Η επόμενη υπερδύναμη στα τρόφιμα

Για χρόνια η κοιλάδα Αράκου, βαθιά μέσα στα βουνά της ανατολικής ακτής της Ινδίας, βυθιζόταν στη φτώχεια και συγκλονιζόταν από τη βία των μαοϊστών. Η κυβέρνηση κατατάσσει τους περισσότερους από τους κατοίκους της στις «ιδιαίτερα ευάλωτες φυλετικές ομάδες». Οι ντόπιοι για γενιές ολόκληρες βασίζονταν στην παραδοσιακή γεωργία της κοπής και της καύσης για να τα βγάλουν πέρα, αλλά τώρα καλλιεργούν εξαιρετικής ποιότητας καφέ, που πωλείται σε υψηλές τιμές σε σικ Ευρωπαίους. Η Araku Coffee, η εταιρεία που επεξεργάζεται και εμπορεύεται τον καφέ, διατηρεί καφετέριες σε πολυτελή μέρη της Μπανγκαλόρ, της Βομβάης και του Παρισιού. Η μεταμόρφωση της κοιλάδας αποτελεί ιστορία γεωργικής επιτυχίας, ενώ δίνει μια γεύση του τι μπορεί να πετύχει η υπόλοιπη αγροτική Ινδία με τις σωστές πολιτικές.

Η ινδική γεωργία έχει διανύσει πολύ δρόμο από τις ημέρες «από το πλοίο στο στόμα» των δεκαετιών του 1950 και 1960, όταν η χώρα εξαρτιόταν από την επισιτιστική βοήθεια από το εξωτερικό. Εδώ και πολύ καιρό έχει μετατραπεί σε καθαρό εξαγωγέα τροφίμων. Ωστόσο, η ανεπάρκεια εξακολουθεί να υπάρχει σε μεγάλο βαθμό. Σύμφωνα με ανάλυση του Unupom Kausik της Olam, μιας αγροτικής επιχείρησης εισηγμένης στη Σιγκαπούρη, αν και η Ινδία έχει ένα τρίτο καλλιεργούμενης γης περισσότερο από την Κίνα, συγκομίζει μόνο το ένα τρίτο της αξίας των προϊόντων της. Η γεωργία απασχολεί σχεδόν το μισό του συνόλου των Ινδών εργαζομένων -περίπου 260 εκατ. άτομα-, αλλά συνεισφέρει μόνο το 15% της παραγωγής και το 12% των εξαγωγών (βλ. διάγραμμα 1). Αντίθετα, οι επιχειρηματικές υπηρεσίες, όπως τα τηλεφωνικά κέντρα και οι εταιρείες ΙΤ, απασχολούν λιγότερο από το 1% των εργαζομένων, αλλά παράγουν το 7% του ΑΕΠ και σχεδόν το ένα τέταρτο των εξαγωγών.

Τα κάθε είδους επιδόματα στρεβλώνουν τα κίνητρα για τους αγρότες. Αυτά τα «δώρα» επιβαρύνουν την παραγωγή και στηρίζουν πρακτικές που υποβαθμίζουν τη γη, χωρίς να κάνουν κανέναν πλουσιότερο. Εδώ και δεκαετίες τα αγροτικά εισοδήματα κυμαίνονται στο ένα τρίτο περίπου των μη αγροτικών. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2018 από τον ΟΟΣΑ διαπίστωσε ότι, παρά τις τεράστιες επιδοτήσεις, το απτό αποτέλεσμα των κανονισμών και των εμπορικών περιορισμών ήταν να μειωθούν τα ακαθάριστα έσοδα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων κατά 6%.

