THEPOWERGAME
«Είμαστε απίστευτα ικανοποιημένοι», δήλωσε στο τοπικό ραδιόφωνο ο πρόεδρος της Αργεντινής Javier Milei, αφού ο πληθωρισμός τον Φεβρουάριο μειώθηκε περισσότερο από το αναμενόμενο, στο 13%. Ωστόσο, αυτό είναι το μηνιαίο ποσοστό. Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους ανήλθε στο 276% -το υψηλότερο στον κόσμο. Στις πλουσιότερες χώρες, πληθωρισμός μόλις 8% ετησίως έχει δημιουργήσει πολιτικά προβλήματα. Το γεγονός ότι ο κ. Milei είχε λόγο να πανηγυρίζει για τον μηνιαίο πληθωρισμό 13% δείχνει το μέγεθος του οικονομικού χάους που κληρονόμησε και πόσα πρέπει να κάνει ακόμα για να το διορθώσει.
Ο κ. Milei, ένας οξύθυμος αουτσάιντερ και αυτοαποκαλούμενος «αναρχοκαπιταλιστής», έκανε προεκλογική εκστρατεία κρατώντας ένα αλυσοπρίονο και υποσχόμενος να μειώσει τις δαπάνες. Στις 10 Δεκεμβρίου ανέλαβε ένα διογκωμένο κράτος με τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα που χρηματοδοτούνταν με το τύπωμα χρήματος. Ο πληθωρισμός ήταν ανεξέλεγκτος, η αξία του πέσο στα τάρταρα. Η κυβέρνηση χρωστούσε 263 δισ. δολάρια σε ξένους πιστωτές, συμπεριλαμβανομένων 43 δισ. δολαρίων στο ΔΝΤ, αλλά δεν είχε καθόλου δολάρια. Όπως πολλές κυβερνήσεις της Αργεντινής, η προηγούμενη ξόδευε πολύ περισσότερα από τις δυνατότητές της προσπαθώντας να αγοράσει δημοτικότητα, ενώ επινοούσε όλο και πιο παράλογες προσωρινές μακροοικονομικές λύσεις (όπως οι αυστηροί έλεγχοι των τιμών) που κλυδώνισαν την οικονομία ακόμα περισσότερο.
Ο κ. Milei προσπαθεί να οδηγήσει τη χώρα σε ένα επικίνδυνα στενό μονοπάτι, απορρίπτοντας αυτές τις αναξιόπιστες διορθώσεις. Το βασικό πολιτικό του πρόβλημα είναι ότι η σφοδρή επίθεση στο κατεστημένο και τους πολιτικούς του, μια ομάδα που αποκαλεί «κάστα», είναι ζωτικής σημασίας για τη δημοτικότητά του. Ωστόσο, χρειάζεται την υποστήριξη της για να θεσπίσει βαθιές μεταρρυθμίσεις, καθώς τα μέλη της κυριαρχούν στο Κογκρέσο. Βέβαια, αν μπει στη διαδικασία των συμφωνιών, κινδυνεύει να χάσει την ιδιότητα του αουτσάιντερ και, συνεπώς, κάποια λαϊκή υποστήριξη – το μόνο σταθερό πολιτικό του πλεονέκτημα.
Μετά από 100 ημέρες μπορεί να υπερηφανεύεται για πραγματικές οικονομικές επιτυχίες. Η δημοτικότητά του αντέχει, παρόλο που δεν έχει υποστήριξη του Κογκρέσου. Εάν μπορέσει να κρατήσει τον λαό στο πλευρό του μέχρι τις ενδιάμεσες εκλογές στα τέλη του επόμενου έτους, θα μπορούσε να ενισχύσει την επιρροή του και, συνεπώς, την ικανότητά του να αναμορφώσει την οικονομία. Ωστόσο, οι Αργεντινοί ήδη υποφέρουν πολύ. Θα μπορούσαν να τον εγκαταλείψουν πολύ νωρίτερα, που θα ήταν μεγάλο πλήγμα για τους ριζοσπάστες μεταρρυθμιστές παγκοσμίως.
