THEPOWERGAME
Ένας ουρανοξύστης είναι μια δήλωση φιλοδοξίας. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, το ότι η Σαουδική Αραβία θέλει να χτίσει τον ψηλότερο στον κόσμο. Η κατασκευή του Πύργου της Τζέντα (Jeddah Tower) σταμάτησε το 2018, αλλά θα ξαναρχίσει σύντομα. Όταν ολοκληρωθεί, θα είναι το πρώτο κτίριο που θα φτάσει τα ιλιγγιώδη 1.000 μέτρα. Οι σχεδόν 170 όροφοι του Πύργου της Τζέντα θα στεγάσουν τον συνήθη συνδυασμό πολυτελών διαμερισμάτων, δωματίων ξενοδοχείων και γραφείων. Από τη μία πλευρά οι επισκέπτες θα μπορούν να ατενίζουν μια νέα οικονομική περιοχή, ενώ από την άλλη την Ερυθρά Θάλασσα.
Το κτίριο μπορεί να κοστίζει περίπου 1,2 δισ. δολάρια, αλλά αυτό το ποσό είναι ασήμαντο, δεδομένου ότι η Σαουδική Αραβία δαπανά περισσότερα από 1 τρισ. δολάρια για την ανάπτυξη των υποδομών, την προσέλκυση τουριστών και την επανατοποθέτησή της στην παγκόσμια σκηνή. Οι ηγέτες βλέπουν τον Πύργο -ο οποίος μοιάζει με ένα ακανόνιστο θραύσμα γυαλιού- ως σύμβολο της δύναμης του βασιλείου. «Στέλνει ένα χρηματοπιστωτικό και οικονομικό μήνυμα, που δεν πρέπει να αγνοηθεί», δήλωσε ο πρίγκιπας Alwaleed bin Talal, ο οποίος επιβλέπει το έργο.
Αν αυτό ισχύει, άλλα μέρη στέλνουν παρόμοια μηνύματα φτιαγμένα από ατσάλι. Υπάρχουν 236 μεγαθήρια σε όλο τον κόσμο -ένας χαρακτηρισμός που δίνεται σε οτιδήποτε μεγαλύτερο από 300 μέτρα- και 160 από αυτά, σύμφωνα με το Συμβούλιο για τα Ψηλά Κτίρια και τους Αστικούς Οικοτόπους (CTBUH), μια ερευνητική ομάδα, έχουν ανεγερθεί από το 2014. Άλλα 96 βρίσκονται σε εξέλιξη. Αυτοί οι οικοδομικοί όγκοι αναδιαμορφώνουν τους ορίζοντες και τις πόλεις. Και εκτός από το ότι στοχεύουν τον ουρανό, δείχνουν τις γεωπολιτικές και πολιτιστικές τάσεις. Ποιες χώρες χτίζουν μεγαθήρια και γιατί;
Η Μέση Ανατολή φιλοξενεί το 20% όλων των μεγαθήριων. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, όπως και η Σαουδική Αραβία, επιδεικνύουν τον πετρελαϊκό τους πλούτο και τη θέση ως μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της περιοχής. Διαθέτουν 35 μεγαθήρια. Μόνο το Ντουμπάι μπορεί να υπερηφανεύεται για 31, περισσότερα από κάθε άλλη πόλη. Το ψηλότερο είναι το Burj Khalifa, το οποίο, στα 828 μέτρα, είναι και ο ψηλότερος πύργος στον κόσμο από τότε που άνοιξε, το 2010 (σύμφωνα με πληροφορίες, μόνο το 71% του Burj Khalifa είναι ωφέλιμος χώρος. Το υπόλοιπο είναι «ύψος ματαιοδοξίας»).
