THEPOWERGAME
Το κρεμασμένο πανό στον πλαϊνό τοίχο της έδρας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες απεικονίζει εργάτες σε μορφή καρτούν να επενδύουν τους 13 ορόφους του κτιρίου με ηλιακά πάνελ. Μπορεί να φαίνεται ως κρύο αστείο για τους κατοίκους της βελγικής πρωτεύουσας, για τον μολυβένιο ουρανό της οποίας θα μπορούσε κάλλιστα να έχει επινοηθεί η φράση «πενήντα αποχρώσεις του γκρι». Όμως, χάρη στα «πράσινα» διατάγματα των ευρωβουλευτών της Κομισιόν, τα χωράφια και οι στέγες της ηπείρου στρώνονται με πολύ αληθινά φωτοβολταϊκά. Το 2023, κάθε εβδομάδα, είχαμε εγκαταστάσεις ηλιακής ενέργειας ισοδύναμες με έναν πυρηνικό αντιδραστήρα. Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν συνδεθεί στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ σχεδόν τόσα πάνελ όσα είχαν συνδεθεί από τις αρχές του αιώνα, που ξεκίνησε η βιομηχανία. Μέχρι το 2030 η ομάδα στοχεύει να τριπλασιάσει τον αριθμό των εγκατεστημένων ηλιακών συστοιχιών, καλύπτοντας έτσι μια έκταση μεγαλύτερη από 300.000 γήπεδα ποδοσφαίρου, ή 24 φορές το μέγεθος του Παρισιού.
Ο «καυτός» τομέας της ηλιακής ενέργειας αποτέλεσε μια απροσδόκητη αχτίδα ελπίδας σε μια ήπειρο που εξακολουθεί να ταλανίζεται από τη διακοπή του ρωσικού φυσικού αερίου. Όμως, εν μέσω όλων αυτών των πανηγυρισμών, κάποιοι ζητούν βοήθεια. Οι εταιρείες που κατασκευάζουν ηλιακά πάνελ στην Ευρώπη βρίσκονται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Οι προοπτικές τους δεν είναι τόσο θολές, όσο αποκαλυπτικές, διότι η ευρωπαϊκή ηλιακή έκρηξη είναι στην πραγματικότητα μια επανασυσκευασμένη κινεζική έκρηξη: το 95% των μονάδων που εγκαθίστανται στην ΕΕ εισάγεται από την κυρίαρχο παραγωγό στον κόσμο, η οποία μπορεί να τις παράγει σε ασυναγώνιστες τιμές, κάτι που ανησυχεί ιδιαίτερα τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Μέρος της επιχειρηματολογίας που προβλήθηκε στους ψηφοφόρους που ήταν δύσπιστοι ως προς την ανάγκη μιας οικολογικής μετάβασης που θα ανέτρεπε την οικονομία ήταν ότι η «πράσινη» πολιτική θα έκανε περισσότερα από το να αποτρέψει απλώς την κλιματική αλλαγή. Η «πράσινη» πολιτική θα έκανε παράλληλα, την Ευρώπη ανθεκτικότερη -λιγότερο εξαρτημένη από το ρωσικό φυσικό αέριο, ας πούμε- και θα δημιουργούσε πολλές νέες θέσεις εργασίας. Μήπως όμως τελικά η επίτευξη των οικολογικών στόχων με κοντέινερ γεμάτα κινεζικά ηλιακά πάνελ απλώς αλλάζει το αυταρχικό καθεστώς από το οποίο θα εξαρτώνται οι Ευρωπαίοι και συντρίβει την απασχόληση.
Εν ολίγοις, όχι. Για ορισμένα «πράσινα» αγαθά, όπως τα ηλεκτρικά οχήματα, υπάρχουν πράγματι συμβιβασμοί μεταξύ θέσεων εργασίας, οικονομικής ασφάλειας και περιβαλλοντικών στόχων. Για την ηλιακή ενέργεια, η περίπτωση να μάθουμε να μην ανησυχούμε και να αγαπάμε τα κινεζικά φωτοβολταϊκά πάνελ είναι πολύ πιο ξεκάθαρη.
