THEPOWERGAME
Στο μυθιστόρημα «Permutation City», του Greg Egan, ο χαρακτήρας Peer, έχοντας επιτύχει την αθανασία μέσα σε μια εικονική πραγματικότητα την οποία ελέγχει πλήρως, βαριέται θανάσιμα. Έτσι, κατασκευάζει έναν εαυτό με νέα πάθη. Τη μια στιγμή ερευνά τα όρια των ανώτερων μαθηματικών, την άλλη γράφει όπερες. «Κάποια στιγμή ενδιαφέρεται ακόμα και για τα Ηλύσια Πεδία [τόπος όπου διέμεναν μετά θάνατον οι ψυχές των ηρώων]. Όχι πια. Προτίμησε να σκέφτεται τα πόδια των τραπεζιών». Η αστάθεια του Peer σχετίζεται με κάτι πολύ βαθύτερο. Όταν η τεχνολογία έχει λύσει τα σημαντικά προβλήματα της ανθρωπότητας, τι μένει να κάνουμε;
Αυτό είναι ένα από τα ερωτήματα που εξετάζονται σε ένα νέο δημοσίευμα του Nick Bostrom, φιλοσόφου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το τελευταίο βιβλίο του οποίου υποστήριζε ότι η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει μία πιθανότητα στις έξι να εξαφανιστεί μέσα στα επόμενα 100 χρόνια, ίσως λόγω της ανάπτυξης επικίνδυνων μορφών τεχνητής νοημοσύνης. Στο «Deep Utopia», το πιο πρόσφατο βιβλίο του, ο κ. Bostrom εξετάζει μια μάλλον διαφορετική έκβαση. Τι θα συμβεί αν η τεχνητή νοημοσύνη τα πάει εξαιρετικά καλά; Σύμφωνα με ένα σενάριο που εξετάζει ο κ. Bostrom, η τεχνολογία εξελίσσεται σε σημείο που να μπορεί να κάνει όλες τις οικονομικά πολύτιμες εργασίες με σχεδόν μηδενικό κόστος. Σύμφωνα με ένα πιο ριζοσπαστικό σενάριο, ακόμα και εργασίες που νομίζαμε ότι αφορούν αποκλειστικά τους ανθρώπους, όπως η ανατροφή των παιδιών, μπορούν να γίνουν καλύτερα από την τεχνητή νοημοσύνη, κάτι που μπορεί να ακούγεται μάλλον δυστοπικό, παρά ουτοπικό, αλλά ο κ. Bostrom υποστηρίζει το αντίθετο.
Ας δούμε το πρώτο σενάριο, το οποίο ο κ. Bostrom ονομάζει ουτοπία της «μετασπανιότητας». Σε έναν τέτοιον κόσμο, η ανάγκη για εργασία θα μειωνόταν. Πριν από σχεδόν έναν αιώνα ο John Maynard Keynes έγραψε ένα δοκίμιο με τίτλο «Οικονομικές δυνατότητες για τα εγγόνια μας», το οποίο προέβλεπε ότι σε 100 χρόνια στο μέλλον οι πλούσιοι απόγονοί του θα χρειάζεται να εργάζονται μόνο 15 ώρες την εβδομάδα. Η πρόβλεψη, αυτή καθ’ αυτή, δεν πραγματοποιήθηκε, αλλά ο χρόνος εργασίας έχει μειωθεί σημαντικά. Στον πλούσιο κόσμο οι μέσες εβδομαδιαίες ώρες εργασίας έχουν μειωθεί από περισσότερες από 60 στα τέλη του 19ου αιώνα σε λιγότερες από 40 σήμερα. Ο τυπικός Αμερικανός ξοδεύει το ένα τρίτο των ωρών της ημέρας του σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες και αθλήματα. Στο μέλλον, ίσως θελήσουν να ξοδέψουν τον χρόνο τους σε πράγματα που ξεπερνούν την τρέχουσα αντίληψη της ανθρωπότητας. Όπως γράφει ο κ. Bostrom, όταν συνδράμεται από την ισχυρή τεχνολογία, «ο χώρος των πιθανών εμπειριών μας επεκτείνεται πολύ πέρα από αυτές που είναι προσβάσιμες με τους σημερινούς μη βελτιστοποιημένους εγκεφάλους μας».
Ωστόσο, ο χαρακτηρισμός του κ. Bostrom ως ουτοπία της «μετασπανιότητας» μπορεί να είναι ελαφρώς παραπλανητικός: η οικονομική έκρηξη που προκαλείται από την υπερ-νοημοσύνη θα εξακολουθεί να περιορίζεται από τους φυσικούς πόρους, κυρίως τη γη. Αν και η εξερεύνηση του διαστήματος μπορεί να αυξήσει σημαντικά τον διαθέσιμο οικοδομικό χώρο, δεν θα τον καταστήσει άπειρο. Υπάρχουν επίσης ενδιάμεσοι κόσμοι όπου οι άνθρωποι αναπτύσσουν νέες ισχυρές μορφές νοημοσύνης, αλλά δεν γίνονται καβαλάρηδες του διαστήματος. Σε τέτοιους κόσμους, ο πλούτος μπορεί να είναι φανταστικός, αλλά μεγάλο μέρος του θα μπορούσε να απορροφηθεί από τη στέγαση -όπως συμβαίνει σήμερα στις πλούσιες χώρες.
