Η επιδότηση των γυναικών για περισσότερα μωρά δεν θα λειτουργήσει

Καθώς τα ποσοστά γεννήσεων πέφτουν, πολλοί πολιτικοί επιθυμούν να ρίξουν χρήματα σε πολιτικές που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τις γυναίκες να κάνουν περισσότερα παιδιά. Ο Donald Trump υποσχέθηκε, αν επιστρέψει στον Λευκό Οίκο, να μοιράσει πριμοδοτήσεις. Στη Γαλλία, όπου το κράτος δαπανά κάθε χρόνο ήδη το 3,5%-4% του ΑΕΠ για οικογενειακές πολιτικές, ο Emmanuel Macron θέλει να «επανεξοπλίσει δημογραφικά» τη χώρα του. Η Νότια Κορέα σκέφτεται να χορηγήσει επιδόματα ύψους 70.000 δολαρίων για κάθε μωρό. Ωστόσο, όλες αυτές οι προσπάθειες είναι πιθανό να αποτύχουν, επειδή βασίζονται σε μια λανθασμένη αντίληψη.

Η ανησυχία των κυβερνήσεων είναι κατανοητή. Τα ποσοστά γονιμότητας μειώνονται σχεδόν παντού και ο πλούσιος κόσμος αντιμετωπίζει σοβαρή έλλειψη βρεφών. Με τους επικρατούντες ρυθμούς γεννήσεων, η μέση γυναίκα σε μια χώρα υψηλού εισοδήματος σήμερα θα αποκτήσει μόλις 1,6 παιδιά κατά τη διάρκεια της ζωής της. Όλες οι πλούσιες χώρες εκτός από το Ισραήλ έχουν ποσοστό γονιμότητας κάτω από 2,1, το επίπεδο αντικατάστασης στο οποίο ο πληθυσμός είναι σταθερός χωρίς μετανάστευση. Η μείωση την τελευταία δεκαετία ήταν ταχύτερη απ’ ό,τι ανέμεναν οι δημογράφοι.

Οι καταστροφολόγοι, όπως ο Elon Musk, προειδοποιούν ότι αυτές οι αλλαγές απειλούν τον ίδιο τον πολιτισμό. Αυτό είναι γελοίο, αλλά θα επιφέρουν βαθιές κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές. Ένα ποσοστό γονιμότητας 1,6 σημαίνει ότι, χωρίς μετανάστευση, κάθε γενιά θα είναι κατά ένα τέταρτο μικρότερη από την προηγούμενη. Το 2000 οι πλούσιες χώρες, για κάθε 100 άτομα ηλικίας 25-64 ετών, είχαν 26 άτομα άνω των 65. Μέχρι το 2050 ο αριθμός αυτός θα έχει διπλασιαστεί. Οι περιοχές που θα πληγούν περισσότερο θα δουν ακόμα πιο δραματικές αλλαγές. Στη Νότια Κορέα, όπου το ποσοστό γονιμότητας είναι 0,7, ο πληθυσμός προβλέπεται να μειωθεί κατά 60% μέχρι το τέλος του αιώνα.

Η απόφαση για την απόκτηση παιδιών είναι προσωπική και πρέπει να παραμείνει τέτοια. Όμως οι κυβερνήσεις οφείλουν να δώσουν προσοχή στις ραγδαίες δημογραφικές αλλαγές. Οι κοινωνίες που γερνούν και συρρικνώνονται θα χάσουν πιθανότατα τον δυναμισμό και τη στρατιωτική τους ισχύ. Αναμφίβολα θα αντιμετωπίσουν έναν δημοσιονομικό εφιάλτη, καθώς οι φορολογούμενοι θα πασχίζουν να χρηματοδοτήσουν τις συντάξεις και την υγειονομική περίθαλψη στρατιών ηλικιωμένων.

