεί μιας «επιτροπής κυβερνητικής αποτελεσματικότητας», που θα καταργεί δέκα υφιστάμενους κανόνες για κάθε νέο. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις, σε σχέση με την ανατροπή των κανόνων που είχαν καταρτίσει οι Δημοκρατικοί, ενθουσιάζονται λιγότερο από τις τυμπανοκρουσίες μιας τέτοιας επιτροπής.
Η κ. Harris αναμενόταν να συνεχίσει τις προσπάθειες που ξεκίνησε ο Joe Biden για την επιβολή αυστηρότερης εποπτείας της τεχνητής νοημοσύνης (AI), συμπεριλαμβανομένης της απαίτησης από τις εταιρείες να μοιράζονται πληροφορίες σχετικά με τα μοντέλα AI τους. Ο κ. Trump δεν αναμένεται να κινηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Ομοίως, η κυβέρνηση Biden είχε γίνει η Νέμεσις των εταιρειών κρυπτονομισμάτων, με ένα μπαράζ κανόνων αποκάλυψης στοιχείων και διαφάνειας (που, εύλογα, δήλωσε ότι ήταν απαραίτητοι για την εξάλειψη της παρανομίας). Ο κ. Trump θα υιοθετήσει μια πιο ήπια προσέγγιση -έχει δεσμευτεί να κάνει την Αμερική «την πρωτεύουσα των κρυπτονομισμάτων του πλανήτη».
Γενικότερα, η αντιμονοπωλιακή σταυροφορία που ξεκίνησε υπό τον κ. Biden, όπου το μέγεθος από μόνο του φαινόταν να αποτελεί στόχο για τις εταιρείες, είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα τερματιστεί. «Νομίζω ότι έχουμε πλέον δει το αποκορύφωμα του techlash, και τα νερά θα υποχωρήσουν», λέει ο Robert Atkinson από το Ίδρυμα Τεχνολογίας Πληροφοριών και Καινοτομίας, ένα κέντρο μελετών. «Απλώς, υπό την κυβέρνηση Trump δεν υπάρχει περίπτωση να συμβεί κάτι τέτοιο».
Πέρα από την απελευθέρωση των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών, ο κ. Trump θα προεδρεύσει επίσης σε μια αναδιάταξη του ρυθμιστικού τοπίου. Έχει ορκιστεί να δώσει στις ενεργειακές εταιρείες μεγαλύτερη ελευθερία να κάνουν γεωτρήσεις για πετρέλαιο σε ομοσπονδιακές εκτάσεις και πιθανώς θα άρει το μορατόριουμ για την εξαγωγή υγρού φυσικού αερίου. Η δεύτερη κυβέρνησή του θα μπορούσε επίσης να προαναγγείλει τη χαλάρωση των επαχθών απαιτήσεων υποβολής εκθέσεων, που επιβλήθηκαν στις τράπεζες μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-09. Ταυτόχρονα, ο κ. Trump ενδέχεται να ανακαλέσει ορισμένους από τους κανόνες και τις επιδοτήσεις που είχε καταρτίσει η κυβέρνηση Biden για να ενθαρρύνει τους Αμερικανούς να χρησιμοποιούν Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Οι νικητές και οι ηττημένοι στο χρηματιστήριο αντανακλούν αυτήν την αναδιάταξη (βλ. διάγραμμα 2). Η First Solar, ο μεγαλύτερος κατασκευαστής ηλιακών πάνελ στην Αμερική, σημείωσε βουτιά 10% την επομένη των εκλογών, ενώ οι μεγάλες τράπεζες, όπως η Bank of America, υπήρξε η αντανάκλαση αυτής της κατάστασης, σημειώνοντας άνοδο 8%.
Οι δασμοί θα αποτελούν το πιο αμφιλεγόμενο σύνολο πολιτικών του κ. Trump, ιδίως στις ξένες πρωτεύουσες. Στο επίκεντρο του προγράμματός του εδώ και σχεδόν μια δεκαετία βρίσκεται η πεποίθηση ότι ο προστατευτισμός είναι απαραίτητος για την αμερικανική ευημερία. Η πρώτη του θητεία στον Λευκό Οίκο, η οποία περιελάμβανε δασμούς στον χάλυβα απ’ όλο τον κόσμο και σε μια σειρά κινεζικών προϊόντων, είναι πιθανώς μόνο το προοίμιο για το τι θα επιχειρήσει τώρα (βλ. διάγραμμα 3). Έχει μιλήσει για επιβολή εισφορών 10%-20% σε ό,τι εισάγει η Αμερική, 60% σε όλα τα προϊόντα από την Κίνα και ακόμα υψηλότερους δασμούς -ίσως 500%- στα αυτοκίνητα από το Μεξικό.
