THEPOWERGAME
Η δήλωση του Robert Habeck ότι οι οικονομικές συνθήκες δεν υπήρξαν «ικανοποιητικές», περιείχε μεγάλο βαθμό επιείκειας. Ο υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας έκανε αυτή τη δήλωση στις 9 Οκτωβρίου, αμέσως μετά την αναθεώρηση των επίσημων προβλέψεων για το έτος, οι οποίες, από ανάπτυξη 0,3%, ανάφεραν συρρίκνωση 0,2%, ακολουθώντας τη μείωση της παραγωγής κατά 0,3% πέρυσι, πράγμα που σημαίνει ότι η Γερμανία αντιμετωπίζει την πρώτη διετή ύφεση εδώ και περισσότερο από δύο δεκαετίες.
Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης έχει μόλις και μετά βίας προοδεύσει από την πανδημία, μένοντας πίσω από τον υπόλοιπο πλούσιο κόσμο (βλ. διάγραμμα 1). Η Isabel Schnabel της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας σημείωσε ότι από το 2021 η ανάπτυξη της ευρωζώνης, εξαιρουμένης της Γερμανίας, υπήρξε «αξιοσημείωτα ανθεκτική» και ταχύτερη από εκείνη πολλών άλλων μεγάλων οικονομιών. Βέβαια, το να μιλάμε για την οικονομία της ευρωζώνης χωρίς τη Γερμανία είναι σαν να μιλάμε για την αμερικανική οικονομία χωρίς την Καλιφόρνια και το Τέξας. Η χώρα που κάποτε αποτελούσε την ατμομηχανή της ευρωπαϊκής ανάπτυξης έχει μετατραπεί σε τροχοπέδη.
Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς χειρότερη συγκυρία για την εξαρτώμενη από τις εξαγωγές και τη μεταποίηση γερμανική οικονομία από αυτή που αντιμετωπίζει από το 2021 και μετά. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία οδήγησε στην κατακόρυφη άνοδο των τιμών της ενέργειας, ενώ η βιομηχανική πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα της Κίνας προκαλεί χάος στο εξωτερικό. Όσο παρήγορο και αν φαίνεται η οικονομική αδυναμία να αποδίδεται σε εξωτερικούς παράγοντες, τα προβλήματα της Γερμανίας είναι βαθύτερα, με πολλά από αυτά να είναι εγχώρια. Πέραν αυτών, ο διχασμένος τριμερής συνασπισμός δυσχεραίνει οποιαδήποτε πολιτική απάντηση.
Τα τελευταία χρόνια η βιομηχανική παραγωγή δυσκολεύεται. Οι ενεργοβόρες βιομηχανίες, όπως η χημική βιομηχανία, η μεταλλουργία και η χαρτοβιομηχανία, έχουν πληγεί ιδιαίτερα(βλ. διάγραμμα 2). Οι τομείς αυτοί αντιπροσωπεύουν μόλις το 16% της γερμανικής βιομηχανικής παραγωγής, αλλά καταναλώνουν σχεδόν το 80% της βιομηχανικής ενέργειας. Πολλές επιχειρήσεις ανταποκρίθηκαν στο υψηλότερο ενεργειακό κόστος με παύση της παραγωγής.
Για τις περισσότερες επιχειρήσεις, μεγαλύτερο πρόβλημα είναι οι μεταβαλλόμενες μορφές της παγκόσμιας ζήτησης. Όπως σημείωσε η Pictet Wealth Management, η οικονομική σχέση της Γερμανίας με την Κίνα έχει μετατοπιστεί. Στη δεκαετία του 2010 η ανάπτυξη των δύο χωρών ήταν συμπληρωματική: Η Γερμανία πωλούσε αυτοκίνητα, χημικά και μηχανήματα στην Κίνα, ενώ αγόραζε καταναλωτικά αγαθά και ενδιάμεσες εισροές, όπως μπαταρίες και ηλεκτρονικά εξαρτήματα. Η Κίνα πλέον είναι σε θέση να παράγει μόνη της πολλά από αυτά που κάποτε εισήγαγε και, σε ορισμένες περιπτώσεις, έχει γίνει σοβαρή αντίπαλος στις εξαγωγικές αγορές, και ιδιαίτερα στο παλιό γερμανικό βασικό προϊόν των αυτοκινήτων.
