THEPOWERGAME
Η Ρωσία γίνεται όλο και πιο επικίνδυνη, η Αμερική λιγότερο αξιόπιστη, ενώ η Ευρώπη παραμένει απροετοίμαστη. Το πρόβλημα τίθεται απλά, αλλά η κλίμακα της λύσης του είναι δύσκολο να κατανοηθεί. Οι ρυθμίσεις ασφαλείας που βασίζονται στο ΝΑΤΟ και προέκυψαν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο -και απέτρεψαν έναν τρίτο- αποτελούν τόσο μεγάλο κομμάτι του ευρωπαϊκού ιστού, που η αναμόρφωσή τους θα είναι τεράστιο έργο. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει επειγόντως να εγκαταλείψουν τον μετασοβιετικό εφησυχασμό τους. Αυτό σημαίνει αύξηση των αμυντικών δαπανών σε επίπεδο που έχει να υλοποιηθεί εδώ και δεκαετίες, αποκατάσταση των παραμελημένων στρατιωτικών παραδόσεων της Ευρώπης, αναδιάρθρωση των βιομηχανιών όπλων και προετοιμασία για έναν πιθανό πόλεμο. Το έργο έχει μόλις αρχίσει.
Η δολοφονία του Alexei Navalny, του κύριου ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης, σε μια σωφρονιστική αποικία στις 16 Φεβρουαρίου, θα πρέπει να έχει καταρρίψει τις όποιες εναπομείνασες ψευδαισθήσεις σχετικά με την αδίστακτη και βίαιη συμπεριφορά του Vladimir Putin. Καθώς οι μάχες εισέρχονται στον τρίτο χρόνο τους, η Ρωσία κερδίζει στην Ουκρανία. Έχοντας θέσει την οικονομία σε πολεμική βάση, ο πρόεδρος της Ρωσίας δαπανά το 7,1% του ΑΕΠ για την άμυνα. Ο υπουργός Άμυνας της Δανίας δήλωσε ότι μέσα σε τρία έως πέντε χρόνια ο κ. Putin θα μπορούσε να είναι έτοιμος να τα βάλει με το ΝΑΤΟ, ίσως εξαπολύοντας υβριδικές επιχειρήσεις εναντίον ενός από τα κράτη της Βαλτικής. Στόχος του είναι να καταστρέψει την υπόσχεση του ΝΑΤΟ ότι αν μια χώρα δεχτεί επίθεση, οι άλλες θα είναι έτοιμες να τη συνδράμουν.
Ενώ η ρωσική απειλή αυξάνεται, η δυτική αποτροπή αποδυναμώνεται. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην αμφιταλαντευόμενη αμερικανική υποστήριξη προς την Ουκρανία, αλλά και στο γεγονός ότι ο Donald Trump, ο οποίος μπορεί κάλλιστα να είναι ο επόμενος Αμερικανός πρόεδρος, έχει εκφράσει αμφιβολίες για το αν θα συστρατευθεί στο πλευρό της Ευρώπης σε περίπτωση ρωσικής επίθεσης. Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και τμήματα του κατεστημένου της ασφάλειας απομακρύνονται όλο και περισσότερο από την Ευρώπη. Η αμερικανική άμυνα επικεντρώνεται όλο και περισσότερο στον Ειρηνικό. Ακόμα και αν ο πρόεδρος Joe Biden επανεκλεγεί, μπορεί να είναι ο τελευταίος ενστικτωδώς υποστηρικτής της Ατλαντικής Συμμαχίας πρόεδρος της Αμερικής.
