THEPOWERGAME
H οικονομία της Αμερικής είναι άξια θαυμασμού. Πριν από λίγο καιρό σχεδόν όλοι πίστευαν ότι βρισκόταν στα πρόθυρα της ύφεσης. Ανατρέποντας τις προβλέψεις, το 2023, έκλεισε σχεδόν 3% μεγαλύτερη από ό,τι 12 μήνες νωρίτερα, έχοντας απολαύσει ένα από τα πιο ακμάζοντα χρόνια του αιώνα μέχρι στιγμής, ενώ συνεχίζει να διαψεύδει τις προσδοκίες. Στις αρχές του τρέχοντος έτους, οι οικονομολόγοι προέβλεπαν ετήσια ανάπτυξη 1% το πρώτο τρίμηνο. Η πρόβλεψη αυτή έχει από τότε διπλασιαστεί. Η αγορά εργασίας είναι επίσης σε άριστη κατάσταση. Το ποσοστό ανεργίας βρίσκεται κάτω από 4% για 25 συνεχείς μήνες. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη περίοδο με τόσο χαμηλό ποσοστό τα τελευταία 50 χρόνια. Δεν είναι παράδοξο που ο θείος Σαμ ντροπιάζει τον υπόλοιπο κόσμο. Από τα τέλη του 2019 η οικονομία έχει αναπτυχθεί κατά σχεδόν 8% σε πραγματικούς όρους, δυο φορές πάνω από την οικονομία της ευρωζώνης και δέκα από την οικονομία της Ιαπωνίας. Η οικονομία της Βρετανίας έχει αναπτυχθεί ελάχιστα.
Η επέκταση της Αμερικής είναι ακόμα πιο εντυπωσιακή αν αναλογιστεί κανείς τα πολλά πράγματα που θα μπορούσαν να την είχαν στραγγαλίσει. Καθώς η Ομοσπονδιακή Τράπεζα πολεμάει να τιθασεύσει τον πληθωρισμό, η οικονομία βιώνει την πιο απότομη αύξηση των επιτοκίων από τότε που ο Jimmy Carter ήταν στον Λευκό Οίκο. Η πανδημία της Covid-19, ο εντεινόμενος εμπορικός πόλεμος με την Κίνα και η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής αναδιαμόρφωσαν από κοινού τις αλυσίδες εφοδιασμού, τις αγορές εργασίας και τις προτιμήσεις των καταναλωτών. Οι πόλεμοι στην Ουκρανία και τη Γάζα επιδείνωσαν τις γεωπολιτικές εντάσεις και τις πιέσεις στο παγκόσμιο εμπορικό σύστημα.
Μπορεί η αξιοσημείωτη δύναμη της Αμερικής να διατηρηθεί; Οι απειλές για την ανάπτυξη εξακολουθούν να υφίστανται. Όσο περισσότερο τα επιτόκια παραμένουν υψηλά, για παράδειγμα, τόσο μεγαλύτερη ζημιά μπορούν να προκαλέσουν. Αν και ο πληθωρισμός έχει μειωθεί, παραμένει κολλημένος πάνω από τον στόχο της Fed για 2%, πράγμα που σημαίνει ότι η Fed μπορεί να μην είναι σε θέση να εκπληρώσει τις ελπίδες των επενδυτών για μείωση των επιτοκίων από τον Ιούνιο και μετά. Εν τω μεταξύ, οι γεωπολιτικές εντάσεις, φαίνεται πιθανό να ωθήσουν τον οικονομικό κατακερματισμό. Ωστόσο, η μεγαλύτερη απειλή από όλες προέρχεται από τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου. Ούτε ο Joe Biden ούτε ο Donald Trump φαίνεται πιθανό να καλλιεργήσουν την οικονομική επέκταση σε περίπτωση που επιστρέψουν στον Λευκό Οίκο. Αντιθέτως, τα σχέδιά τους θα την θέσουν σε κίνδυνο.