Ποιες είναι, όμως, οι οικονομικές του επιτυχίες; Για να δείξει ότι δεν θα υπάρξει άλλο τύπωμα χρήματος, ο κ. Milei έγινε εμμονικός με την επίτευξη δημοσιονομικού πλεονάσματος, που σημαίνει ότι η κυβέρνηση φορολογεί περισσότερο από όσο ξοδεύει. Λέει ότι φέτος θα πετύχει πλεόνασμα (πριν από τις πληρωμές τόκων) 2% του ΑΕΠ, μια τεράστια αλλαγή από το έλλειμμα 3% πέρυσι. Τόσο τον Ιανουάριο όσο και τον Φεβρουάριο η κυβέρνηση πέτυχε μηνιαίο πλεόνασμα, το πρώτο μετά από μια δεκαετία. Εν μέρει το πέτυχε χρησιμοποιώντας το αλυσοπρίονο του κ. Milei, περικόπτοντας τις επιδοτήσεις για την ενέργεια και τις μεταφορές, τα κονδύλια προς τις επαρχίες και τις κεφαλαιουχικές δαπάνες. Στηρίχθηκε επίσης σε ένα άλλο εργαλείο: τη la licuadora, το μπλέντερ. Η αύξηση των δαπανών κατά λιγότερο από τον πληθωρισμό αποτελεί μείωση σε πραγματικούς όρους, γνωστή στην Αργεντινή ως licuación. Οι δαπάνες για τις ανταποδοτικές συντάξεις, το μεγαλύτερο κονδύλι του προϋπολογισμού, μειώθηκαν σχεδόν σε πραγματικούς όρους κατά 40%, σε σύγκριση με τους δύο πρώτους μήνες του περασμένου έτους.
Η κυβέρνηση προέβη σε άλλες δύο μεγάλες κινήσεις. Τον Δεκέμβριο υποτίμησε το πέσο πάνω από 50% για να καλύψει εν μέρει το χάσμα μεταξύ της επίσημης συναλλαγματικής ισοτιμίας και της ισοτιμίας της μαύρης αγοράς, γεγονός που εκτίναξε τον πληθωρισμό. Το ίδιο συνέβη και με τις μειώσεις των επιτοκίων τον Δεκέμβριο. Συνήθως οι κεντρικές τράπεζες για να καταπολεμήσουν τον πληθωρισμό αυξάνουν τα επιτόκια. Το σκεπτικό της τράπεζας ήταν ότι η μείωση των επιτοκίων θα μείωνε τις πληρωμές τόκων για τα δικά της ομόλογα, συρρικνώνοντας την ποσότητα του χρήματος που κυκλοφορεί. Αρχικά, ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε τον Δεκέμβριο σε μηνιαίο ρυθμό 26%. Αυτό έβλαψε τους Αργεντινούς, αλλά υπερτροφόρτισε το μπλέντερ του κ. Milei.
Η κυβέρνηση λέει ότι τα αποτελέσματά δικαιώνουν τις σκληρές επιλογές της. Εκτός από τα μηνιαία δημοσιονομικά πλεονάσματα και την πτώση του πληθωρισμού, η διαφορά μεταξύ της επίσημης και της μαύρης συναλλαγματικής ισοτιμίας είναι τώρα μόνο 20% περίπου. Τα συναλλαγματικά αποθέματα έχουν αυξηθεί κατά πάνω από 7 δισ. δολάρια. Παράλληλα, η κυβέρνηση παράτεινε με επιτυχία τη λήξη σωρού χρεών σε πέσο, μειώνοντας την πίεση στο δημόσιο ταμείο. Το ΔΝΤ είναι ευχαριστημένο, οι αγορές αρχίζουν να ανακτούν την πίστη τους. Ο δείκτης κινδύνου χώρας της Αργεντινής, ένα μέτρο της πιθανότητας χρεοκοπίας, έχει μειωθεί καθησυχαστικά (βλ. διάγραμμα). Όσον αφορά την οικονομία, ο κ. Milei αξίζει οκτώ ή εννέα στα δέκα, δηλώνει με ενθουσιασμό ο Andrés Borenstein της εταιρείας συμβούλων Econviews με έδρα το Μπουένος Άιρες.