Ωστόσο, η κατήφεια για τη γερμανική βιομηχανία μπορεί και να είναι υπερβολική. Παρόλο που η μεταποιητική παραγωγή από το 2020 έχει μειωθεί, η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία της παραμένει αξιοσημείωτα σταθερή. Σε πολλές περιπτώσεις, οι μεταποιητικές επιχειρήσεις, μπόρεσαν να στραφούν στην παραγωγή ειδών υψηλότερης αξίας, ακόμα και τη στιγμή που έχασαν μερίδιο αγοράς. Πέρυσι, η συνολική οικονομία μπορεί να συρρικνώθηκε αλλά το εμπόριο συνέχισε να συμβάλλει στην ανάπτυξη, κάτι που φαίνεται ότι θα επαναληφθεί και φέτος.
Καθώς ο πληθωρισμός μειώνεται, τα υψηλότερα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών, έχουν αργήσει να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη ζήτηση, αλλά τελικά θα μεταφραστούν σε καταναλωτική δαπάνη. Τα χειρότερα της ενεργειακής συμπίεσης της βιομηχανίας ανήκουν επίσης στο παρελθόν. Για το επόμενο έτος, οι περισσότεροι παρατηρητές αναμένουν ανάκαμψη της ανάπτυξης. Με βάση την υπόθεση ότι η ιδιωτική κατανάλωση θα αρχίσει να ανακάμπτει, η κυβέρνηση έχει προβλέψει ανάπτυξη 1,1% για το 2025, και για το 2026, 1,6%. Παρά τον όποιο σκεπτικισμό, οι υπουργοί υποθέτουν ότι αυτό θα συμβεί εν μέρει λόγω των δικών τους πολιτικών που δημιουργούν ανάπτυξη.
Όμως, μια καθυστερημένη ανάκαμψη δεν σημαίνει διαφυγή από τα μακροχρόνια διαρθρωτικά προβλήματα, καθώς η οικονομική αδυναμία της Γερμανίας προϋπήρχε των πρόσφατων γεωπολιτικών και οικονομικών σοκ. Όπως σημείωσε η κα Schnabel αυτόν τον μήνα, στο τέλος του 2021, το γερμανικό ΑΕΠ, σε σύγκριση με την ανάπτυξη 5% στην ευρωζώνη χωρίς τη Γερμανία ,και πάνω από 10% στην Αμερική, ήταν μόλις 1% πάνω σε σχέση με τέσσερα χρόνια νωρίτερα.
Η γερμανική επιτυχία στη δεκαετία του 2010 αντανακλούσε το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της χώρας έναντι της υπόλοιπης Ευρώπης. Στις αρχές του αιώνα, η Γερμανία πάλευε με την επανένωση. Το επίπεδο των τιμών της ήταν υψηλότερο από ό,τι στην υπόλοιπη ζώνη κοινού νομίσματος (βλ. διάγραμμα 3). Στη συνέχεια, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι μεταρρυθμίσεις Hartz, οι οποίες περιλάμβαναν την απελευθέρωση της αγοράς εργασίας, περιόρισαν το κόστος αποδυναμώνοντας τη διαπραγματευτική δύναμη της εργασίας. Ταυτόχρονα, η ταχεία, τροφοδοτούμενη από το χρέος ανάπτυξη στη νότια Ευρώπη οδήγησε το επίπεδο των τιμών υψηλότερα στη ευρωζώνη στο σύνολό της.
