THEPOWERGAME
Στη μνήμη όλων, δύο γυναίκες κυριάρχησαν αναμφισβήτητα στην πολιτική των αντίστοιχων βορειοευρωπαϊκών χωρών τους. Πέρα από το φύλο τους, η Angela Merkel και η Margaret Thatcher συχνά αναφέρονται ως κεντροδεξιές προσωπικότητες με ικανότητα πολιτικής επιβίωσης. Κυβέρνησαν με πολύ διαφορετικό τρόπο – η μία κρατούσε απειλητικά την τσάντα της, ενώ η άλλη υπομονετικά τους εταίρους του συνασπισμού της – αλλά για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, ώστε όταν αποχώρησαν, ακόμα και οι έφηβοι δεν μπορούσαν να θυμηθούν κανέναν άλλον στην εξουσία πριν από αυτές. Όμως, οι παρακαταθήκες τους φαίνονται ακόμα πιο διαφορετικές. Αν και η Thatcher, καθώς τα ποσοστά της στις δημοσκοπήσεις έπεφταν, αναγκάστηκε να αποχωρήσει από το κόμμα της το 1990, έκτοτε βρίσκεται στην κορυφή μιας δημοσκόπησης για τους καλύτερους μεταπολεμικούς ηγέτες της Βρετανίας- ο σερ Keir Starmer, ο σημερινός πρωθυπουργός, βρέθηκε τον περασμένο μήνα αντιμέτωπος με αντιδράσεις επειδή απλώς μετέφερε το πορτραίτο του προκατόχου του σε ένα άλλο σημείο της Downing Street Η κα Merkel επέλεξε να αποσυρθεί μετά από τέσσερις θητείες, εξακολουθώντας να είναι τόσο δημοφιλής που τόσο ο υποψήφιος του κόμματός της όσο και ο συνάδελφος της αντιπολίτευσης (που είναι τώρα στην εξουσία) προσπάθησαν να διεκδικήσουν τον μανδύα της. Ωστόσο, κάθε μήνας που περνάει υπενθυμίζει, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, πώς η βασιλεία της ώθησε τη Γερμανία στο βούρκο.
Η κληρονομιά της Σιδηράς Κυρίας της Γερμανίας θα έρθει στο επίκεντρο στις 26 Νοεμβρίου, με την κυκλοφορία των 736 σελίδων απομνημονευμάτων της. Αυτό που κάποτε θα μπορούσε να είναι ένας γύρος θριάμβου (μαζί με μερικές υποχρεωτικές αιχμές προς τους πρώην πολιτικούς εχθρούς) θα πρέπει τώρα να υιοθετήσει έναν μάλλον πιο αμυντικό τόνο. Σχεδόν κάθε μεγάλη απόφαση της κας Merkel φαίνεται τώρα να έχει ως αποτέλεσμα η Γερμανία – και συχνά ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση – να καταλήγει σε χειρότερη θέση. Γεωπολιτικά άφησε τη χώρα με μια γνωστή πλέον σε όλους τριπλέτα επικίνδυνων εξαρτήσεων: ανίκανη να αμυνθεί χωρίς την Αμερική, να αγωνίζεται να αναπτυχθεί χωρίς να εξάγει στην Κίνα και να εξαρτάται από το ρωσικό φυσικό αέριο για να διατηρήσει τη βιομηχανία της. Ο απολογισμός για την οικονομία είναι αν μη τι άλλο ο πιο καταδικαστικός: 16 χρόνια λασπολογίας χωρίς μεταρρυθμίσεις άφησαν τη Γερμανία για άλλη μια φορά τον οικονομικό άρρωστο της Ευρώπης.
Μα, τι πήγε στραβά; «Ο Vladimir Putin» είναι μια πολύ λακωνική απάντηση. Η απόφαση του Ρώσου προέδρου να εξαπολύσει μια πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία το 2022 έδειξε ότι η κακή προετοιμασία της Γερμανίας δεν ήταν απλώς μια θεωρητική παγίδα. Η κα Merkel είχε «καλλιεργήσει» τον κ. Putin, μιλώντας του τακτικά (το ότι μιλούσαν ο ένας τη γλώσσα του άλλου βοήθησε). Αναμφίβολα θα επαναλάβει στα απομνημονεύματά της ότι ποτέ δεν τον εμπιστεύτηκε πραγματικά, και στη συνέχεια θα υπενθυμίσει στον κόσμο πώς ηγήθηκε του κινήματος για την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία μετά την εισβολή της στην Ουκρανία το 2014.
Ακόμα και ο πιο καλόπιστος κριτικός, ωστόσο, θα αναρωτηθεί γιατί οι γερμανικές αμυντικές δαπάνες παρέμειναν στο ευτελές 1,3% περίπου του ΑΕΠ καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας της. Ακόμα χειρότερα, γιατί επέτρεψε στο ρωσικό φυσικό αέριο να αποτελέσει όλο και μεγαλύτερο κομμάτι της γερμανικής κατανάλωσης -επιτρέποντας ακόμα και την κατασκευή ενός νέου αγωγού από τη Ρωσία μετά το 2014; Πέρα από το γεγονός ότι το αποτέλεσμα είναι αμφίβολο για τον πλανήτη, η παρορμητική έκκληση της κας Merkel να απενεργοποιήσει τα εναπομείναντα πυρηνικά εργοστάσια της Γερμανίας μετά την κατάρρευση της Φουκουσίμα το 2011 άφησε τη χώρα ακόμα πιο εξαρτημένη από τη Ρωσία. Ωστόσο, γιατί κάποιος να αμφισβητούσε τους γερμανικούς τρόπους τότε, όταν η χώρα φαινόταν να λειτουργεί σαν καλολαδωμένη μηχανή; Η Κίνα απορροφούσε τις εξαγωγές της, χαρούμενη που αντιμετώπισε ελάχιστες ερωτήσεις σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ η Γερμανία δεν φαινόταν να ανησυχεί μήπως «αγγιστρωθεί» σε ένα άλλο αυταρχικό καθεστώς.