Πρώτον, είναι σαφές ότι οι φθηνές εισαγωγές έχουν πράγματι τροφοδοτήσει την τρέλα της εγκατάστασης. Στις αρχές της δεκαετίας του 2010 η Ευρώπη περιόρισε την άφιξη κινεζικών ηλιακών μονάδων, αφού οι παραγωγοί της ΕΕ, που πάλευαν, κατάφεραν και άσκησαν πιέσεις για περιορισμούς στις εισαγωγές. Η ανάπτυξη των ηλιακών συστοιχιών σύντομα μειώθηκε. Οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας αποδείχθηκαν ότι ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν ελάχιστα για «ενάρετη» ηλεκτρική ενέργεια. Μόλις οι εμπορικοί περιορισμοί άρθηκαν πριν από έξι χρόνια, οι εγκαταστάσεις αυξήθηκαν και πάλι. Τώρα οι Ευρωπαίοι παραγωγοί ηλιακών συλλεκτών πιέζουν και πάλι για περιορισμούς στις εισαγωγές ή τουλάχιστον για επιδοτήσεις που θα τους κρατήσουν στη ζωή. Δεδομένου ότι τα κινέζικα πάνελ πωλούνται τώρα περίπου στο μισό κόστος των ευρωπαϊκών -βοηθούμενα από το φτηνό εργατικό και ενεργειακό κόστος, αλλά και την άφθονη κρατική υποστήριξη-, αυτό θα σήμαινε τεράστια και πιθανώς συνεχή επίπεδα γενναιοδωρίας.
Δεν είναι η μικρή στρέβλωση της αγοράς ένα τίμημα που αξίζει να πληρώσει κάποιος για μια εγχώρια πηγή ενέργειας; Αυτή είναι η γραμμή σκέψης στη Γαλλία, οι πολιτικοί της οποίας δεν έχουν βρει ακόμη βιομηχανία που να μη θεωρούν «στρατηγική» (μια εταιρεία παρασκευής γιαουρτιού κρατήθηκε κάποτε μακριά από τα νύχια ενός αμερικανικού αντιπάλου με αυτό το σκεπτικό). «Η κυριαρχία μπορεί να έχει κάποιο κόστος, αλλά δεν έχει τιμή», δήλωσε πρόσφατα ο αναπληρωτής πρέσβης της στην ΕΕ, σύμφωνα με τους Financial Times, σε μια γενναία προσπάθεια να ακουστεί σαν Γάλλος Braveheart. Κάποιοι ανατριχιάζουν όταν παραγγέλνουν ηλιακά πάνελ από την Κίνα, δεδομένου ότι πάνω από το ένα τρίτο μιας εκ των βασικών εισροών τους προέρχεται από τη Σιντζιάνγκ, μια περιοχή της Κίνας όπου η καταναγκαστική εργασία είναι διαδεδομένη. Οι φόβοι που κυριαρχούν είναι δύο. Ο πρώτος είναι ότι η Κίνα θα μπορούσε μια μέρα να διακόψει την προμήθεια ηλιακών πάνελ, όπως έκανε ο Vladimir Putin με το φυσικό αέριο της Ρωσίας, αφήνοντας την Ευρώπη και πάλι στην τύχη της. Ο δεύτερος είναι ότι η Κίνα θα δημιουργήσει εξάρτηση στην αγορά κατασκευής ηλιακών πάνελ και στη συνέχεια θα αυξήσει τις τιμές, όταν οι άλλοι παραγωγοί θα έχουν εξαλειφθεί.
