THEPOWERGAME
Με τον Vladimir Putin να εκτοξεύει απειλές και τον Donald Trump να σκέφτεται να αποσύρει την υποστήριξή του, όλοι συμφωνούν ότι η Ευρώπη πρέπει να δαπανήσει περισσότερα για τις ένοπλες δυνάμεις της. Αυτό που αναγνωρίζεται λιγότερο ευρέως είναι πόσο οδυνηρή θα είναι αυτή η αλλαγή για μια ήπειρο που έχει συνηθίσει να αναθέτει την άμυνά της στην Αμερική. Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες οι πολιτικοί ξόδεψαν με ενθουσιασμό το μέρισμα της ειρήνης για τα πάντα, εκτός από πιλότους, ναύτες και στρατιώτες (βλ. διάγραμμα).
Ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν ήδη αναλάβει δεσμεύσεις. Η Γερμανία δημιούργησε ένα ταμείο ύψους 100 δισ. ευρώ (108 δισ. δολάρια) για την ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεών της και στοχεύει στην άμεση επίτευξη του στόχου του ΝΑΤΟ για δαπάνες τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ για την άμυνα. Στη Γαλλία, ο Emmanuel Macron υποσχέθηκε να επιτύχει τον στόχο φέτος. Σε σύγκριση με τον προ της πανδημίας μέσο όρο τους, τα μέλη του ΝΑΤΟ της ηπείρου (και ο Καναδάς) έχουν ήδη αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες κατά περίπου 0,26 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, φθάνοντας πέρυσι, μαζί, σε νέο μέσο όρο 1,7% του ΑΕΠ.
Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις ακόμα και το 2% δεν είναι αρκετό. Οι δεκαετίες του παρελθόντος, κατά τις οποίες οι Ευρωπαίοι υπήρξαν αρκετά φειδωλοί με τις αμυντικές τους δαπάνες, έχουν το τίμημά τους: πολλές ένοπλες δυνάμεις σε όλη την Ευρώπη βρίσκονται σε άθλια κατάσταση. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Marcel Schlepper και των συναδέλφων του Ινστιτούτου Ifo, ενός κέντρου μελετών, οι χώρες της ΕΕ που ανήκουν στο ΝΑΤΟ έχουν συσσωρεύσει από το 1991 υποεπενδύσεις σε εξοπλισμό ύψους περίπου 550 δισ. ευρώ (ή 4% του ΑΕΠ του μπλοκ). Ο Boris Pistorius, υπουργός Άμυνας της Γερμανίας, δήλωσε ότι οι δαπάνες της χώρας του ίσως χρειαστεί να φθάσουν το 3,5% του ΑΕΠ, προκειμένου οι ένοπλες δυνάμεις της να ανασυγκροτήσουν τις πολεμικές τους ικανότητες.
Οι απαιτήσεις για δαπάνες θα ήταν χαμηλότερες αν δεν υπήρχε ο κατακερματισμός μεταξύ των 27 ενόπλων δυνάμεων της ΕΕ, οι οποίες προτιμούν διαφορετικό εξοπλισμό και διαφορετικούς τρόπους αγοράς του. Οι κατασκευαστές θα δυσκολευτούν να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα. Όπως σημειώνει ο Christian Mölling του Γερμανικού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, ενός άλλου κέντρου μελετών: «Οι στρατοί μπονσάι της Ευρώπης έχουν θρέψει βιομηχανίες μπονσάι».
Πώς θα ανταποκριθούν οι χώρες στις πιο φιλόδοξες δεσμεύσεις τους; Εκείνες που σήμερα αποτυγχάνουν να επιτύχουν τον στόχο του 2% του ΝΑΤΟ, στις οποίες περιλαμβάνονται το Βέλγιο και η Ισπανία, αλλά και η Γαλλία και η Γερμανία, τείνουν ήδη να έχουν υψηλότερους φόρους. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τις προτεραιότητες, μεταφέροντας δαπάνες από, ας πούμε, την υγεία και την πρόνοια στην άμυνα. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Ινστιτούτου Ifo, για να δαπανηθεί το 3% του ΑΕΠ για την άμυνα οι δαπάνες για όλα τα υπόλοιπα θα πρέπει να μειωθούν κατά 3% στη Γερμανία και την Ιταλία και κατά 2% στη Βρετανία και τη Γαλλία. Οι ψηφοφόροι μπορεί να αντιταχθούν στην περικοπή των συντάξεών τους για να αγοραστούν περισσότερα άρματα μάχης.
Μια άλλη επιλογή είναι ο δανεισμός. Αν και ελάχιστοι οικονομολόγοι θα υποστήριζαν κανονικά τη χρηματοδότηση των ενόπλων δυνάμεων μέσω χρέους, δεδομένου ότι πρόκειται ακριβώς για το είδος των τακτικών δαπανών για τις οποίες έχουν σχεδιαστεί οι φόροι, το σημερινό σοκ μπορεί να δικαιολογήσει μεγαλύτερα ελλείμματα. Το εγχειρίδιο των δημοσιονομικών κανόνων της Ευρωζώνης θα μπορούσε να περιλαμβάνει έστω και κάποια μέτρια πρόβλεψη γι’ αυτά. Θεωρητικά, ο δανεισμός δεν αποτελεί πρόβλημα σε χώρες με χαμηλό χρέος, όπως η Γερμανία και οι Κάτω Χώρες. Ωστόσο, υπάρχουν εμπόδια: οι ολλανδικές συζητήσεις για τη δημιουργία κυβέρνησης συνασπισμού μόλις κατέρρευσαν, λόγω διαφορών όσον αφορά τις δαπάνες, ενώ οι Γερμανοί μεταρρυθμιστές προσκρούουν σε ένα συνταγματικό φρένο χρέους. Επιπλέον, ο πρόσθετος δανεισμός δεν θα ήταν συνετός σε μεγάλο μέρος της νότιας Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας και της Ισπανίας, οι οποίες πέρυσι ξόδεψαν περισσότερα χρήματα για πληρωμές τόκων απ’ ό,τι στις ένοπλες δυνάμεις τους.
Αυτό αφήνει μια τελευταία επιλογή για να αυξηθούν οι δαπάνες: χρηματοδότηση από την ΕΕ. H Kaja Kallas, πρωθυπουργός της Εσθονίας, υποστηρίζει ότι το μπλοκ θα πρέπει να δημιουργήσει έναν αμυντικό προϋπολογισμό που θα χρηματοδοτείται από το χρέος, κατά το πρότυπο του ταμείου ανάκαμψης για την COVID-19. Η λογική που στήριξε το ταμείο -κοινές δαπάνες της ΕΕ με αντάλλαγμα αμοιβαία επωφελείς μεταρρυθμίσεις- φαίνεται ότι θα μπορούσε να εφαρμοστεί και τώρα, ίσως με μεταρρυθμίσεις αυτήν τη φορά όσον αφορά τις αμυντικές προμήθειες. Ωστόσο, υπάρχει ένα πρόβλημα. Προς το παρόν οι υπουργοί Οικονομικών του ευρωπαϊκού βορρά και νότου εξακολουθούν να μην πείθονται από ένα ταμείο που θα ωφελήσει κυρίως την ανατολή. Η θλιβερή αλήθεια είναι ότι ίσως χρειαστεί κι άλλο σοκ για να αναλάβουν δράση.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