Η επίτευξη ακόμα και μέτριας προόδου μπορεί να αποφέρει τεράστια κέρδη. Οι αποδόσεις στην Ινδία είναι χαμηλότερες από τον παγκόσμιο μέσο όρο για όλα σχεδόν τα προϊόντα. Και μόνο η αύξησή τους στον μέσο όρο θα καθιστούσε την Ινδία μια τεράστια δύναμη στις παγκόσμιες αγορές εμπορευμάτων. Ο κ. Kausik εκτιμά ότι η πλεονάζουσα παραγωγή ρυζιού της Ινδίας θα ήταν μεγαλύτερη από το σημερινό παγκόσμιο εμπόριο ρυζιού. Εάν αυξήσει τις αποδόσεις της ώστε να φτάσουν τις καλύτερες στον κόσμο, η Ινδία θα παράγει διπλάσια ποσότητα αραβοσίτου, τριπλάσια ποσότητα βαμβακιού και οκταπλάσια ποσότητα ρυζιού και οσπρίων απ’ όση διακινείται σήμερα.

Η ευημερία των αγροτών θα έχει επίσης μεγάλο αντίκτυπο στην υπόλοιπη οικονομία της χώρας. Τα στοιχεία για την απασχόληση στη γεωργία κρύβουν τεράστια υποαπασχόληση. Η αύξηση των εισοδημάτων στην ύπαιθρο θα δημιουργούσε ζήτηση για νέα αγαθά και υπηρεσίες, τα οποία με τη σειρά τους θα δημιουργούσαν καλύτερες θέσεις εργασίας για τα πολλά εκατομμύρια πλεονάζοντες εργάτες γης της Ινδίας. Θα είχαν την ευκαιρία να κερδίσουν καλύτερους μισθούς, χωρίς να χρειαστεί να μεταναστεύσουν στις ανθηρές αλλά υπερπληθείς πόλεις της χώρας.

Η επιτυχία της κοιλάδας Αράκου προσφέρει διδάγματα για το πώς τα πράγματα μπορούν να πάνε μπροστά. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 η κυβέρνηση της πολιτείας Andhra Pradesh, ελπίζοντας να μειώσει την αποψίλωση των δασών και να αυξήσει τα εισοδήματα, προμήθευσε τους αγρότες εκεί με ταχέως αναπτυσσόμενες ασημένιες βελανιδιές. Λίγα χρόνια αργότερα τους δόθηκαν δενδρύλλια καφέ για να αναπτυχθούν στη σκιά τους. Οι ντόπιοι, όπως ο Kora Venkatrao, ο οποίος καλλιεργεί τρία στρέμματα, καλλιέργησαν τον καφέ όσο καλύτερα μπορούσαν. Ωστόσο, συχνά πωλούσαν την παραγωγή τους σε αδίστακτους μεσάζοντες σε τιμές πολύ χαμηλότερες από την τιμή της αγοράς.

Η τύχη του κ. Venkatrao άλλαξε το 2016, όταν εντάχθηκε σε έναν συνεταιρισμό που διοικείται από την Araku Coffee, ο οποίος δίδαξε στους αγρότες τρόπους να καλλιεργούν καφέ υψηλότερης ποιότητας -και στη συνέχεια αγόραζε την παραγωγή σε απίστευτες τιμές. Το εισόδημά του έχει έκτοτε δεκαπλασιαστεί σε πάνω από 200.000 ρουπίες (2.400 δολάρια) ετησίως. Η αχυρένια καλύβα του έχει γίνει τσιμεντένιο σπίτι με δύο υπνοδωμάτια. Αγόρασε μια μοτοσικλέτα και άρχισε να αποταμιεύει. Ο Manoj Kumar, το αφεντικό της Araku Coffee, λέει ότι περίπου 2.000 από τους αγρότες του έχουν γίνει εκατομμυριούχοι σε ρουπίες. Το μυστικό του; «Βλέπει τη γεωργία ως έναν τομέα που αποφέρει κέρδη, έσοδα και εξαγωγές».

Το πρόβλημα είναι ότι οι διαδοχικές ινδικές κυβερνήσεις δεν έχουν προσεγγίσει τη γεωργία με αυτήν την οπτική. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής τείνουν να τη βλέπουν ως μέσο ευημερίας. Δυσκολεύονται να τη δουν ως μοχλό ανάπτυξης. Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του ο πρωθυπουργός Narendra Modi δεσμεύτηκε να διπλασιάσει τα εισοδήματα των αγροτών. Ωστόσο, πολλές από τις πολιτικές του κατέληξαν να λειτουργούν εναντίον του στόχου. Δείτε, για παράδειγμα, την απόφαση του 2016 να σταματήσει να αναγνωρίζει τα χαρτονομίσματα υψηλής ονομαστικής αξίας, που αποτελούσαν το 86% της αξίας του νομίσματος της Ινδίας, υπό τον φόβο ότι επέτρεπαν τη διαφθορά και τη φοροδιαφυγή. Αυτό το εξαιρετικό πείραμα έβλαψε την εξαρτώμενη από τα μετρητά αγροτική οικονομία.