Σχεδόν στο σύνολό τους, οι οικονομολόγοι λένε ότι τέτοιοι υψηλοί δασμοί θα οδηγούσαν σε υψηλότερες τιμές καταναλωτή και θα λειτουργούσαν ως τροχοπέδη στις επενδύσεις και την ανάπτυξη. Αυτό είναι μια δυνητικά σκληρή ειρωνεία για τους Αμερικανούς ψηφοφόρους, δεδομένου ότι η οργή για τον πληθωρισμό υπό τον κ. Biden συνέβαλε στην ενίσχυση της υποστήριξης για την επανεκλογή του κ. Trump. Πολλοί Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο είναι επίσης λιγότερο ενθουσιώδεις για τους δασμούς -ένα παραδοσιακό κομμάτι του ελεύθερου εμπορίου παραμένει ζωντανό, αν και ελάχιστα ακμάζον, στο κόμμα, αλλά η όποια αντίθεσή τους μπορεί να μην έχει και μεγάλη σημασία.
Οι σύμβουλοι του κ. Trump, ιδίως ο Robert Lighthizer, ο εμπορικός αντιπρόσωπος της Αμερικής κατά την πρώτη θητεία του, έχουν καταρτίσει σχέδια για τη χρήση εκτελεστικών διαταγμάτων και αδοκίμαστων μέχρι σήμερα εξουσιών έκτακτης ανάγκης για την επιβολή οριζόντιων δασμών. Το κατά πόσο αυτές οι εξουσίες θα λειτουργήσουν πράγματι όπως ελπίζουν είναι ασαφές. Οι εταιρείες είναι βέβαιο ότι θα αμφισβητήσουν τους δασμούς στα δικαστήρια και ίσως καταφέρουν να τους ανατρέψουν. Έτσι, ο κ. Trump μπορεί να ξεκινήσει με μικρότερους και πιο στοχευμένους δασμούς, προτού προβεί σε καθολικούς. Ο Λευκός Οίκος θα έχει μεγαλύτερη ευκολία να επιβάλει νέους τιμωρητικούς δασμούς στην Κίνα, ως υποπροϊόντα προηγούμενων ερευνών για τις εμπορικές πρακτικές της.
Οι δασμοί είναι επίσης βέβαιο ότι θα προκαλέσουν αντίποινα. Στην Ευρώπη οι αξιωματούχοι έχουν ήδη καταρτίσει καταλόγους εισφορών που ενδέχεται να επιβάλουν στα αμερικανικά προϊόντα. Η Κίνα πιθανώς θα κυνηγήσει τα αγροτικά προϊόντα, από τη σόγια μέχρι το καλαμπόκι. Άλλες χώρες θα μπουν στον πειρασμό να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους, αλλά θα προσπαθήσουν επίσης να εξασφαλίσουν εξαιρέσεις από τους δασμούς του κ. Trump. Αυτό θα ισχύει ιδιαίτερα για τον Καναδά και το Μεξικό, των οποίων οι τύχες είναι στενά συνδεδεμένες με το εμπόριο με την Αμερική -το πέσο έπεσε σε χαμηλό δύο ετών την επομένη των εκλογών, πριν ανακτήσει μέρος του χαμένου εδάφους, εν μέσω φόβων ότι οι δασμοί του κ. Trump θα μπορούσαν να σημάνουν προβλήματα για τη μεξικανική οικονομία.
Δεδομένου του μεγέθους και της ποικιλομορφίας της οικονομίας της, η Αμερική μπορεί να είναι καλύτερα προστατευμένη από τους περισσότερους από έναν παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο -αυτό, μαζί με τις υψηλότερες αποδόσεις των κρατικών ομολόγων, συμβάλλει στην άνοδο του δολαρίου μετά τη νίκη του κ. Trump. Ο πολύ πραγματικός κίνδυνος για τον κόσμο είναι η ασθενέστερη ανάπτυξη, οι υψηλότερες τιμές και οι πιο εύθραυστες εφοδιαστικές αλυσίδες.
Το σχέδιο του κ. Trump να «φτιάξει» τα σύνορα της Αμερικής -ένα σταθερό σημείο αναφοράς της εκστρατείας του- είναι μια άλλη πηγή αβεβαιότητας. Εάν τηρήσει την υπόσχεσή του για μαζικές απελάσεις, αυτές θα έχουν τεράστιο αντίκτυπο στην οικονομία, συρρικνώνοντας το εργατικό δυναμικό. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Ινστιτούτου Peterson για τα Διεθνή Οικονομικά, ενός κέντρου μελετών, η αποπομπή 8 εκατομμυρίων μεταναστών θα μείωνε το ΑΕΠ της Αμερικής μέχρι το 2028 κατά 7% σε σχέση με τις βασικές προσδοκίες. Ωστόσο, ο πραγματικός αριθμός είναι απίθανο να πλησιάσει αυτό το νούμερο. Οποιαδήποτε προσπάθεια απέλασης εκατομμυρίων θα συναντήσει σθεναρή αντίσταση, με τους τοπικούς αξιωματούχους σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες πολιτείες της Αμερικής, από την Καλιφόρνια έως τη Νέα Υόρκη, να αρνούνται να συνεργαστούν.
