THEPOWERGAME
Nuclear War: A Scenario. By Annie Jacobsen. Dutton; 400 pages; $23.95. Torva; £20
Countdown. By Sarah Scoles. Bold Type Books; 272 pages; $30 and £25
Το 1960 η Αμερική διέθετε περίπου 18.000 πυρηνικά όπλα. Διέθετε επίσης λεπτομερή σχέδια για τον τρόπο χρήσης τους. Αν τα είχε εφαρμόσει, 275 εκατομμύρια άνθρωποι στη Σοβιετική Ένωση θα είχαν σκοτωθεί την πρώτη ώρα του πολέμου. Άλλα 325 εκατομμύρια θα πέθαιναν από το ραδιενεργό νέφος τους επόμενους έξι μήνες. Ακόμα και αν η Κίνα έμενε έξω από αυτόν τον μελλοντικό πόλεμο, το ραδιενεργό νέφος θα σκότωνε 300 εκατομμύρια πολίτες της.
«Σκέφτηκα τη διάσκεψη του Wannsee», έγραψε ο John Rubel, ένας Αμερικανός αξιωματούχος της Άμυνας που ήταν παρών σε μια συνάντηση πυρηνικού σχεδιασμού, παραπέμποντας στην συγκέντρωση αξιωματούχων των ναζί σε ένα προάστιο του Βερολίνου τον Ιανουάριο του 1942, κατά την οποία προετοίμασαν τη συστηματική εξόντωση των Ευρωπαίων Εβραίων. «Ένιωσα σαν να ήμουν μάρτυρας μιας ανάλογης καθόδου στη βαθιά καρδιά του σκότους».
Στο βιβλίο της «Nuclear War: a Scenario» (Πυρηνικός Πόλεμος: ένα Σενάριο) η Annie Jacobsen, δημοσιογράφος και συγγραφέας πολλών βιβλίων που άπτονται στρατιωτικών θεμάτων, αφηγείται την ιστορία του κ. Rubel ως πρόλογο για τη δική της μη μυθιστορηματική περιγραφή μιας υποθετικής πυρηνικής επίθεσης της Βόρειας Κορέας στην Αμερική και της επακόλουθης σπείρας που αφανίζει τον κόσμο. Το βιβλίο της είναι ταυτόχρονα μεθοδικό και ζωντανό, τεχνικά θεμελιωμένο και ενίοτε τρομακτικό.
Οι αμερικανικοί δορυφόροι που καταγράφουν την εκτόξευση της Βόρειας Κορέας έχουν αισθητήρες «τόσο ισχυρούς, που μπορούν να δουν αναμμένο σπίρτο από απόσταση 200 μιλίων», γράφει. Μέσα σε 15 δευτερόλεπτα τα ραντάρ μπορούν να υπολογίσουν ότι ο πύραυλος κατευθύνεται προς την Αμερική. Θα χρειαστεί λίγο περισσότερο από μισή ώρα για να φτάσει. Μόλις ενημερωθεί ο πρόεδρος, έχει έξι λεπτά για να αποφασίσει.
Η κ. Jacobsen περιγράφει στυγνά την ταχύτητα με την οποία ολόκληρες χώρες μπορούν να καταστραφούν. Ένα ρωσικό υποβρύχιο στα ανοικτά των δυτικών ακτών της Αμερικής θα μπορούσε να εκτοξεύσει όλους τους πλήρως εξοπλισμένους πυραύλους του και στις 50 πολιτείες ταυτόχρονα σε 80 δευτερόλεπτα. Ακόμα και αν ένα αμερικανικό υποβρύχιο βρισκόταν κοντά του, δεν θα προλάβαινε να εκτοξεύσει ούτε μία τορπίλη σε αυτό το διάστημα, σημειώνει ένας ειδικός. Το ενδεχόμενο αυτό λέγεται ότι σόκαρε τον αρχηγό του αμερικανικού ναυτικού, όταν του αποκαλύφθηκε το 1981. Οι πύραυλοι που εκτοξεύονται από κοντά στην αμερικανική ακτογραμμή θα χρειάζονταν λίγο περισσότερο από επτά λεπτά για να χτυπήσουν το στόχο τους.