Ο ρωσικός παραλληλισμός είναι «παρατραβηγμένος», λέει η Simone Tagliapietra του Bruegel, ενός κέντρου μελετών των Βρυξελλών, η οποία δημοσίευσε αυτήν την εβδομάδα ένα έγγραφο σχετικά με τα πλεονεκτήματα των εισαγωγών ηλιακής ενέργειας. Το φυσικό αέριο σταματά να ρέει μόλις διακοπεί ένας αγωγός, ενώ οι ήδη εγκατεστημένοι ηλιακοί συλλέκτες συνεχίζουν να παράγουν. Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν αποθηκευμένες μονάδες στην ΕΕ, αρκετές για περισσότερο από έναν χρόνο εγκαταστάσεις. Η Κίνα θα υποφέρει επίσης αν η Ευρώπη στερηθεί την «πράσινη» τεχνολογία, δεδομένων των πλανητικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Παράλληλα, πολλοί άλλοι παραγωγοί -κυρίως η Αμερική, η οποία παρέχει τεράστιες επιδοτήσεις για κάθε ηλιακό πάνελ εγχώριας παραγωγής σε μια προσπάθεια να περιορίσει την εξάρτηση από την Κίνα- μπαίνουν στη μάχη, αφήνοντας έτσι στους Ευρωπαίους του μέλλοντος πολλές επιλογές.
Τι γίνεται όμως με τις θέσεις εργασίας; Η προστασία μερικών ευρωπαϊκών εργοστασίων ηλιακής ενέργειας θα βοηθούσε τους εκεί εργαζόμενους. Ωστόσο, η αύξηση των τιμών θα επιβράδυνε την εγκατάσταση. Αυτή με τη σειρά της θα κατέστρεφε θέσεις εργασίας μεταξύ εκείνων που εγκαθιστούν ηλιακά πάνελ, ένας τομέας που είναι πολύ πιο εντάσεως εργασίας, επισημαίνουν οι ειδικοί του Bruegel. Αν οι Κινέζοι μηχανικοί δεν τηλεμεταφερθούν στο Βέλγιο για να εγκαταστήσουν πάνελ στις στέγες, αυτές οι θέσεις εργασίας δεν πρόκειται να μεταφερθούν σύντομα σε εξωτερικούς συνεργάτες.
Η ΕΕ δεν έχει ακόμη αποφασίσει αν θέλει την πίτα ολόκληρη ή τον σκύλο χορτάτο. Στις 6 Φεβρουαρίου η Επιτροπή παρουσίασε σχέδια για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2040 κατά 90% των επιπέδων του 1990. Ωστόσο, ο «Net Zero Industry Act», που συμφωνήθηκε επίσης αυτήν την εβδομάδα, απαιτεί 40% εγχώρια παραγωγή πράσινων τεχνολογιών μέχρι το 2030. Κανείς δεν ξέρει πώς θα μπορούσε να μαγευτεί μια βιώσιμη βιομηχανία ηλιακής ενέργειας μέσα σε λίγα χρόνια χωρίς την αναβίωση του προστατευτισμού. Το λογικότερο είναι ο νέος νόμος να ωθήσει τις επιχειρήσεις να κοιτάξουν πέρα από έναν μοναδικό κυρίαρχο παγκόσμιο προμηθευτή (δηλαδή την Κίνα) για έργα «πράσινης» τεχνολογίας που χρηματοδοτούνται με δημόσιο χρήμα, ωθώντας τους εισαγωγείς να προμηθεύονται πάνελ από την Ινδία, για παράδειγμα. Όλοι βέβαια συμφωνούν ότι οι ερευνητές στην Ευρώπη θα πρέπει να είναι μεταξύ εκείνων που θα εφεύρουν την επόμενη γενιά ηλιακών μονάδων.
Με δεδομένους τους ακριβούς εργαζόμενους, το υψηλό ενεργειακό κόστος και τις αδύναμες βιομηχανικές εφοδιαστικές αλυσίδες, η ΕΕ δεν θα έπρεπε να κατασκευάζει φωτοβολταϊκά πάνελ. Αυτοί που ανησυχούν για τη «στρατηγική αυτονομία» γαλλικού τύπου θα πρέπει να σπαταλήσουν για την άμυνα, όχι για να χαϊδεύουν βιομηχανίες που δεν θα μπορέσουν ποτέ να βγάλουν κέρδος. Η Ευρώπη έχει την ευκαιρία να «πρασινίσει» γρήγορα και φτηνά μέσω των εισαγωγών και θα πρέπει να την αδράξει.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