Ένα πιο ρεαλιστικό αποτέλεσμα θα μπορούσε, επομένως, να είναι η πολύ αυστηρότερη επιβολή των συνοριακών ελέγχων, η οποία θα ανακόψει τις εισροές παράνομων μεταναστών που παρατηρήθηκαν επί κ. Biden. Αυτό από μόνο του μπορεί να μεταφραστεί σε ελλείψεις εργατικού δυναμικού για εστιατόρια, κατασκευαστικές εταιρείες και άλλα, προσδίδοντας άλλη μια πληθωριστική δύναμη. Ο τρόπος με τον οποίο ο κ. Trump προσεγγίζει τη νόμιμη μετανάστευση θα μπορούσε να κάνει τα πράγματα χειρότερα -ή καλύτερα. Κατά την πρώτη του θητεία περιόρισε την έκδοση πράσινων καρτών, αλλά κατά την προεκλογική του εκστρατεία πρότεινε ότι θα μπορούσε να εξετάσει το ενδεχόμενο χαλάρωσης των μεταναστευτικών κανόνων για τους ξένους φοιτητές. Δεδομένου ότι το εργατικό δυναμικό της Αμερικής που έχει γεννηθεί στη χώρα θα συρρικνωθεί, καθώς ο πληθυσμός γερνάει, ο κ. Trump θα αντιμετωπίσει πραγματική οικονομική πίεση σε αυτό το μέτωπο. «Χρειαζόμαστε τη μετανάστευση ώστε η δυνητική οικονομική ανάπτυξη να παραμείνει υγιής», λέει ο Satyam Panday της S&P Global, ενός οργανισμού αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας.
Βέβαια, οι απειλές δεν τελειώνουν εδώ. Οι ανησυχίες για τον πληθωρισμό είναι πιθανό να βαρύνουν σημαντικά στους υπολογισμούς της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ. Η άνοδος των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων δείχνει ότι πολλοί επενδυτές πιστεύουν ότι η κεντρική τράπεζα θα καταλήξει να αφήσει τα επιτόκια υψηλότερα το επόμενο έτος απ’ ό,τι υπολόγιζε προηγουμένως -αν και αναμένεται μείωσή τους κατά ένα τέταρτο της μονάδας στη συνεδρίασή της στις 7 Νοεμβρίου, μετά τη δημοσίευσή του άρθρου.
Μια πιο «γερακίσια» Fed μπορεί, με τη σειρά της, να προκαλέσει την οργή του κ. Trump, ο οποίος έχει επιμείνει ότι, ως πρόεδρος, θα πρέπει να έχει λόγο για τα επιτόκια. Σίγουρα θα θέλει να δει πιο απότομες μειώσεις των επιτοκίων τώρα που είναι επικεφαλής. Νομικά μπορεί να κάνει ελάχιστα για να ελέγξει τη Fed, αλλά οι σύμβουλοί του έχουν μιλήσει για τη δημιουργία μιας «σκιώδους Fed», η οποία θα προσπαθήσει να κατευθύνει τις αποφάσεις της. Το θέαμα της επίθεσης του προέδρου στην κεντρική τράπεζα μπορεί να τρομάξει τις αγορές, αλλά η θεσμοθετημένη ανεξαρτησία της Fed θα την κρατήσει καλά προστατευμένη.
Το γεγονός ότι ο κ. Trump μπορεί να μην είναι σε θέση να πραγματοποιήσει τις πιο ακραίες φιλοδοξίες του θα πρέπει να προσφέρει κάποια παρηγοριά σε έναν ανήσυχο κόσμο. Όμως, κατά πάσα πιθανότητα στη δεύτερη θητεία του θα μπορέσει να προχωρήσει περισσότερο απ’ ό,τι στην πρώτη. Είναι καλύτερα προετοιμασμένος να κυβερνήσει αυτήν τη φορά, με μια μεγαλύτερη ομάδα πιστών κι ένα πιο λεπτομερές σχέδιο δράσης. Το ταξίδι της οικονομίας για την Αμερική και τον κόσμο αναμένεται να βιώσει πολλές αναταράξεις, γι’ αυτό προσδεθείτε.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Διαβάστε επίσης
Αυξάνονται οι επενδύσεις σε συγκροτήματα επώνυμων διαμερισμάτων
Τηλεπικοινωνίες: Αυτά είναι τα πιο αξιόπιστα δίκτυα για το 2024
Ο γρίφος των κορεσμένων δικτύων και των υψηλών τιμών ενέργειας
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