Το «Nuclear War» εντάσσεται στη μακρά παράδοση της διδακτικής πυρηνικής δυστοπίας. Το είδος άνθησε τη δεκαετία του 1980 με μια σειρά ταινιών -«The Day After» (Η Επόμενη Μέρα), «Threads» και «The War Game» (Το Παιγνίδι Πολέμου) (η οποία είχε γυριστεί 20 χρόνια νωρίτερα, αλλά θεωρήθηκε πολύ σοκαριστική για να κυκλοφορήσει εκείνη την εποχή)-, που αντανακλούσαν τους σύγχρονους φόβους ότι η κούρσα των εξοπλισμών του Ψυχρού Πολέμου είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο.
Το είδος υποχώρησε τη δεκαετία του 1990 και του 2000: τα πυρηνικά όπλα ήταν εργαλεία του παρελθόντος. Ωστόσο, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τα επανέφερε στο προσκήνιο της γεωπολιτικής και της κουλτούρας. Σκεφτείτε την επιτυχία της βιογραφικής ταινίας του Christopher Nolan για τον J. Robert Oppenheimer, τον πατέρα της ατομικής βόμβας, και την εμπορική αναβίωση του «American Prometheus», του βιβλίου στο οποίο βασίστηκε η ταινία.
Το σενάριο της κ. Jacobsen έχει επίσης κινηματογραφική ποιότητα. Στην αφήγησή της, ο πρόεδρος επιβιβάζεται εσπευσμένα σε ένα ελικόπτερο για να διαφύγει σε ένα ορεινό κρησφύγετο. Οι στρατηγοί τον προτρέπουν να προβεί σε αντίποινα γρήγορα. «Αν κάποιος εκτοξεύσει πυρηνικό όπλο εναντίον μας», λέει ο στρατηγός John Hyten, πρώην διοικητής των αμερικανικών πυρηνικών δυνάμεων, «θα εκτοξεύσουμε κι εμείς». Ο William Perry, υπουργός Άμυνας του Bill Clinton, λέει στην κ. Jacobsen ότι μόλις εντοπιστεί ένας εισερχόμενος πύραυλος «ετοιμαζόμαστε για εκτόξευση… Δεν περιμένουμε». Ο στόχος είναι να «αποκεφαλιστεί» η Βόρεια Κορέα -να καταστραφεί η ηγεσία και η διοίκησή της-, προτού μπορέσει να εκτοξεύσει περισσότερους πυραύλους.
Η κ. Jacobsen μεταφέρει την πραγματικότητα του πυρηνικού πολέμου με λεπτομέρειες που ενίοτε προκαλούν σφίξιμο στο στομάχι. Στο φανταστικό της σενάριο, ένας βορειοκορεατικός πύραυλος καταστρέφει έναν πυρηνικό σταθμό βόρεια του Λος Άντζελες, σκορπίζοντας αναλωμένα καύσιμα στο ραδιενεργό νέφος. Τα θύματα των στιγμιαίων ακτίνων-Χ είναι «φρικιαστικά διαμελισμένα, αιμόφυρτα πτώματα και εκτεθειμένα οστά». Μια άλλη βόμβα καταστρέφει την Ουάσιγκτον. Η πύρινη λαίλαπα δημιουργεί ανέμους 660 βαθμών Κελσίου. Άνθρωποι ψήνονται ζωντανοί στα έγκατα του Καπιτωλίου και του Λευκού Οίκου. Καταγράφοντας τις λεπτομέρειες της αποκάλυψης, η γραφή θυμίζει το «Hiroshima», ένα σημαντικό άρθρο του John Hersey που δημοσιεύτηκε στο New Yorker το 1946.
