Η Ευρώπη αντιμετωπίζει ένα ασυνήθιστο πρόβλημα: εξαιρετικά φθηνή ενέργεια

Λόγω της ταχείας ξάπλωσης της ηλιακής ενέργειας, η ισπανική ενέργεια γίνεται όλο και φθηνότερη. Μεταξύ 11 π.μ. και 7 μ.μ., τις ώρες με την μεγαλύτερη ηλιοφάνεια, σε μια ηλιόλουστη χώρα, οι τιμές συχνά κυμαίνονται κοντά στο μηδέν στις αγορές χονδρικής (βλ. διάγραμμα). Ακόμα και στη Γερμανία, η οποία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως ηλιόλουστη χώρα, αλλά διαθέτει άφθονο αέρα, πέρυσι οι τιμές χονδρικής ήταν αρνητικές σε 301 από τις 8.760 ώρες διαπραγμάτευσης.

Καθώς οι ηλιακοί συλλέκτες και τα αιολικά πάρκα κατακτούν την Ευρώπη, το ερώτημα που αντιμετωπίζουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της ηπείρου είναι τι θα γίνει με όλη την ενέργεια που παράγεται. Οι εξαιρετικά χαμηλές – και μάλιστα αρνητικές – τιμές υποδηλώνουν ότι αυτή προς το παρόν δεν αξιοποιείται, γεγονός που αντανακλά αστοχίες τόσο στις υποδομές όσο και στη ρύθμιση. Υπάρχουν τρεις βασικοί τρόποι με τους οποίους οι επιχειρήσεις και οι ρυθμιστικές αρχές θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια πιο αποτελεσματική αγορά: αποστολή ενέργειας σε περιοχές όπου δεν υπάρχει πλεόνασμα, μετατόπιση της ζήτησης σε ώρες που η ενέργεια είναι άφθονη, και αποθήκευση ενέργειας ως ηλεκτρισμό, καύσιμο ή θερμότητα.

Η ανάγκη για τέτοιες αλλαγές θα γίνεται όλο και επιτακτικότερη. Η έκρηξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ευρώπη είναι μεγαλύτερη από ό,τι αλλού στον πλούσιο κόσμο. Πέρυσι η ήπειρος εγκατέστησε περίπου διπλάσια νέα ισχύ από την Αμερική, με 56 γιγαβάτ νέας ηλιακής ενέργειας και 17 γιγαβάτ νέας αιολικής ενέργειας, τα οποία, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, φέτος θα ξεπεραστούν. Σύμφωνα με τους τελευταίους κανόνες, μέχρι το 2030, το 43% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας της ΕΕ θα πρέπει να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, από 23% το 2022.

Η αποστολή ενέργειας σε μέρη χωρίς πλεονάσματα απαιτεί ένα καλύτερα συνδεδεμένο δίκτυο. To ENTSO-e, το Ευρωπαϊκών Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς, εκτιμά ότι οι βελτιωμένες διεθνείς συνδέσεις θα εξασφάλιζαν ότι το 2040, θα χρησιμοποιούνταν 42 τεραβατώρες ετησίως ηλεκτρικής ενέργειας που διαφορετικά θα σπαταλούνταν. Αυτές οι τεραβατώρες είναι περισσότερες από την τρέχουσα ετήσια κατανάλωση της Δανίας. Σύμφωνα με το Bruegel, ένα κέντρο μελετών, ένα τέτοιο δίκτυο θα χρειαζόταν επίσης 20-30% λιγότερη αποθηκευτική και εφεδρική ικανότητα.