Μεγάλο μέρος του βιβλίου θα ασχοληθεί αναμφίβολα με την εποχή που συμμετείχε στις συνόδους κορυφής της ΕΕ, τις οποίες στην πράξη σχεδόν διεύθυνε. Σύμφωνα με υπολογισμούς, συμμετείχε σε πάνω από 100, περνώντας τόσες ώρες σε ανήλιαγες αίθουσες συνεδριάσεων στις Βρυξέλλες όσες εργάζεται ο μέσος Γερμανός ένα ολόκληρο έτος. Και για ποιο λόγο; Εδώ ήταν που το σκληρό, αλλά εύστοχο νέο ρήμα Merkeln (αναβάλλω μεγάλες αποφάσεις για όσο το δυνατόν περισσότερο) άρχισε πραγματικά να χρησιμοποιείται. Όποια άμεση κρίση αντιμετωπίστηκε, αντιμετωπίστηκε ως επί το πλείστο με λογική, αν και όχι πάντα από την πλευρά της Ελλάδας, αν και συχνά μόνο αφού είχε γίνει χειρότερη από μήνες αδράνειας. Ωστόσο, η εστίαση στην κατάσβεση των πυρκαγιών σήμαινε ότι κανείς δεν επικεντρώθηκε αρκετά στο μέλλον. Ναι, η ΕΕ διατηρήθηκε ενωμένη (πλην της Βρετανίας). Αλλά σε ποια μορφή;
Τρία μεγάλα προβλήματα είναι πλέον πασιφανή. Η ΕΕ έγινε πιο εύθραυστη λόγω της δημοκρατικής οπισθοδρόμησης ορισμένων μελών της, κυρίως της Ουγγαρίας. Η κα Merkel έχει μεγάλη ευθύνη σε αυτό το κομμάτι, καθώς προστάτευσε τον εκκολαπτόμενο αυταρχισμό του Viktor Orban από την κριτική επειδή βολευόταν και δεν της χαλούσε κάτι (η Ουγγαρία είναι συνδεδεμένη με τις γερμανικές βιομηχανικές εφοδιαστικές αλυσίδες). Το δεύτερο πρόβλημα είναι πως η Ευρώπη αποδείχθηκε ότι βρίσκεται σε αργή οικονομική τροχιά. Η πρόσφατη έκθεση του Mario Draghi, πρώην πρωθυπουργού της Ιταλίας, καυτηρίασε την ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική, επισημαίνοντας πόσο πίσω έχει μείνει η ήπειρος σε σχέση με την Αμερική. Τέλος, η ευγένειά της προς τους μετανάστες, προσκαλώντας σχεδόν ένα εκατομμύριο Σύριους και άλλους στη Γερμανία το 2015, ενώ ήταν αξιέπαινη, οδήγησε σε πολιτικές αντιδράσεις που συνέβαλαν στην άνοδο της ακροδεξιάς στη Γερμανία και αλλού.
Υπάρχει μια ειρωνεία στο πώς εξελίχθηκαν τα πράγματα. Η Γερμανία απαιτούσε από τους νοτιο-ευρωπαίους λιτότητα, αλλά τώρα οι δικοί της τρόποι διαχείρισης των οικονομικών της φαίνονται λανθασμένοι. Μια συνταγματική τροπολογία που περιορίζει τα δημοσιονομικά ελλείμματα, η οποία χρονολογείται από το 2009, την εποχή της κας Merkel, οδήγησε σε χρόνια υποεπένδυση στις δημόσιες υπηρεσίες. Δαπάνες που θα μπορούσαν να γίνουν με επιτόκιο 0% θα μπορούσαν να έχουν καταστήσει τη Γερμανία έτοιμη για τον 21ο αιώνα. Αντιθέτως, οι γέφυρες κυριολεκτικά καταρρέουν και το σιδηροδρομικό σύστημα παραπαίει λόγω προηγούμενης αμέλειας.
Όσοι αναρωτιούνται πώς η Ευρώπη κατέληξε στη σημερινή της δύσκολη θέση, δικαίως θα ανατρέξουν στη ηγεσία της κας Merkel, και οι Γερμανοί θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την παρουσίαση των απομνημονευμάτων της για να κάνουν τη δική τους ενδοσκόπηση. Είναι αυτοί που ψήφιζαν ξανά και ξανά την αναβολή των μεταρρυθμίσεων που είχε δρομολογήσει στις αρχές της δεκαετίας του 2000 ο προκάτοχος της κας Merkel, Gerhard Schröder (αν και όσο λιγότερα λέγονται για την κληρονομιά του μετά την αποχώρησή του από την εξουσία, ως καλοπληρωμένου φίλου του κ. Putin, τόσο το καλύτερο). Από την πλευρά της, η κα Merkel οδήγησε τη Γερμανία σαν να βρισκόταν σε έναν ονειρικό κόσμο, αφήνοντάς την να απολαύσει έναν παρατεταμένο γεωπολιτικό και οικονομικό ύπνο, ο οποίος συνεχίζεται και από τον οποίο δεν φαίνεται να έχει ακόμη ξυπνήσει.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Η ραγδαία αύξηση της τιμής του χρυσού αποτυπώνει έναν επικίνδυνο κόσμο
Τα 10 πολυτελή εστιατόρια στην Ελλάδα που ψηφίζουν οι ταξιδιώτες
ICGB: Ο Κάθετος Διάδρομος δεν στηρίζεται αρκετά από την ΕΕ
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