Για να το καταλάβουμε, ας δούμε τους λόγους για τις εξαιρετικές επιδόσεις της οικονομίας. Βασικός άξονας ήταν τα γενναιόδωρα πανδημικά επιδόματα, τα οποία με ποσοστό 26% του ΑΕΠ ήταν υπερδιπλάσια του μέσου όρου του πλούσιου κόσμου. Αυτή η γενναιοδωρία τροφοδότησε τον πληθωρισμό, αλλά εξασφάλισε επίσης ταχεία ανάπτυξη: οι καταναλωτές δεν έχουν ακόμη ξοδέψει όλο το ζεστό χρήμα που έλαβαν σε μορφή επιταγών. Ακόμα κι όταν πέρασε η πανδημική κρίση, η κυβέρνηση συνέχισε να δανείζεται. Το υποκείμενο έλλειμμα κατά το προηγούμενο έτος ήταν σχεδόν 8% του ΑΕΠ και στήριξε τη ζήτηση ακόμα και τη στιγμή που τα επιτόκια αυξήθηκαν.
Η ισχυρή ζήτηση αντιμετωπίστηκε με αυξανόμενη προσφορά. Η Αμερική διαθέτει 4% περισσότερους εργαζόμενους από ό,τι στο τέλος του 2019, εν μέρει χάρη στην αύξηση της συμμετοχής του εργατικού δυναμικού, αλλά κυρίως λόγω της υψηλότερης μετανάστευσης. Ο πληθυσμός που γεννήθηκε στο εξωτερικό αυξήθηκε κατά 4,4 εκατ. άτομα, αριθμός που ενδέχεται να υποεκτιμά όσους έφτασαν παράνομα. Παράλληλα, το διευρυμένο αυτό εργατικό δυναμικό χρησιμοποιείται παραγωγικά. Η ευέλικτη αγορά εργασίας της Αμερικής σχεδόν σίγουρα διευκόλυνε την οικονομία να προσαρμόζεται γρήγορα σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο.
Υπάρχουν κι άλλα μακροχρόνια πλεονεκτήματα που τοποθέτησαν την Αμερική σε αξιοζήλευτη θέση ώστε να αντιμετωπίσει τις γεωπολιτικές αναταραχές. Η τεράστια εσωτερική της αγορά ενθαρρύνει την καινοτομία και σημαίνει ότι εξαρτάται λιγότερο από το εξωτερικό εμπόριο απ’ ό,τι οι μικρότερες πλούσιες οικονομίες. Επειδή η έκρηξη του σχιστόλιθου στη δεκαετία του 2010 κατέστησε την Αμερική καθαρό εξαγωγέα ενέργειας, έχει συνολικά επωφεληθεί παρά υποφέρει από τις υψηλές τιμές ενέργειας που έπληξαν τις τσέπες των Ευρωπαίων.
Το πρόβλημα είναι ότι αυτά τα συστατικά της ανάπτυξης δεν μπορούν πλέον να στηριχθούν. Οι πολιτικοί μπορεί να μπουν στον πειρασμό να εξάγουν συμπεράσματα από την πρόσφατη επιτυχία της Αμερικής και να ενισχύσουν την οικονομία με περαιτέρω οικονομική στήριξη, αλλά αυτή η προσέγγιση δεν είναι πλέον βιώσιμη. Οι επίσημες προβλέψεις δείχνουν ότι η Αμερική θα δαπανήσει φέτος περισσότερα για τους τόκους του χρέους από ό,τι για την εθνική άμυνα. Ο μεγαλύτερος δανεισμός ενέχει τον κίνδυνο να συσσωρεύσει οικονομικούς κινδύνους στο μέλλον.
Ταυτόχρονα, τόσο ο κ. Trump όσο και ο κ. Biden υποδαυλίζουν λαϊκιστικά και προστατευτικά ένστικτα που το μόνο που θα καταφέρουν είναι να βλάψουν το αναπτυξιακό δυναμικό της Αμερικής. Ο καταιγισμός οικονομικής στήριξης βοήθησε να συγκαλυφθούν οι επιζήμιες επιπτώσεις αυτών των πολιτικών κατά την πρώτη θητεία του κάθε προέδρου. Αυτή τη φορά, ωστόσο, η ζημιά δεν θα συγκαλυφθεί.