Το πρόβλημα είναι ότι οι επεκτάσεις του δικτύου απαιτούν χρόνο και συναντούν τοπικές αντιδράσεις. Ως αποτέλεσμα, οι εταιρείες ενέργειας έχουν καταφύγει στην υπόγεια τοποθέτησή τους, γεγονός που αυξάνει το κόστος. Οι επεκτάσεις προκαλούν επίσης διαφωνίες. Όταν δημιουργείται μια σύνδεση, η αγορά με χαμηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας θα εξάγει αναπόφευκτα ενέργεια σε εκείνη με τις υψηλότερες τιμές. Ακόμα και αν και οι δύο πλευρές επωφελούνται συνολικά από τη συναλλαγή, στη μία πλευρά ο ωφελημένος μπορεί να είναι οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας και στην άλλη οι καταναλωτές, με την δεύτερη ομάδα να χάνει και στις δύο περιπτώσεις. Στις 18 Ιουνίου η Σουηδία ακύρωσε τη Hansa PowerBridge, μια σύνδεση 700 μεγαβάτ με τη Γερμανία, λόγω φόβων ότι θα αυξήσει τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας για τους εγχώριους καταναλωτές.

Η επόμενη επιλογή για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής είναι η μετατόπιση της ζήτησης. Αυτό δεν σημαίνει να πείσουμε τους πάντες να κάνουν ντους κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού τους διαλείμματος, όταν ο ήλιος είναι πιο φωτεινός. Αντίθετα, η ιδέα είναι να μεταφερθούν οι ευέλικτες πηγές ζήτησης, όπως η φόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων και τα αποθέματα τηλεθέρμανσης, σε ώρες άφθονης ενέργειας. Για να γίνει αυτό απαιτούνται έξυπνοι μετρητές που μετρούν όχι μόνο πόση ενέργεια χρησιμοποιείται, αλλά και πότε, επιτρέποντας έτσι την ανάλογη μεταβολή των τιμών. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, οι χώρες σημειώνουν αργή πρόοδο στην εγκατάσταση αυτών των συσκευών. Αν και σχεδόν όλοι έχουν έξυπνο μετρητή στην Ισπανία, στη Γερμανία δεν έχει σχεδόν κανείς.

Τα υφιστάμενα καθεστώτα τιμολόγησης του δικτύου αποτελούν άλλο ένα εμπόδιο στη μετατόπιση της ζήτησης. Σκεφτείτε τον Karoline, έναν γιγαντιαίο βραστήρα στο Αμβούργο της Γερμανίας, ο οποίος είναι έτοιμος να μετατρέψει την πλεονάζουσα ηλεκτρική ενέργεια σε θερμότητα για 20.000 νοικοκυριά. Πρέπει να πληρώνει πλήρεις μηνιαίες χρεώσεις δικτύου, ακόμα και αν χρησιμοποιείται μόνο για λίγο, γεγονός που τις περισσότερες φορές τον καθιστά πολύ δαπανηρό για να ενεργοποιείται. Κατά συνέπεια, συχνά παραμένει αδρανής, ακόμα και όταν οι τοπικές ανεμογεννήτριες απενεργοποιούνται για να αποφευχθεί η υπερφόρτωση του δικτύου. Εν τω μεταξύ, οι καταναλωτές αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα. Τείνουν να πληρώνουν τέλη δικτύου σε σταθερές τιμές, ανεξάρτητα από το πότε λαμβάνεται ενέργεια από το δίκτυο. Η ΕΕ ωθεί τα κράτη μέλη και τις αγορές προς μια πιο ευέλικτη κατεύθυνση, αλλά η αναβάθμιση των κανονισμών, των μεθόδων τιμολόγησης και της τεχνολογίας του δικτύου απαιτεί χρόνο.