Η ιστορία αφορά όχι μόνο τη χρήση πυρηνικών, αλλά και τον πυρηνικό πόλεμο. Η αφήγηση της κ. Jacobsen βασίζεται σε μια περίτεχνη αλληλουχία τραγικών παρεξηγήσεων. Οι αμερικανικοί πύραυλοι με προορισμό τη Βόρεια Κορέα πρέπει λόγω γεωγραφίας να περάσουν πάνω από τη Ρωσία. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι δεν μπορούν να βρουν τον πρόεδρο της Ρωσίας στο τηλέφωνο. Οι ελλιπείς δορυφόροι έγκαιρης προειδοποίησης της Ρωσίας, οι οποίοι είναι γνωστό ότι μπερδεύουν τα σύννεφα με τα νέφη καυσαερίων των αεροπλάνων, βλέπουν λανθασμένα εκατοντάδες πυραύλους να έρχονται. Το Κρεμλίνο επιτίθεται στην Αμερική. Η Αμερική απαντά. Μόνο στην ευρύτερη περιοχή της Μόσχας υπάρχουν 100 «σημεία στόχευσης», όπως αποκαλούνται οι στόχοι.
Μπορούμε να διαφωνήσουμε με τις λεπτομέρειες στο σενάριο της κ. Jacobsen. Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί η Βόρεια Κορέα θα διακινδύνευε ένα αυτοκτονικό χτύπημα από το πουθενά. Η Αμερική μπορεί να έχει μια πολιτική «εκτόξευσης πυραύλων ως αντίποινα», αλλά, όπως παρατήρησε ο Dick Cheney, πρώην υπουργός Άμυνας και αντιπρόεδρος, «ρεαλιστικά, οι περισσότεροι πρόεδροι δεν θα το έκαναν». Επίσης, θα μπορούσαν οι Ρώσοι ηγέτες πραγματικά να καταστρέψουν τον κόσμο με βάση δεδομένα από ελαττωματικούς αισθητήρες;
Αυτό που δεν αμφισβητείται, ωστόσο, και το οποίο έχει εξασθενήσει στην αντίληψη του κοινού τα τελευταία 30 χρόνια, είναι ο παγκόσμιος αντίκτυπος των πυρηνικών όπλων. Η τεράστια διοχέτευση αιθάλης στην ατμόσφαιρα θα είχε αποτέλεσμα τη μείωση της ηλιακής ακτινοβολίας κατά 70% για μια δεκαετία. Οι βροχοπτώσεις θα μειωθούν κατά 50%. «Έπειτα από 10.000 χρόνια φύτευσης και συγκομιδής», γράφει η κ. Jacobsen, «οι άνθρωποι επιστρέφουν σε μια κατάσταση κυνηγών-τροφοσυλλεκτών».
Κι όμως, οι άνθρωποι συνεχίζουν να αναπτύσσουν, να διατηρούν και να κατασκευάζουν πυρηνικά όπλα. Στο «Countdown» (Αντίστροφη Μέτρηση) η Sarah Scoles, επιστημονική δημοσιογράφος, παρουσιάζει το προφίλ των ανθρώπων που εργάζονται στο τεράστιο συγκρότημα πυρηνικών εργαστηρίων της Αμερικής, όπως το Los Alamos στο Νέο Μεξικό (όπου ο Oppenheimer επέβλεψε την εφεύρεση και κατασκευή της πρώτης πυρηνικής βόμβας), τα κοντινά εργαστήρια Sandia και το Εθνικό Εργαστήριο Lawrence Livermore στην Καλιφόρνια. Τα πιο συναρπαστικά μέρη του βιβλίου της είναι εκείνα στα οποία διερευνά πώς αυτοί οι επιστήμονες, όπως ο Oppenheimer, συμβιβάζουν τη δουλειά τους με τις αρχές τους.