Η Ασία έχει επίσης μεγάλη αγάπη για τα ύψη, καθώς έχει κατασκευάσει περισσότερα από τα δύο τρίτα όλων των μεγαθήριων την τελευταία δεκαετία. Μια πρόσφατη προσθήκη είναι το Merdeka 118 στην Κουάλα Λουμπούρ, το οποίο ολοκληρώθηκε πέρυσι. Με ύψος 679 μέτρα, πέρασε στη δεύτερη θέση. Η Κίνα, η οποία δεν είχε σχεδόν καθόλου ουρανοξύστες πριν από το 1980, τώρα έχει πέντε από τους δέκα ψηλότερους. Η χώρα φιλοξενεί περισσότερους ουρανοξύστες ανά κάτοικο απ’ ό,τι η Αμερική. Περίπου το 70% των υπό κατασκευή μεγαθηρίων ανεγείρονται στην Κίνα. Είκοσι πέντε από αυτά, αν ολοκληρωθούν, θα καταταγούν στα 100 υψηλότερα κτίρια του κόσμου.
Υπάρχουν πρακτικοί λόγοι για την ανοδική πορεία της Κίνας. Ο ένας είναι η ζήτηση κατοικιών: ο πληθυσμός της χώρας έχει αυξηθεί από 980 εκατομμύρια το 1980 σε 1,4 δισεκατομμύριο σήμερα, με το 66% του πληθυσμού να συγκεντρώνεται πλέον στις πόλεις. Το ύψος βοηθά στην αστική πυκνότητα, καθιστώντας τις αποστάσεις μετακίνησης μικρότερες. Μια άλλη λογική είναι τα έξοδα. Το κόστος κατασκευής και εργασίας είναι σχετικά φθηνό σε σύγκριση με την Αμερική και την Ευρώπη.
Επιπλέον, η πολιτική παρέχει πρόσθετα κίνητρα στους πολεοδόμους για να σκεφτούν μεγαλεπήβολα. «Οι αξιωματούχοι σε μικρές πόλεις είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στο να χτίζουν ψηλά», λέει ο Jason Barr, οικονομολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Cities in the Sky: The Quest to Build the World’s Tallest Skyscrapers». Οι αγωνιστές του Κομμουνιστικού Κόμματος βλέπουν τα πανύψηλα κτίρια ως έναν τρόπο να βάλουν τις πόλεις τους που βρίσκονται σε χαμηλότερα επίπεδα στον χάρτη -και ίσως να κερδίσουν την προσοχή των μεγαλοστελεχών της κεντρικής κυβέρνησης.
Μόνο το 10% των υπερυψωμένων κτιρίων που χτίστηκαν την τελευταία δεκαετία έχουν ανεγερθεί στην Αμερική, την πατρίδα των ουρανοξυστών (οι πρώτοι χτίστηκαν στη Νέα Υόρκη και το Σικάγο στα τέλη της δεκαετίας του 1880). Η Νέα Υόρκη, μια πόλη γνωστή για τα γιγαντιαία κτίριά της, έχει αποκτήσει μερικούς, συμπεριλαμβανομένων των υπερ-λεπτών πύργων νότια του Central Park σε ένα σύμπλεγμα με το παρατσούκλι «Billionaires’ Row». Υπάρχουν ακόμα πολλά οικονομικά κίνητρα ώστε τα κτίρια να ανεβούν ψηλά, ιδίως στη Νέα Υόρκη: η γη είναι ακριβή και με τον πληθυσμό της είναι πιο πυκνοκατοικημένη απ’ οποιαδήποτε άλλη αμερικανική πόλη. Ωστόσο, η έγκριση νέων κτιρίων είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, εξαιτίας των 3.300 σελίδων του χωροταξικού κανονισμού.