Το ξαφνικό lockdown στην αρχή της πανδημίας, το 2020, οδήγησε εκατομμύρια εργαζόμενους μακριά από τις πόλεις και πίσω στις φάρμες, ανατρέποντας τις προσπάθειες να γίνει η γεωργία πιο αποτελεσματική. Την ίδια χρονιά το κόμμα Bharatiya Janata (BJP) του κ. Modi εισήγαγε μια σειρά από ορθολογικές γεωργικές μεταρρυθμίσεις, αλλά τις πέρασε από το κοινοβούλιο χωρίς διαβούλευση, πυροδοτώντας διαμαρτυρίες των αγροτών, που διήρκεσαν έναν χρόνο και τελικά οδήγησαν στην κατάργησή τους.

Τον τελευταίο καιρό οι αισιόδοξοι τολμούν να αναρωτηθούν αν το BJP -εξασθενημένο από τις κακές επιδόσεις του στις πρόσφατες εκλογές- μπορεί να οδηγηθεί προς μια πιο έξυπνη προσέγγιση. Ύστερα από μια αμηχανία εξαιτίας των αποτελεσμάτων των εκλογών, ο κ. Modi διόρισε νέο υπουργό Γεωργίας, τον Shivraj Singh Chouhan, ο οποίος στο παρελθόν διετέλεσε διοικητής της Madhya Pradesh, μιας πολιτείας στην κεντρική Ινδία. Υπό τον κ. Chouhan, η Madhya Pradesh επένδυσε στην άρδευση, τους αγροτικούς δρόμους και τις αποθήκες. Επιδίωξε να ωθήσει τους αγρότες προς την καλλιέργεια κηπευτικών και τους διευκόλυνε να πωλούν τα προϊόντα τους σε άλλους χώρους εκτός από τις κρατικές γεωργικές αγορές. Όλα αυτά απέδωσαν καρπούς: το γεωργικό ΑΕΠ της πολιτείας αυξήθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό 7% μεταξύ 2005 και 2023, περίπου την περίοδο διακυβέρνησης του κ. Chouhan, σε σύγκριση με 3,8% σε εθνικό επίπεδο.

Το ερώτημα τώρα είναι αν ο κ. Chouhan μπορεί να πραγματοποιήσει παρόμοια πρόοδο σε εθνικό επίπεδο. Οι προηγούμενες, αδέξιες προσπάθειες του BJP για μεταρρύθμιση έχουν καταστήσει μεγάλες εκτάσεις της γεωργικής πολιτικής πολύ τοξικές για να τις πειράξει η κεντρική κυβέρνηση. Ο κ. Chouhan δεν μπορεί επίσης να κάνει πολλά για το πολύ μεγάλο πρόβλημα των μικρών ιδιοκτησιών γης (το μέσο ινδικό αγρόκτημα καλύπτει μόνο λίγο περισσότερο από ένα εκτάριο) και το συνακόλουθο χαμηλό ποσοστό εκμηχάνισης.