Τα «αγαθά θέσης», τα οποία ενισχύουν το κύρος των ιδιοκτητών τους, είναι επίσης πιθανό να εξακολουθούν να υπάρχουν και είναι, από τη φύση τους, σπάνια. Ακόμα και αν οι ΑΙ ξεπεράσουν τους ανθρώπους στην τέχνη, τη διανόηση, τη μουσική και τον αθλητισμό, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν πιθανότατα να αντλούν αξία από το να ξεπερνούν τους συνανθρώπους τους, για παράδειγμα έχοντας εισιτήρια για τις πιο αποκλειστικές εκδηλώσεις. Το 1977 ο Fred Hirsch, οικονομολόγος, υποστήριξε στο βιβλίο του «Τα κοινωνικά όρια της ανάπτυξης» ότι, καθώς ο πλούτος αυξάνεται, ένα όλο και μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης επιθυμίας αποτελείται από αγαθά θέσης. Ο χρόνος που δαπανάται για τον ανταγωνισμό αυξάνεται, η τιμή αυτών των αγαθών αυξάνεται και έτσι το μερίδιό τους στο ΑΕΠ αυξάνεται. Αυτό το μοτίβο μπορεί να συνεχιστεί στην ουτοπία της ΑΙ.
Ο κ. Bostrom σημειώνει ότι ορισμένοι τύποι ανταγωνισμού αποτελούν αποτυχία συντονισμού: αν όλοι συμφωνήσουν να σταματήσουν να ανταγωνίζονται, θα έχουν χρόνο για άλλα, καλύτερα πράγματα, τα οποία θα μπορούσαν να ενισχύσουν περαιτέρω την ανάπτυξη. Ωστόσο, ορισμένα είδη ανταγωνισμού, όπως ο αθλητισμός, έχουν εγγενή αξία και αξίζει να διατηρηθούν (οι άνθρωποι μπορεί επίσης να μην έχουν τίποτα καλύτερο να κάνουν). Το ενδιαφέρον για το σκάκι έχει αυξηθεί από τότε που ο Deep Blue της ΙΒΜ νίκησε για πρώτη φορά τον Garry Kasparov, τον τότε παγκόσμιο πρωταθλητή, το 1997. Γύρω από τα ηλεκτρονικά αθλήματα, όπου οι υπολογιστές μπορούν άνετα να νικούν τους ανθρώπους, έχει δημιουργηθεί μια ολόκληρη βιομηχανία. Τα έσοδά της αναμένεται να αυξηθούν με ετήσιο ρυθμό 20% την επόμενη δεκαετία, φτάνοντας, μέχρι το 2032, σχεδόν τα 11 δισ. δολάρια. Αρκετές ομάδες στην κοινωνία σήμερα μας δίνουν μια ιδέα για το πώς οι μελλοντικοί άνθρωποι θα μπορούσαν να περνούν τον χρόνο τους. Οι αριστοκράτες και οι μποέμ απολαμβάνουν τις τέχνες. Οι μοναχοί ζουν κλεισμένοι στον εαυτό τους. Οι αθλητές αφιερώνουν τη ζωή τους στον αθλητισμό. Οι συνταξιούχοι ασχολούνται με όλα τα παραπάνω.
Πρόωρη συνταξιοδότηση για όλους
Καθήκοντα, όπως η ανατροφή των παιδιών, δεν θα παραμείνουν ενασχόληση των ανθρώπων; Ο κ. Bostrom δεν είναι τόσο σίγουρος. Υποστηρίζει ότι πέρα από τον μετασπάνιο κόσμο, υπάρχει ένας «μετα-οργανικός» κόσμος, στον οποίο οι ΑΙ θα γίνουν υπεράνθρωπες και στη φροντίδα των παιδιών. Ο ίδιος ο Keynes έγραψε ότι “δεν υπάρχει χώρα και λαός, νομίζω, που να μπορεί να προσβλέπει στην εποχή του ελεύθερου χρόνου και της αφθονίας χωρίς φόβο. Διότι έχουμε εκπαιδευτεί για πολύ καιρό να αγωνιζόμαστε και όχι να απολαμβάνουμε… Αν κρίνουμε από τη συμπεριφορά και τα επιτεύγματα των εύπορων τάξεων σήμερα σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, οι προοπτικές είναι πολύ καταθλιπτικές!». Η Βίβλος το θέτει πιο συνοπτικά: «Αργία μήτηρ πάσης κακίας».
Η δυναμική αυτή υποδηλώνει το «παράδοξο της προόδου». Αν και οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν έναν καλύτερο κόσμο, αν η τεχνολογία εξελιχθεί υπερβολικά, μπορεί να χάσουν τον σκοπό τους. Ο κ. Bostrom υποστηρίζει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θα εξακολουθήσουν να απολαμβάνουν δραστηριότητες που έχουν εγγενή αξία, όπως το να τρώνε νόστιμο φαγητό. Οι ουτοπιστές, πιστεύοντας ότι η ζωή έχει γίνει πολύ εύκολη, μπορεί να αποφασίσουν να προκαλέσουν τον εαυτό τους, ίσως αποικίζοντας έναν νέο πλανήτη για να προσπαθήσουν να επανασχεδιάσουν τον πολιτισμό από την αρχή. Κάποια στιγμή, ωστόσο, ακόμα και τέτοιες περιπέτειες μπορεί να πάψουν να αξίζουν τον κόπο. Το ερώτημα για πόσο καιρό οι άνθρωποι θα ήταν ευτυχείς περνώντας από πάθος σε πάθος, όπως κάνει ο Peer στο «Permutation City», παραμένει ανοιχτό. Οι οικονομολόγοι πιστεύουν εδώ και καιρό ότι οι άνθρωποι έχουν «απεριόριστα θέλω και επιθυμίες», υποδηλώνοντας ότι υπάρχουν ατελείωτες παραλλαγές των πραγμάτων που οι άνθρωποι θα ήθελαν να καταναλώσουν. Με την άφιξη της ουτοπίας της τεχνητής νοημοσύνης, αυτό θα τεθεί σε δοκιμασία. Πολλά θα εξαρτηθούν από το αποτέλεσμα.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