Μπορεί ο αριθμός των ορόφων να αυξάνεται, αλλά ορισμένες χώρες προτιμούν να μένουν πιο κοντά στο έδαφος. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μόνο η Πολωνία έχει ένα μεγαθήριο (η Βρετανία, μέχρι πρόσφατα μέλος της, έχει ένα επίσης). Οι ουρανοξύστες συχνά θεωρούνται «άκομψοι» στην ήπειρο, λέει ο Daniel Safarik του CTBUH. Στο Λονδίνο και τη Ρώμη τα νέα κτίρια δεν επιτρέπεται να εμποδίζουν τη θέα ορισμένων αξιοθέατων, γεγονός που καθιστά δύσκολη την ανοδική δόμηση. Το Παρίσι έχει απαγορεύσει την κατασκευή νέων ψηλών κτιρίων ως απάντηση στους «άσχημους» ουρανοξύστες. Στο X ένας Γάλλος αποκάλεσε τον Πύργο Μονπαρνάς, ένα θηριώδες κτίριο του 1973, τη μεγαλύτερη προσβολή για το Παρίσι από την εποχή της ναζιστικής κατοχής.
Όταν σχεδιάζουν ένα μεγαθήριο, οι αρχιτέκτονες δεν πρέπει να σκέφτονται υπερφίαλα. Η πρώτη σοβαρή προτεραιότητα είναι να διασφαλιστεί ότι το κτίριο δεν θα κλυδωνίζεται ή δεν θα καταρρεύσει. «Ο άνεμος είναι ο κυρίαρχος παράγοντας» του σχεδιασμού μεγαθήριων, λέει ο Gordon Gill, ο οποίος συν-σχεδίασε τον πύργο της Τζέντα. Καθώς τα κτίρια ανεβαίνουν όλο και πιο ψηλά, αυξάνονται και οι δυνάμεις του ανέμου. Οι μηχανικοί υπολόγισαν ότι το Burj Khalifa, για παράδειγμα, έπρεπε να είναι σε θέση να στέκεται ψηλά εν μέσω ανέμων ταχύτητας 240 km/h, αντίστοιχων με έναν ισχυρό ανεμοστρόβιλο.
Για να αποφύγουν μια δήλωση μεγαλείου να μετατραπεί σε παραβολή ανικανότητας, οι αρχιτέκτονες πρέπει να «μπερδέψουν» τον άνεμο, χρησιμοποιώντας διαφορετικά σχήματα. Η λεπτότητα, η κωνικότητα, η συστροφή, οι στρογγυλές άκρες και οι αποκοπές στην κορυφή του κτιρίου βοηθούν, ενώ υπάρχουν τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές λύσεις. Στο 432 Park Ave στη Νέα Υόρκη, πέντε διπλοί όροφοι παραμένουν κενοί για να αφήνουν τον άνεμο να περνάει. Το Taipei 101 στην Ταϊβάν διαθέτει ένα ατσάλινο εκκρεμές, βάρους 728.000 κιλών, που ταλαντεύεται για να εξουδετερώνει την κίνηση που προκαλεί ο άνεμος.
Οι αισθητικές σχεδιαστικές επιλογές είναι επίσης σκόπιμο να εξεταστούν, δεδομένου του ρόλου των ουρανοξυστών ως συμβόλων. Σημειώστε ότι το κτίριο Woolworth στη Νέα Υόρκη, το ψηλότερο στον κόσμο από το 1913-30, έχει χάλκινη οροφή και τερατόμορφες υδρορροές (gargoyles) για να αντικατοπτρίζει την ιδιότητά του ως «ναού του εμπορίου». Σήμερα όσοι αναθέτουν την κατασκευή μεγαθήριων, ιδίως στην Ασία και τη Μέση Ανατολή, θέλουν το κτίριο να αντιπροσωπεύει την πολιτιστική αυτοπεποίθηση, καθώς και μια συγκεκριμένη αίσθηση του τόπου.