Ο κ. Trump αποτελεί τη σοβαρότερη απειλή. Έχει σκεφτεί έναν γενικό δασμό 10% στις εισαγωγές, τον οποίο ορισμένοι σύμβουλοί του θεωρούν απλώς ως σημείο εκκίνησης. Μια τέτοια προσέγγιση θα τριπλασίαζε τις υφιστάμενους δασμούς της Αμερικής στις εισαγωγές αγαθών, θα επιδείνωνε τον πληθωρισμό και θα αύξανε το κόστος των εισαγόμενων εξαρτημάτων για τους κατασκευαστές. Παράλληλα, ο κ. Trump έχει υποσχεθεί τη μαζική απέλαση των παράνομων μεταναστών. Αυτό υπερβαίνει κατά πολύ την προσπάθεια να διασφαλιστούν τα σύνορα από νέους παράνομους εισερχόμενους – ένας λογικός στόχος – και εγκυμονεί κινδύνους για την προσφορά εργασίας: το 2021 οι 10,5 εκατ. παράτυποι μετανάστες της Αμερικής εκτιμάται ότι αποτελούσαν το 5% του εργατικού δυναμικού της.
Μια προεδρία Trump θα απειλούσε επίσης την ανεξαρτησία της Fed. Ο κ. Trump δηλώνει ότι δεν θα αναδιορίσει τον πρόεδρό της, Jerome Powell, η θητεία του οποίου λήγει το 2026 και τον οποίο συχνά επέκρινε όταν ήταν στην εξουσία. Μια πειθήνια Fed σε μια εποχή μεγάλων ελλειμμάτων -τα οποία ο κ. Trump θα μπορούσε να αυξήσει με περισσότερες φορολογικές περικοπές- θα μπορούσε να απειλήσει τη μακροοικονομική σταθερότητα της Αμερικής.
Μια δεύτερη θητεία Biden δεν υπόσχεται τίποτα τόσο δυνητικά καταστροφικό. Ο κ. Biden άφησε τη Fed να συνεχίσει να καταπολεμά τον πληθωρισμό και θέλει να αυξήσει τους φόρους για να μειώσει τα ελλείμματα. Ωστόσο, είναι επίσης οικονομικός εθνικιστής. Η ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης στις 7 Μαρτίου ήταν γεμάτη με προστατευτικές υποσχέσεις, όπως ότι η κυβέρνηση θα «αγοράζει αμερικανικά», και κρατικιστικές ιδέες για τον έλεγχο των τιμών των πάντων, από τη στέγαση μέχρι τις μπάρες Snickers.
Τόσο ο κ. Biden όσο και ο κ. Trump τρέφουν μια αδικαιολόγητη νοσταλγία για τις δεκαετίες του 1950 και του ’60 και δικαιολογούν τις πολιτικές τους παρουσιάζοντας τη σημερινή οικονομία ως πιο αδύναμη από ό, τι είναι. Ο κ. Trump πιστεύει ότι το εμπόριο και η μετανάστευση έχουν κάνει τη χώρα φτωχότερη – ο κ. Biden είναι βαθιά δύσπιστος απέναντι στις μεγάλες επιχειρήσεις. Επιπλέον, όπου αναγνωρίζουν τα πλεονεκτήματα της Αμερικής, και οι δύο τα αποδίδουν στον δικό τους κακώς νοούμενο παρεμβατισμό. Στην πραγματικότητα, ροκανίζουν τις ελεύθερες αγορές που είναι η απόλυτη πηγή του πλούτου της χώρας.
Η αλήθεια είναι ότι η Αμερική ευημερεί καθώς οι εταιρείες και οι εργαζόμενοί της καινοτομούν και προσαρμόζονται σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο. Αν ο επόμενος πρόεδρος δεν το αναγνωρίσει, η ακμάζουσα οικονομία της Αμερικής μάλλον θα ξεφουσκώσει.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