Κάποιοι δηλώνουν ενθουσιασμένοι με τη σημασία της πυρηνικής αποτροπής, προβάλλοντας διαγράμματα που δείχνουν ότι οι θάνατοι από μεγάλους πολέμους μειώθηκαν κάθετα μετά την εφεύρεση της βόμβας. Άλλοι μοιάζουν να ταλαντεύονται, εκφράζοντας την αντίθεσή τους στα πυρηνικά όπλα, ενώ επιμένουν ότι κάποιος πρέπει να διασφαλίσει ότι αυτά που υπάρχουν παραμένουν ασφαλή και αξιόπιστα. Άλλοι πάλι φαίνονται βαθιά διχασμένοι, προτιμώντας να δίνουν έμφαση στις πολιτικές εφαρμογές της έρευνάς τους. «Αναρωτιέμαι αν οι ακτιβιστές εκεί έξω καταλαβαίνουν ότι υπάρχουν κάποιοι από εμάς εδώ μέσα που μοιράζονται πολλούς από τους στόχους τους», λέει ένας επιστήμονας στο Λος Άλαμος, δηλώνοντας ότι υποστηρίζει τον (ενδεχόμενο) αφοπλισμό. «Αυτή η θέση δεν είναι καθόλου ακραία εδώ μέσα».
Μέσα από το «Countdown» διαφαίνεται επίσης ένα χάσμα γενεών. Πριν από το 1992 η Αμερική διατηρούσε τα πυρηνικά της όπλα σε καλή κατάσταση με εκρηκτικές δοκιμές. «Οι άνθρωποι απλά έμπαιναν στο αεροπλάνο το πρωί, πήγαιναν [στη Νεβάδα] και πραγματοποιούσαν εκρήξεις στην έρημο», λέει ο Rob Neely, επικεφαλής των προσομοιώσεων και των υπολογιστών στο Livermore, με μια δόση περιφρόνησης. «Μόνο όταν έκαναν τη Γη να σείεται ένιωθαν πραγματικά σίγουροι». Καθώς η Αμερική σχεδιάζει μια νέα κεφαλή, την W93, για πρώτη φορά έπειτα από δεκαετίες, ορισμένοι επιστήμονες εκείνης της εποχής είναι επιφυλακτικοί στο αν μπορεί να γίνει χωρίς δοκιμές. Η γενιά του κ. Neely βασίζεται στη μοντελοποίηση μέσω υπολογιστή, με τη βοήθεια των μεγαλύτερων υπερυπολογιστών του κόσμου και άλλων τεχνικών μαγείας. «Έχουμε μια νέα γενιά σχεδιαστών», λέει ο κ. Neely. Σε έναν ψηφιακό κόσμο, «το πεδίο δοκιμών τους είναι οι κώδικες».
Η κ. Scoles έχει γράψει ένα ισορροπημένο και ευανάγνωστο βιβλίο, το οποίο μεταφέρει τη στάση τόσο των υποστηρικτών του πυρηνικού αφοπλισμού όσο και των υποστηρικτών της αποτροπής. Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι ακόμα και μεταξύ εκείνων που πιστεύουν ότι ο πυρηνικός εκσυγχρονισμός είναι απαραίτητος σε έναν κόσμο όπου το οπλοστάσιο της Κίνας αυξάνεται και της Ρωσίας γίνεται πιο ποικιλόμορφο, υπάρχει βαθιά αμφιθυμία σχετικά με τις συνέπειες αυτού και την επισφάλεια της αποτροπής. Τα πυρηνικά όπλα «είτε θα έχουν ειρηνευτικό αποτέλεσμα είτε καταστροφικό», αναγνωρίζει ο Brad Roberts, συγγραφέας του βιβλίου «The Case for us Nuclear Weapons in the 21st Century» και κάποτε κορυφαίος πυρηνικός αξιωματούχος του Πενταγώνου. «Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή, σκέφτομαι τη μία εκδοχή. Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο, την άλλη», λέει στην κ. Scoles. «Την Κυριακή τα πίνω».
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