Το κόστος, ωστόσο, είναι τεράστιο. Εκτιμάται ότι το 50% των Αργεντινών, ταλαιπωρημένο από τον πληθωρισμό, βρίσκεται σε κατάσταση φτώχειας, από 38% τον Σεπτέμβριο. η εταιρεία συμβούλων Invecq υπολογίζει ότι, σε πραγματικούς όρους, οι μισθοί έχουν υποχωρήσει στο επίπεδο που βρισκόταν πριν από 20 χρόνια. Οι αγορές συνταγογραφούμενων φαρμάκων έχουν μειωθεί κατά 7%. Οι συνολικές πωλήσεις των φαρμακείων μειώθηκαν κατά 46%. Ο όγκος πωλήσεων, σε ετήσια βάση, στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις μειώθηκε κατά σχεδόν 30% τον Ιανουάριο. Η Barclays εκτιμά ότι η οικονομία θα συρρικνωθεί φέτος κατά 4%.
Τέτοιες δυσκολίες μπορούν να αποδειχθούν επικίνδυνες για τους προέδρους. Το 2001 ένας πρόεδρος εγκατέλειψε την Casa Rosada, το προεδρικό μέγαρο, με ελικόπτερο, φοβούμενος τους βίαιους διαδηλωτές. Ωστόσο, τα ποσοστά αποδοχής του κ. Milei παραμένουν αξιοσημείωτα υψηλά, γύρω στο 50%, παρά τον οικονομικό πόνο. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι έχει καταφέρει να κατηγορήσει την κάστα για την άθλια κατάσταση της Αργεντινής.
Παρόλα αυτά, οι πρώτες 100 ημέρες του κ. Milei αποκάλυψαν σοβαρά προβλήματα. Πέρα από τον πόνο που προκαλεί, το οικονομικό σχέδιο είναι γεμάτο αβεβαιότητες. Ένας κίνδυνος είναι η συναλλαγματική ισοτιμία. Προσπαθώντας να επιβραδύνει τον πληθωρισμό, η κυβέρνηση υποτιμά το πέσο κατά 2% κάθε μήνα. Ωστόσο, με μηνιαίο πληθωρισμό πολύ υψηλότερο από το 2%, αυτό είναι μάλλον λιγότερο από ό,τι χρειάζεται. Δυστυχώς, μια ταχύτερη συρρίκνωση ή μια ξαφνική απότομη υποτίμηση θα προκαλούσε περισσότερο πληθωρισμό.
Η Αργεντινή θα πρέπει αναπόφευκτα να μεταβεί σύντομα σε ένα νέο νομισματικό και συναλλαγματικό καθεστώς. Το ερώτημα είναι πότε – και σε ποιο καθεστώς. Το σχέδιο του κ. Milei είναι να καταργηθούν οι έλεγχοι κεφαλαίων και να ενοποιηθούν οι συναλλαγματικές ισοτιμίες. Θα εισαγάγει όμως η κυβέρνηση ένα ορθόδοξο νομισματικό πρόγραμμα για το πέσο ή θα προσπαθήσει να δολαριοποιήσει την οικονομία; Η προεκλογική υπόσχεση του κ. Milei για δολαριοποίηση έχει γίνει ασαφής από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του. Η κυβέρνηση μιλάει τώρα περισσότερο για «νομισματικό ανταγωνισμό» (επιτρέποντας συναλλαγές είτε σε δολάρια είτε σε πέσος). Ωστόσο, όταν ερωτάται αν η δολαριοποίηση έχει φύγει από το τραπέζι, ο Pablo Quirno, ο υπουργός Οικονομικών, αμφιταλαντεύεται. Η δολαριοποίηση είναι «ένας τρόπος για να θάψουμε ουσιαστικά τη μηχανή εκτύπωσης [χρήματος]», λέει. Πρόκειται «περισσότερο για μια ηθική συζήτηση». Η αβεβαιότητα προκαλεί ήδη νευρικότητα στους επενδυτές. Η κυβέρνηση έχει επίσης αφήσει να εννοηθεί ότι θα επιδιώξει ένα νέο πρόγραμμα με το ΔΝΤ, ίσως ύψους 15 δισ. δολαρίων, αλλά και αυτό μπορεί να είναι δύσκολο χωρίς σαφέστερα σχέδια.