Οι επιπτώσεις είναι ζοφερές. Η Ευρώπη εξαρτάται απόλυτα από την κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη του ΝΑΤΟ. Ένας Αμερικανός στρατηγός παραπονέθηκε πρόσφατα ότι πολλοί από τους στρατούς της θα δυσκολεύονταν να αναπτύξουν ακόμα και μια ταξιαρχία πλήρους ισχύος μερικών χιλιάδων στρατιωτών. Το 2015-23 η Βρετανία έχασε πέντε από τα τάγματα μάχης της. Πολλές χώρες στερούνται δυνατοτήτων, όπως μεταφορικά αεροσκάφη, διοίκηση και έλεγχο και δορυφόρους. Η Πολωνία μπορεί να διαθέσει το εξαιρετικό σύστημα πυραυλικού πυροβολικού ΗΙΜΑRS, αλλά εξαρτάται από την Αμερική για την ανεύρεση στόχων μεγάλου βεληνεκούς. Οι ταχείες ρωσικές και ουκρανικές εξελίξεις στον πόλεμο με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, που δοκιμάζονται καθημερινά στο πεδίο της μάχης, κινδυνεύουν να αφήσουν το ΝΑΤΟ πίσω.
Δεδομένων των μακροχρόνιων κύκλων στον στρατιωτικό σχεδιασμό, η Ευρώπη πρέπει να αρχίσει να δίνει λύσεις σήμερα. Προτεραιότητά της θα πρέπει να είναι η ενίσχυση της πολεμικής της ικανότητας. Για να συμβεί αυτό χρειάζεται ένα μαζικό πρόγραμμα στρατολόγησης και προμηθειών. Η επιστράτευση είναι δαπανηρή και αναποτελεσματική, αλλά η Ευρώπη θα μπορούσε να διδαχθεί από τις σκανδιναβικές χώρες, όπως η Φινλανδία και η Σουηδία, οι οποίες διατηρούν μεγάλες εφεδρείες. Οι ευρωπαϊκοί στρατοί προσπαθούν να συγκεντρώνουν τις παραγγελίες τους για εξοπλισμό, αλλά όσοι διαθέτουν αμυντικές βιομηχανίες συχνά διαφωνούν για το αν οι εταιρείες τους έχουν δίκαιο μερίδιο στο εγχείρημα. Η Γαλλία είναι θυμωμένη με τις ευρωπαϊκές χώρες που αγοράζουν συστήματα αεράμυνας που χρησιμοποιούν αμερικανικούς και ισραηλινούς εκτοξευτές. Στον συμβιβασμό που πρέπει να πετύχουν μεταξύ της ταχείας βελτίωσης της μαχητικής δύναμης των στρατιωτών τους και της αργής ανάπτυξης των δικών τους βιομηχανιών, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στην ταχύτητα.
Κάτι τέτοιο δεν θα είναι φθηνό. Φέτος το ευρωπαϊκό ΝΑΤΟ θα δαπανήσει περίπου 380 δισ. δολάρια για την άμυνα. Προσαρμοσμένο στην αγοραστική δύναμη, αυτό είναι περίπου το ίδιο με τη Ρωσία, αλλά η Ευρώπη αγοράζει λιγότερα μπαζούκα για τα ίδια χρήματα. Ο κατακερματισμός είναι ένας λόγος. Το ΝΑΤΟ αναμένει από τα μέλη του να ξοδεύουν το 20% του προϋπολογισμού τους σε όπλα. Το έλλειμα που έχουν συσσωρεύσει οι χώρες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ (συν τη Νορβηγία) από το 1991 ανέρχεται σε 557 δισ. ευρώ (600 δισ. δολάρια).
Η κάλυψη αυτού του κενού θα είναι δύσκολη. Το 2022, έπειτα από οκτώ χρόνια αυξήσεων από την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ δεν ξόδεψαν συνολικά, σε πραγματικούς όρους, περισσότερα απ’ ό,τι το 1990. Οι κοινωνικές δαπάνες υπερδιπλασιάστηκαν. Οι διαφωνίες σχετικά με τους προϋπολογισμούς του ΝΑΤΟ συχνά καταλήγουν στο αν μια χώρα διαθέτει το 2% του ΑΕΠ για την άμυνα. Το πώς ξοδεύονται τα χρήματα έχει επίσης σημασία. Ωστόσο, ακόμα κι αν ξοδεύονται αποτελεσματικά, το 2% δεν θα είναι αρκετό.