Πολλές φιλο-γεννητικές πολιτικές συνοδεύονται από αποτελέσματα που είναι πολύτιμα από μόνα τους. Για παράδειγμα, τα επιδόματα για τους φτωχούς γονείς μειώνουν την ανέχεια των παιδιών, ενώ οι μητέρες που μπορούν να αντέξουν οικονομικά τη φροντίδα των παιδιών είναι πιο πιθανό να εργαστούν. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις κάνουν λάθος να πιστεύουν ότι είναι στο χέρι τους να αυξήσουν τα ποσοστά γονιμότητας. Εν πρώτοις, τέτοιες πολιτικές βασίζονται σε μια λανθασμένη διάγνωση για το τι έχει προκαλέσει τη δημογραφική μείωση μέχρι σήμερα. Αφετέρου, θα μπορούσαν να κοστίσουν περισσότερο από τα προβλήματα που σχεδιάζονται να επιλύσουν.

Μια κοινή παραδοχή είναι ότι η μείωση των ποσοστών γονιμότητας οφείλεται στο ότι οι επαγγελματίες γυναίκες αναβάλλουν την απόκτηση παιδιών. Η αντίληψη ότι δεν προλαβαίνουν να αποκτήσουν όσα παιδιά επιθυμούν πριν τελειώσει η αναπαραγωγική τους ηλικία εξηγεί γιατί οι πολιτικές τείνουν να επικεντρώνονται στην προσφορά φορολογικών ελαφρύνσεων και επιδοτούμενης παιδικής μέριμνας. Με αυτόν τον τρόπο υποστηρίζεται ότι οι γυναίκες δεν χρειάζεται να επιλέξουν μεταξύ της οικογένειας και της καριέρας τους.

Όμως, αυτό δεν είναι το κύριο θέμα. Οι γυναίκες με πανεπιστημιακή μόρφωση αποκτούν πράγματι παιδιά αργότερα στη ζωή τους, αλλά μόνο λίγο. Στην Αμερική η μέση ηλικία τους κατά τη γέννηση του πρώτου τους παιδιού έχει αυξηθεί από τα 28 έτη το 2000 στα 30 σήμερα. Αυτές οι γυναίκες αποκτούν περίπου τον ίδιο αριθμό παιδιών με τις συνομήλικές τους πριν από μια γενιά, το οποίο είναι λίγο κάτω από αυτό που λένε ότι είναι το ιδανικό μέγεθος της οικογένειάς τους, αλλά, σε σχέση με παλαιότερα, η διαφορά είναι απειροελάχιστη.

Αντίθετα, το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης του δείκτη γονιμότητας στις πλούσιες χώρες αφορά τις νεότερες, φτωχότερες γυναίκες που καθυστερούν να αποκτήσουν παιδιά και, ως εκ τούτου, αποκτούν συνολικά λιγότερα. Περισσότερο από το μισό της πτώσης του συνολικού δείκτη γονιμότητας στην Αμερική από το 1990 προκαλείται από την κατάρρευση των γεννήσεων μεταξύ των γυναικών κάτω των 19 ετών. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι οι περισσότερες από αυτές πηγαίνουν στο κολέγιο. Ωστόσο, ακόμα και εκείνες που εγκαταλείπουν την εκπαίδευση μετά το λύκειο αποκτούν παιδιά αργότερα. Το 1994 ο μέσος όρος ηλικίας μιας μητέρας για πρώτη φορά, χωρίς πανεπιστημιακό πτυχίο, ήταν τα 20 έτη. Σήμερα περίπου τα δύο τρίτα των γυναικών χωρίς πτυχίο δεν έχουν αποκτήσει ακόμα το πρώτο τους παιδί στα 20 τους.

Κάποιοι πολιτικοί μπορεί να εκμεταλλευτούν αυτό το γεγονός για να στοχεύσουν σε πολιτικές ενίσχυσης των γεννήσεων σε πολύ νεαρές γυναίκες. Μπορεί επίσης να μπουν στον πειρασμό από τα στοιχεία που δείχνουν ότι οι φτωχότερες γυναίκες ανταποκρίνονται περισσότερο στα οικονομικά κίνητρα. Όμως η εστίαση στις νέες και φτωχές γυναίκες ως ομάδα θα ήταν κακή για τις ίδιες και για την κοινωνία. Οι εγκυμοσύνες στην εφηβεία συνδέονται με τη φτώχεια και την κακή υγεία τόσο της μητέρας όσο και του παιδιού. Τα στοχευμένα κίνητρα θα ανατρέψουν τις προσπάθειες δεκαετιών για τον περιορισμό της ανεπιθύμητης εφηβικής εγκυμοσύνης και της ενθάρρυνσης των γυναικών να σπουδάσουν και να εργαστούν. Οι προσπάθειες αυτές, μαζί με τα προγράμματα για την ενίσχυση της ισότητας των φύλων, συγκαταλέγονται μεταξύ των μεγαλύτερων θριάμβων της δημόσιας πολιτικής της μεταπολεμικής εποχής.