Ωστόσο, θα μπορούσε να δώσει προτεραιότητα σε πολλά άλλα πράγματα. Περίπου το μισό των ινδικών γεωργικών εκτάσεων δεν έχει πρόσβαση σε νερό, παρά μόνο από τον ουρανό. Η Ινδία διαθέτει ψυκτικές αποθήκες μόνο για το 10% περίπου των ευπαθών προϊόντων της. Η κυβέρνηση υπολογίζει ότι μέχρι και το 6% των δημητριακών, το 12% των λαχανικών και το 15% των φρούτων χάνονται μετά τη συγκομιδή. Οι περισσότερες από τις γεωργικές εξαγωγές της Ινδίας είναι ακατέργαστα, μη εμπορικά σήματα. Λιγότερο από το 10% των τροφίμων που παράγονται στη χώρα μεταποιούνται, σε σύγκριση με το 30% στην Ταϊλάνδη και το 70% στη Βραζιλία. Υπό αυτήν την έννοια, η αντιμετώπιση της αποσπασματικής άρδευσης και των αδύναμων υποδομών, καθώς και η ενθάρρυνση της μεταποίησης υψηλότερης αξίας, θα ήταν όλες κερδοφόρες κινήσεις. Η ενίσχυση της γεωργικής παραγωγής θα στήριζε επίσης τη συνολική ανάπτυξη (βλ. διάγραμμα 2).

Ορισμένα προβλήματα θα μπορούσαν να διορθωθούν με κάποιες απλές κινήσεις. Κάθε χρόνο η Ινδία δαπανά περίπου 2 τρισ. ρουπίες για επιδοτήσεις τροφίμων και σχεδόν άλλα τόσα για επιδοτήσεις λιπασμάτων, αλλά δαπανά μόλις 95 δισ. ρουπίες για γεωργική έρευνα και ανάπτυξη. Οι δαπάνες για έρευνα ως ποσοστό του γεωργικού ΑΕΠ είναι μικρότερες από 0,7%. Οι επερχόμενες καταστροφές της κλιματικής αλλαγής απαιτούν μεγαλύτερες επενδύσεις: οι αγρότες θα είναι αδύνατον να προσαρμοστούν χωρίς επιστημονικές ανακαλύψεις.

Υπάρχουν επίσης πράγματα που η κυβέρνηση πρέπει απλώς να σταματήσει να κάνει. Παρεμβαίνει τακτικά όταν οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται, για παράδειγμα, επιβάλλοντας όρια στη συσσώρευση αποθεμάτων ή αναστέλλοντας τις προθεσμιακές αγορές. Το 2022 απαγόρευσε τις εξαγωγές σιταριού και το 2023 των περισσότερων ειδών ρυζιού. Όλα αυτά εμποδίζουν τους αγρότες να κερδίσουν χρήματα όταν οι τιμές είναι υψηλές και αποθαρρύνουν τους εμπόρους να αναλάβουν κινδύνους. Κυρίως επωφελούνται οι πιο εύποροι: οι φτωχότεροι 800 εκατομμύρια Ινδοί λαμβάνουν δωρεάν σιτηρά από την κυβέρνηση, οπότε οι αλλαγές στην τιμή τους τους επηρεάζουν λιγότερο.

Ο κ. Kumar, το αφεντικό της Araku Coffee, πρόκειται να ανοίξει ένα δεύτερο καφέ στο Παρίσι. Η εταιρεία του επεκτείνεται και σε άλλα προϊόντα. Πολλοί από τους αγρότες του καφέ καλλιεργούν επίσης πιπέρι, ενώ η εταιρεία ενθαρρύνει ανθρώπους που εργάζονται σε άλλα μέρη της Ινδίας να καλλιεργούν φασόλια και κεχρί. Ωστόσο, μόνο η κυβέρνηση έχει τη δύναμη να μεταμορφώσει πραγματικά την ινδική γεωργία. Ο τρόπος για να γίνει αυτό, λέει ο κ. Kumar, «δεν είναι η παραγραφή των δανείων, ούτε οι επιδοτήσεις. Είναι να δούμε πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα οικοσύστημα που να ευνοεί την ανάπτυξη». Με άλλα λόγια, να δημιουργηθούν οι συνθήκες στις οποίες να μπορούν να αναπτυχθούν ένα εκατομμύριο Araku.

© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com

Διαβάστε επίσης

Γιατί Ελλάδα και Ευρώπη στρέφονται στην πυρηνική ενέργεια

ΟΤΕ & Nova: Πώς ωφελούνται 40.000 πελάτες συνδρομητικής

Η μάχη ΑΔΜΗΕ με ΔΕΔΔΗΕ για τα data centers