Εάν οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρόκειται να συγκεντρώσουν τα κεφάλαια μέσω περικοπών σε άλλες υπηρεσίες, φόρων και δανεισμού, θα πρέπει να πείσουν τους ψηφοφόρους ότι οι θυσίες αξίζουν τον κόπο. Στη Γερμανία, η οποία είναι πιθανό να δαπανήσει τα περισσότερα στην Ευρώπη σε στρατιωτικό εξοπλισμό, θα πρέπει να αλλάξουν το όριο του ελλείμματος που είναι εγγεγραμμένο στο σύνταγμα. Ένα σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον συντονισμό των αγορών όπλων έχει προκαλέσει επικρίσεις από τα κράτη-μέλη, ίσως επειδή περιορίζει το lobbying των βιομηχανικών πρωταθλητών. Έχοντας στηριχθεί για τόσες δεκαετίες στην Αμερική, πολλοί Ευρωπαίοι που δεν γνώρισαν ποτέ τίποτε άλλο εκτός από την ειρήνη εξακολουθούν να αποφεύγουν τις δύσκολες επιλογές που απαιτεί η ρωσική επιθετικότητα.
Αυτές οι δύσκολες επιλογές επεκτείνονται και στα πυρηνικά όπλα. Ο κ. Putin έχει απειλήσει με κλιμάκωση, για να αποτρέψει τη Δύση να δώσει στην Ουκρανία προηγμένα συμβατικά όπλα. Χωρίς την πυρηνική αποτροπή της Αμερικής, η ανατολική Ευρώπη είναι ευάλωτη στην ίδια τακτική. Όμως, θα μπορούσαν οι πυρηνικά εξοπλισμένες Βρετανία και Γαλλία να προσφέρουν εγγυήσεις; Θα το έκαναν; Αν το έκαναν, θα τις πίστευε ο κ. Putin;
Ο κίνδυνος για την Ευρώπη είναι να μπλεχθεί στα γρανάζια της θεσμικής θεολογίας. Ορισμένοι, ιδίως στη Γαλλία, υποστηρίζουν ότι η ήπειρος πρέπει να επιδιώξει στρατηγική αυτονομία από την Αμερική το συντομότερο δυνατόν, ιδανικά μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα ήταν πολύ καλύτερο να επικεντρωθούμε στο ΝΑΤΟ. Η συμμαχία έχει πολύ μεγαλύτερη ικανότητα και περιθώριο επέκτασης από τη νεοσύστατη επιχείρηση ασφάλειας της ΕΕ. Η ενίσχυση του ευρωπαϊκού ρόλου στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ έχει νόημα επειδή οι απαραίτητες στρατιωτικές δομές υπάρχουν ήδη. Θα δεσμεύσει επίσης συμμάχους εκτός της ΕΕ, που είναι ζωτικής σημασίας για την άμυνα της Ευρώπης: η Βρετανία έχει τις υψηλότερες στρατιωτικές δαπάνες στην Ευρώπη, η Νορβηγία έχει κοινά σύνορα με τη Ρωσία και η Ισλανδία ελέγχει την πρόσβαση στον Βόρειο Ατλαντικό. Η αύξηση του βάρους της Ευρώπης στο ΝΑΤΟ έχει το πλεονέκτημα ότι αφενός δείχνει ότι είναι πρόθυμη να κάνει περισσότερα, με την ελπίδα ότι η Αμερική θα παραμείνει, και αφετέρου προετοιμάζεται για την περίπτωση που η Αμερική αποσυρθεί.
Η Ρωσία είναι πολύ φτωχότερη και λιγότερο πυκνοκατοικημένη από την Ευρώπη. Οι λεηλασίες του κ. Putin την καθιστούν μια φθίνουσα δύναμη. Ωστόσο, η αρκούδα μπορεί ακόμα να εξαπλώσει την καταστροφή και τη δυστυχία. Το καλύτερο μέρος για να σταματήσει ο κ. Putin είναι η Ουκρανία. Ωστόσο, ακόμα και αν αυτό πετύχει, η Ευρώπη οφείλει να προσεγγίσει πολύ διαφορετικά την άμυνά της και θα πρέπει να ξεκινήσει τώρα.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