Ορισμένες ανελεύθερες κυβερνήσεις, όπως αυτές της Ουγγαρίας και της Ρωσίας, μπορεί να επιλέξουν να αγνοήσουν αυτήν την πρόοδο. Ωστόσο, αντιμετωπίζουν ένα πρακτικό πρόβλημα, επειδή τα κυβερνητικά κίνητρα δεν φαίνεται να φέρνουν πολλά επιπλέον μωρά, ακόμα κι όταν οι δαπάνες αυξάνονται. Η Σουηδία προσφέρει ένα εξαιρετικά γενναιόδωρο πρόγραμμα παιδικής μέριμνας, αλλά το συνολικό ποσοστό γονιμότητας εξακολουθεί να είναι μόνο 1,7. Χρειάζονται τεράστια χρηματικά ποσά για να ενθαρρυνθεί η απόκτηση κάθε επιπλέον μωρού, ενώ τα επιδόματα τείνουν να πηγαίνουν σε όλα τα μωρά, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που θα είχαν γεννηθεί ούτως ή άλλως. Ως αποτέλεσμα, τα προγράμματα στην Πολωνία και τη Γαλλία κοστίζουν 1-2 εκατ. δολάρια ανά επιπλέον γέννηση. Μόνο ένας ελάχιστος αριθμός πολιτών είναι αρκετά παραγωγικός ώστε να δημιουργήσει δημοσιονομικά οφέλη που να αντισταθμίζουν αυτό το ποσό. Λόγω της χαμηλής κοινωνικής κινητικότητας, στην Αμερική μόνο το 8% των παιδιών που γεννιούνται από γονείς χωρίς πτυχίο καταφέρνουν τα ίδια να αποκτήσουν πτυχίο.

Μεγαλύτερος, αλλά σοφότερος

Τι μπορούν, λοιπόν, να κάνουν οι κυβερνήσεις; Δεδομένου ότι η γονιμότητα μειώνεται παγκοσμίως, η μετανάστευση υψηλής ειδίκευσης μπορεί να καλύψει τα δημοσιονομικά κενά, αλλά όχι επ’ αόριστον. Επομένως, οι περισσότερες οικονομίες θα πρέπει να προσαρμοστούν στις κοινωνικές αλλαγές και εναπόκειται στις κυβερνήσεις να εξομαλύνουν τον δρόμο. Τα κράτη πρόνοιας θα πρέπει να επανεξεταστούν: οι ηλικιωμένοι, για παράδειγμα, θα πρέπει να συνεχίσουν να εργάζονται για περισσότερα χρόνια, ώστε να μειωθεί η επιβάρυνση των δημόσιων ταμείων. Η εφεύρεση και η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών θα πρέπει να ενθαρρυνθεί, με στόχο τη διευκόλυνση της δημογραφικής μετάβασης, μέσω της απελευθέρωσης της αύξησης της παραγωγικότητας σε όλη την οικονομία ή της βοήθειας στη φροντίδα των ηλικιωμένων. Οι νέες οικιακές τεχνολογίες μπορούν να βοηθήσουν τους γονείς, όπως έκαναν τα πλυντήρια πιάτων και τα πλυντήρια ρούχων στα μέσα του 20ού αιώνα. Οι πολιτικές ενίσχυσης των γεννήσεων, συγκριτικά, είναι ένα δαπανηρό και κοινωνικά οπισθοδρομικό λάθος.

© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com

Διαβάστε επίσης:

Ιουλία Τσέτη: Το όραμά μου για έναν ισχυρό ΣΕΒ

Ντομινίκ Ρεστίνο: Οι κυβερνήσεις μπορούν να κάνουν περισσότερα για τις ΜμΕ

Ποιος φοβάται τους Κινέζους κατασκευαστές EV