Με την πάροδο του χρόνου, αυτό το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα εξανεμίστηκε. Μετά την κρίση χρέους στις αρχές της δεκαετίας του 2010, οι περιφερειακές ευρωπαϊκές οικονομίες ξεκίνησαν τις δικές τους διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Από το 2015, μετά από μια δεκαετία συγκράτησης, το γερμανικό μισθολογικό κόστος άρχισε να αυξάνεται ταχύτερα. Μέχρι το 2019 η διαφορά στο επίπεδο τιμών μεταξύ της Γερμανίας και της υπόλοιπης ευρωζώνης είχε ήδη μειωθεί. Ο αντίκτυπος της ενεργειακής συμπίεσης, με τη Γερμανία να εξαρτάται ιδιαίτερα από το ρωσικό φυσικό αέριο, ήταν αρκετός για να ωθήσει το επίπεδο τιμών της χώρας προς τα πάνω. Για πρώτη φορά μετά από δύο και πλέον δεκαετίες, η Γερμανία δεν έχει το πλεονέκτημα του κόστους έναντι των ομολόγων της στη ευρωζώνη.
Καθώς η Γερμανία αντιμετωπίζει αυτή την απώλεια ανταγωνιστικότητας, πρέπει παράλληλα να αντιμετωπίσει και τις δημογραφικές αλλαγές. Τα τελευταία χρόνια η γήρανση του πληθυσμού της χώρας εξισορροπήθηκε από την υψηλή μετανάστευση, όμως τώρα οι μετανάστες που καταφθάνουν είναι λιγότεροι, με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις να έχουν έλλειψη εργατικού δυναμικού. Συνολικά, το ΔΝΤ αναμένει ότι για τα επόμενα πέντε χρόνια ο γερμανικός πληθυσμός εργάσιμης ηλικίας θα συρρικνώνεται κατά 0,5% ετησίως, κάνοντας λόγο για την πιο απότομη μείωση από οποιαδήποτε άλλη μεγάλη οικονομία.
Οι αξιωματούχοι του ΔΝΤ δηλώνουν ότι, αν δεν βελτιωθεί η παραγωγικότητα, η γερμανική οικονομική ανάπτυξη θα λιμνάσει στο 0,7% ετησίως, δηλαδή στο μισό του προ της πανδημίας επιπέδου της. Περισσότερες κρατικές δαπάνες θα μπορούσαν να δώσουν ώθηση, αλλά οι υπουργοί περιορίζονται από τους αυτοεπιβαλλόμενους δημοσιονομικούς κανόνες. Οι ετήσιες καθαρές δημόσιες επενδύσεις έχουν μειωθεί από το 1% του ΑΕΠ στις αρχές της δεκαετίας του 1990 στο μηδέν. Αν και η κριτική για το «φρένο χρέους», το οποίο περιορίζει το ομοσπονδιακό διαρθρωτικό έλλειμμα στο 0,35% του ΑΕΠ ετησίως, αυξάνεται συνεχώς, ελάχιστοι παρατηρητές αναμένουν οποιαδήποτε αλλαγή πριν από τις ομοσπονδιακές εκλογές του επόμενου έτους.
Η ύφεση της Γερμανίας είναι οδυνηρή τόσο για τους ίδιους τους Γερμανούς όσο και για την ευρύτερη ευρωζώνη. Μια οικονομική ανάκαμψη το επόμενο έτος, που θα προέλθει από τον χαμηλότερο πληθωρισμό και το χαμηλότερο κόστος ενέργειας, δεν θα ανακουφίσει τα διαρθρωτικά προβλήματα. Η οικονομία της Γερμανίας άρχισε να δείχνει σημάδια πίεσης πολύ πριν χτυπήσει η πανδημία, η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία και η Κίνα αρχίσει να ρίχνει χρήματα σε προβληματικές βιομηχανίες και, όπως φαίνεται, θα συνεχίσει να παρουσιάζει σημάδια πίεσης για αρκετό καιρό ακόμη.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Διαβάστε επίσης
Τουρισμός πολυτελείας: Λιγότεροι τουρίστες, περισσότερα έσοδα
Αλλαγή ώρας 2024: Έχει ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση
Φωτοβολταϊκά: Ανάγκη για σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