Η μείωση του πληθωρισμού με την επιβολή ύφεσης θα προκαλέσει άλλα προβλήματα. «Οι επενδύσεις σε μια χώρα όπου η ύφεση αποτελεί βασικό συστατικό της νομισματικής της πολιτικής δεν είναι ελκυστικές», λέει ο Eduardo Levy Yeyati του Πανεπιστημίου Torcuato Di Tella στο Μπουένος Άιρες. Επιπλέον, προσθέτει, όταν η ανάπτυξη επιστρέψει, ο πληθωρισμός θα μπορούσε να επιταχυνθεί.
Τέλος, αυτά τα δημοσιονομικά πλεονάσματα μπορεί να αποδειχθούν δύσκολα διατηρήσιμα. Το πλεόνασμα του Φεβρουαρίου ήταν ήδη μικρότερο από εκείνο του Ιανουαρίου και η ύφεση πλήττει σκληρά τα φορολογικά έσοδα. Μια μεγάλη εξοικονόμηση αφορούσε τις ενεργειακές επιδοτήσεις, αλλά μεγάλο μέρος αυτών αναβλήθηκε μόνο, δεν ακυρώθηκε. Οι κυβερνήτες των επαρχιών διαμαρτυρήθηκαν, ακόμα και στα δικαστήρια, για τις περικοπές των κονδυλίων που προοριζόταν γι΄αυτούς. Αν και η τρέχουσα συνταξιοδοτική φόρμουλα βοηθά την κυβέρνηση να μειώσει τις δαπάνες, καθώς ο πληθωρισμός μειώνεται, τελικά θα έχει το αντίθετο αποτέλεσμα.
Η πολιτική είναι δύσκολη. Ο κ. Milei εξακολουθεί να είναι δημοφιλής, αλλά ο συνασπισμός του δεν έχει κυβερνήτες και μόλις το 15% των εδρών στην Κάτω Βουλή. Ένα γιγαντιαίο νομοσχέδιο με 664 άρθρα που έστειλε στο Κογκρέσο στα τέλη Δεκεμβρίου, έγινε φύλλο και φτερό. Τελικά το απέσυρε, μια κίνηση που θεωρήθηκε εντυπωσιακή ήττα. Η έλλειψη ιεράρχησης των προτεραιοτήτων έβλαψε επίσης. Η απελευθέρωση των αδειών αλιείας και το κλείσιμο του εθνικού θεατρικού ινστιτούτου είναι άσχετα με τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος. Ωστόσο, όλα αυτά και πολλά άλλα ομαδοποιήθηκαν, επιβράδυναν το νομοσχέδιο και τελικά δημιούργησαν αμέτρητους λόγους για να καταψηφιστεί.
Ένα προηγούμενο, εκτεταμένο προεδρικό διάταγμα είχε το ίδιο πρόβλημα. Περιλάμβανε σημαντικά (απελευθέρωση της αγοράς εργασίας), αλλά και άκρως επουσιώδη άρθρα (που επέτρεπαν στις τράπεζες να χρεώνουν περισσότερους τόκους για χρέη από πιστωτικές κάρτες). Στις 14 Μαρτίου το διάταγμα καταψηφίστηκε από τη Γερουσία, γεγονός που ενέτεινε τις ανησυχίες ότι ο κ. Milei είναι πολιτικά ευάλωτος, αν και το διάταγμα θα παραμείνει σε ισχύ εκτός εάν καταψηφιστεί και στην Κάτω Βουλή. Οι εργασιακές του μεταρρυθμίσεις και οι προσπάθειες αποδυνάμωσης των συνδικάτων έχουν επίσης κολλήσει στα δικαστήρια.
Ο κ. Milei έκανε επίσης απλά λάθη. Αυτόν τον μήνα η αντιπολίτευση έφερε στο φως ένα διάταγμα, με την υπογραφή του κ. Milei, το οποίο μεταξύ άλλων του έδινε αύξηση μισθού κατά 48% – μεγάλο σκάνδαλο για τον χειριστή ενός δημοσιονομικού αλυσοπρίονου. Ο ίδιος δήλωσε ότι η αύξηση των μισθών ήταν αποτέλεσμα διατάγματος ενός προηγούμενου προέδρου, το ανέτρεψε γρήγορα και απέλυσε τον υπεύθυνο για θέματα εργασίας γραμματέα του.