Ο κ. Gill λέει ότι συμβουλεύεται ιστορικούς για να μάθει τους σχετικούς συμβολισμούς: για την πρόσοψη του προτεινόμενου Greenland Tower στο X’ian αναφέρθηκε στην πανοπλία των στρατιωτών από τερακότα της αρχαίας δυναστείας Qin. Το σπειροειδές σχήμα του πρώτου υπερυψηλού πύργου του Ισραήλ, που κατασκευάζεται αυτήν τη στιγμή στο Τελ Αβίβ, θυμίζει έναν βιβλικό πάπυρο. Το Merdeka 118 μοιάζει μάλλον με σύριγγα, αλλά ο σχεδιασμός του υποτίθεται ότι εμπνεύστηκε από το σχήμα του χεριού του Tunku Abdul Rahman, όταν ο πολιτικός άνδρας ανακήρυξε την ανεξαρτησία της Μαλαισίας το 1957.
Ο ουρανός δεν είναι το μόνο όριο για τα μεγαθήρια. Όλες οι επιχειρηματικές χώρες θέλουν εντυπωσιακά κτίρια, τουλάχιστον μέχρι να αποφασίσουν ότι έχουν αρκετά. Οι αξιωματούχοι της Κίνας περιορίζουν τα «περίεργα» κτίρια. Τα κτίρια που μοιάζουν με «γιγάντια παντελόνια» -το παρατσούκλι που δόθηκε σε ένα κτίριο στο Πεκίνο που σχεδίασε ο Rem Koolhaas- είναι πλέον απαγορευμένα. Το 2021 η κυβέρνηση θέσπισε ανώτατο όριο ύψους 500 μέτρων και απαγόρευσε στις πόλεις με λιγότερους από 3 εκατ. κατοίκους να χτίζουν κτίρια άνω των 250 μέτρων (πιστεύεται ότι τα κίνητρα για την πολιτική αυτήν είναι τα προβλήματα ασφάλειας, η υπερπροσφορά εμπορικών γραφείων και τα πολλά κενά κτίρια κατοικιών).
Επίσης, εάν τα κτίρια πρόκειται να ανεβούν ψηλότερα, χρειάζονται περισσότερες τεχνικές ανακαλύψεις. Στα τέλη του 1800 η καινοτομία των ανελκυστήρων ήταν αυτή που βοήθησε στην κατασκευή ουρανοξυστών. Ωστόσο, ο Adrian Smith, ένας από τους αρχιτέκτονες του Burj Khalifa, λέει ότι η τεχνολογία των ανελκυστήρων έχει καταστεί περιοριστικός παράγοντας. Τα υπάρχοντα χαλύβδινα καλώδια έχουν απόσταση διαδρομής περίπου 500 μέτρα, πράγμα που σημαίνει ότι δεν είναι δυνατόν να φτάσει ένας μόνο ανελκυστήρας στην κορυφή πολλών μεγαθήριων (ο άνεμος ασκεί επίσης πρόσθετη πίεση στα καλώδια). Ωστόσο, πολλαπλές σειρές ανελκυστήρων είναι δύσκολο να χωρέσουν σε ψηλά, λεπτά κτίρια.
Αν και όταν είναι δυνατόν τα κτίρια να εκτείνονται περισσότερο, αναμφίβολα κάποιος μεγιστάνας ή τύραννος θα θελήσει να ιδρύσει μια λέσχη που θα βρίσκεται σε ύψος ενός μιλίου. Τα μεγαθήρια είναι μνημεία της ανθρώπινης εφευρετικότητας και νεωτερικότητας. Ωστόσο, πάνω απ’ όλα, όπως το έθεσε ο Mason Cooley, ένας Αμερικανός χιουμορίστας, «ένας ουρανοξύστης είναι η αλαζονεία με τη μορφή γυαλιού και ατσαλιού».
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Διαβάστε επίσης
Μέρντοχ: Η “μάχη” της διαδοχής στις δικαστικές αίθουσες
Kung Fu Kenny: Ο σπρίντερ με την “alter ego” περσόνα
Στο ναδίρ η ζήτηση για LNG: Οι προοπτικές των τερματικών σταθμών στην Ευρώπη
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