Θα μπορούσε η καλύτερη αποθήκευση να λύσει το πρόβλημα; Στη Βάνταα της Φινλανδίας, η τοπική εταιρεία ενέργειας πρόκειται να σκάψει μια τρύπα μεγέθους 440 ολυμπιακών πισινών στο υπέδαφος κάτω από την πόλη. Η τρύπα θα γεμίσει με νερό που θα θερμανθεί στους 140°C, αποθηκεύοντας με αυτό τον τρόπο 90 γιγαβατώρες θερμότητας, ποσότητα ικανή να κρατήσει την πόλη ζεστή για ένα χρόνο. Άλλες επιχειρήσεις χρησιμοποιούν περισσότερο τις μπαταρίες για βραχυπρόθεσμη αποθήκευση. Δυστυχώς, τα σχέδια αυτά παρεμποδίζονται και πάλι από τις υφιστάμενες δομές της αγοράς ενέργειας. Όταν πρόκειται για πράγματα όπως η διαχείριση της συμφόρησης και ο έλεγχος της συχνότητας, οι αγορές βασίζονται συνήθως στην προσδοκία ότι η εφεδρική δυναμικότητα θα προέρχεται από συμβατικές μονάδες φυσικού αερίου. «Η αποτελεσματική χρήση της πλεονάζουσας ηλεκτρικής ενέργειας δεν λαμβάνεται υπόψη και δεν ενθαρρύνεται στην Ευρώπη», δηλώνει απογοητευμένος ο Julian Jansen της Fluence, η οποία κατασκευάζει προϊόντα αποθήκευσης ενέργειας.

Με καλύτερα κίνητρα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα μπορούσαν επίσης να βάλουν στο παιχνίδι τις οικιακές μπαταρίες. Ο Jochen Schwill της Spot My Energy, μιας νεοφυούς επιχείρησης, υπολογίζει ότι ένα γερμανικό σπίτι με μπαταρίες θα μπορούσε να λαμβάνει 600 ευρώ (650 δολάρια) ετησίως, αν ήταν σε θέση να αποθηκεύει ενέργεια για το δίκτυο. Τα ηλεκτρικά οχήματα θα μπορούσαν επίσης να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο. Πρόκειται, στην ουσία, για δύο συσκευές σε μία: ένα αυτοκίνητο και μια μπαταρία. Η Octopus, ένας βρετανικός πάροχος ενέργειας, παρουσίασε πρόσφατα ένα τιμολόγιο που προσφέρει δωρεάν φόρτιση, εάν η εταιρεία μπορεί να αποφασίσει πότε το αυτοκίνητο φορτίζει και μερικές φορές να διοχετεύει ενέργεια από την μπαταρία του στο δίκτυο. Αν χρησιμοποιηθούν ευρύτερα, τέτοια τιμολόγια θα βοηθούσαν στην απορρόφηση της πλεονάζουσας ενέργειας και, μειώνοντας το κόστος, θα έκαναν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα πιο ελκυστική αγορά.

Χωρίς καλύτερα κίνητρα, η Ευρώπη θα δυσκολευτεί να χρησιμοποιήσει τις αυξανόμενες ποσότητες πλεονάζουσας ενέργειας. Η εξέλιξη αυτή, με τη σειρά της, θα μειώσει τα κέρδη των επενδυτών στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σύμφωνα με υπολογισμούς του Julien Jomaux, συμβούλου ενέργειας, τον Μάιο το «ποσοστό δέσμευσης» των γερμανικών ηλιακών συλλεκτών – το μερίδιο της μέσης ημερήσιας τιμής ενέργειας που κερδίζουν – έπεσε στο 50%, από 80% τρία χρόνια νωρίτερα. Η εξαιρετικά φθηνή ενέργεια είναι κάτι που πρέπει να γιορτάζεται, αλλά όπως ανακαλύπτει τώρα η Ευρώπη, μπορεί να είναι δύσκολο να αξιοποιηθεί.

© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com

Διαβάστε επίσης:

ΔΕΗ: Μπαίνει στη λιανική αγορά τηλεπικοινωνιών έως το τέλος του έτους

Ξενοδοχεία Αθήνας: Αυξημένες πληρότητες και υψηλότερα έσοδα στο πεντάμηνο

Το σχέδιο της ΕΕ για τα τσιπ θα εκτοξεύσει τις εκπομπές στα ύψη