Στις επόμενες 100 ημέρες η πολιτική και η οικονομία θα διαπλέκονται. Η κυβέρνηση θέλει τουλάχιστον μία ποσοστιαία μονάδα δημοσιονομικής εξυγίανσης να προέλθει από την επαναφορά του φόρου εισοδήματος και άλλες φορολογικές μεταρρυθμίσεις. Ο τύπος υπολογισμού των συντάξεων χρειάζεται επίσης επειγόντως επικαιροποίηση. Όλα αυτά απαιτούν την έγκριση του Κογκρέσου. Ο κ. Milei χρειάζεται επίσης επιτυχίες στο Κογκρέσο για να καθησυχάσει τους επενδυτές ότι έχει αρκετούς συμμάχους για να υποτάξει ή τουλάχιστον να επιβιώσει από μελλοντικές διαμαρτυρίες και το πολιτικό χάος. Ο ίδιος δεν φαίνεται να είναι στο απυρόβλητο όσον αφορά την παραπομπή του. «Υπάρχουν πολλές βόμβες έτοιμες να εκραγούν», λέει ο Sebastián Mazzuca του Πανεπιστημίου Johns Hopkins.
Ο κ. Milei φαίνεται να το καταλαβαίνει. Την 1η Μαρτίου άνοιξε ένα παράθυρο διαπραγματεύσεων σχετικά με το «Σύμφωνο του Μαΐου», ένα σύνολο αρχών της ελεύθερης αγοράς. Ο υπουργός Εσωτερικών του συναντήθηκε στη συνέχεια με τους ισχυρούς κυβερνήτες των επαρχιών, οι οποίοι επηρεάζουν το Κογκρέσο. Πολλοί από αυτούς φάνηκαν κατευνασμένοι. Μια συμφωνία θα μπορούσε να περιλαμβάνει την αποστολή κάποιων κονδυλίων στις επαρχίες και την επαναφορά των φόρων εισοδήματος (τους οποίους θέλουν και τα δύο κόμματα, αλλά κανένα δεν θέλει να είναι υπεύθυνο). Σε αντάλλαγμα, ο πρόεδρος θα λάβει κάποιες έκτακτες οικονομικές εξουσίες, τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση και την απελευθέρωση των ορυχείων και της ενέργειας. Πολλά άλλα θα παραμείνουν κολλημένα.
Ωστόσο, δεν είναι σαφές αν αυτό θα είναι αρκετό για τον κ. Milei, ο οποίος εξακολουθεί να υπερηφανεύεται ότι «δεν θα υποχωρήσει ούτε χιλιοστό» στα δημοσιονομικά σχέδια και ο οποίος αποκάλεσε τους γερουσιαστές που ψήφισαν κατά του διατάγματός του «εχθρούς της κοινωνίας». Η κυβέρνηση θα επιτύχει τους δημοσιονομικούς της στόχους «ό,τι και να γίνει», υποστηρίζει ο κ. Quirno. Εάν οι φορολογικές μεταρρυθμίσεις μπλοκαριστούν στο Κογκρέσο, η κυβέρνηση θα μπορούσε να συνεχίσει να παρακρατεί τα κονδύλια προς τις επαρχίες για να καλύψει τη διαφορά, απειλεί. Κάτι τέτοιο θα προκαλούσε έκρηξη.
Η μοίρα του κ. Milei εξαρτάται από δύο άγνωστους x. α) Πόσο οικονομικό πόνο μπορούν να αντέξουν οι Αργεντινοί πριν στραφούν εναντίον του; β) μπορεί να συγκεντρώσει την πολιτική υποστήριξη που χρειάζεται για να σημειώσει οικονομική πρόοδο αρκετά γρήγορα ώστε να σταματήσει η όλη κατάσταση να καταρρέει; Προς το παρόν οι ενδείξεις είναι μετρίως θετικές. Επιτυχία θα μπορούσε να είναι η κυριαρχία του στις ενδιάμεσες εκλογές του επόμενου έτους. Ωστόσο, αν τα ποσοστά του στις δημοσκοπήσεις πέσουν πρώτα, οι αντίπαλοί του σίγουρα θα χρησιμοποιήσουν το δικό τους αλυσοπρίονο εναντίον των σχεδίων του και θα προσπαθήσουν να ρίξουν ολόκληρη την προεδρία του στο μπλέντερ.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
