THEPOWERGAME
Ακούγοντας τους πυροβολισμούς, ο Leonildo Pistoni έτρεξε από τους στάβλους του αγροκτήματός του στα περίχωρα του Monchio, ενός ορεινού χωριού στην κεντρική Ιταλία. Δεν πρόλαβε να φτάσει και πολύ μακριά προτού τον πυροβολήσουν. Ο δολοφόνος του ήταν ένας τυφεκιοφόρος της 1ης Μεραρχίας Αλεξιπτωτιστών Panzer του Hermann Göring. Η ημερομηνία ήταν η 18η Μαρτίου 1944. Το μόνο έγκλημα του Pistoni ήταν ότι ζούσε στο Monchio: ο τυφεκιοφόρος ανήκε σε ένα απόσπασμα που στάλθηκε για να εκδικηθεί τις δολοφονίες Γερμανών στρατιωτών στη γύρω περιοχή από ντόπιους αντάρτες. Η Γερμανία κατέλαβε την Ιταλία όταν αποχώρησε από τις δυνάμεις του Άξονα τον Σεπτέμβριο του 1943.
Ο αντίλαλος εκείνου του θανατηφόρου πυροβολισμού θα ηχήσει ξανά τον επόμενο μήνα, όταν η εγγονή του θύματος, Walda Pistoni, θα υποβάλει αίτηση αποζημίωσης σε δικαστή στη Ρώμη. Πρόκειται για την τελευταία από μια χιονοστιβάδα αιτήσεων σε ένα ταμείο ύψους 61 εκατ. ευρώ (66 εκατ. δολάρια) που έχει δημιουργηθεί από την ιταλική κυβέρνηση. «Το θέμα έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις», λέει ο Giulio Arria, δικηγόρος που εκπροσωπεί αρκετούς αιτούντες, συμπεριλαμβανομένης της κ. Pistoni. Υπολογίζει ότι έχουν υποβληθεί έως και 1.500 αιτήσεις.
Στους αιτούντες περιλαμβάνονται απόγονοι θυμάτων αυθαίρετων εκτελέσεων, όπως η κ. Pistoni, εκτελεσθέντων Παρτιζάνων, Εβραίων και Ρομά που πέθαναν σε ναζιστικά στρατόπεδα και Ιταλών στρατιωτών, ναυτικών και αεροπόρων που στάλθηκαν σε καταναγκαστικά έργα στη Γερμανία. Σε περιπτώσεις που έχουν ήδη εκδικαστεί, οι απόγονοι όσων εξαναγκάστηκαν σε καταναγκαστική εργασία έλαβαν αποζημιώσεις ύψους 30.000-40.000 ευρώ. Στους συγγενείς εκείνων που πέθαναν έχουν επιδικαστεί πολύ υψηλότερα ποσά. Δύο αδελφές που έμειναν ορφανές όταν ο πατέρας τους πέθανε σε μια σφαγή στην Τοσκάνη έλαβαν 270.000 ευρώ η καθεμία. Η κατάσταση, όπως διαμορφώθηκε, εγείρει ερωτήματα σχετικά με την επάρκεια του ταμείου, το οποίο δημιουργήθηκε για να αποτρέψει μια κρίση στις σχέσεις μεταξύ των εταίρων της ΕΕ.
Η Γερμανία υποστηρίζει εδώ και καιρό ότι η ευθύνη της για τις ενέργειες των ένοπλων δυνάμεών της στην Ιταλία διευθετήθηκε το 1962, όταν κατέβαλε 40 εκατ. μάρκα (αξίας περίπου 1,5 δισ. ευρώ σήμερα). Όμως τα μετρητά αυτά δεν προορίζονταν πρωτίστως για την αποζημίωση ιδιωτών και, όπου αυτό συνέβη, εφαρμόστηκε μόνο σε υφιστάμενες τότε αξιώσεις. Ιταλοί δικαστές διέταξαν αργότερα τη γερμανική κυβέρνηση να καταβάλει αποζημιώσεις σε πολυάριθμους επιζώντες και απογόνους των θυμάτων, αλλά η Γερμανία αρνήθηκε.
Η Ιταλία δεν είναι η μόνη χώρα με αξιώσεις. Μια ελληνική κοινοβουλευτική επιτροπή υπολόγισε τις ζημιές από την Κατοχή κατά τη διάρκεια του πολέμου σε 289 δισ. ευρώ και η κυβέρνηση της χώρας δήλωσε ότι θέλει να διαπραγματευτεί αποζημιώσεις. Η προηγούμενη κυβέρνηση της Πολωνίας είχε ακόμα μεγαλύτερες απαιτήσεις -ήθελε 1,3 τρισ. ευρώ. Όμως και σε αυτές τις περιπτώσεις η Γερμανία δηλώνει ότι απαλλάχθηκε απ’ όλα τα χρέη με συμφωνίες που συνήφθησαν πριν από δεκαετίες.
Το 2012 το Διεθνές Δικαστήριο αποφάνθηκε υπέρ της Γερμανίας με την αιτιολογία ότι οι κυβερνήσεις δεν υπόκεινται σε αποφάσεις δικαστηρίων άλλων χωρών. Ωστόσο, δύο χρόνια αργότερα το συνταγματικό δικαστήριο της Ιταλίας αποφάνθηκε ότι είναι υπεύθυνες εάν τα υποκείμενα αδικήματα παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο. Οι Ιταλοί δικαστές συνέχισαν να εκδίδουν αποφάσεις και το 2022 ένα δικαστήριο στη Ρώμη ήταν έτοιμο να διατάξει τη δήμευση γερμανικών κυβερνητικών ακινήτων, συμπεριλαμβανομένου του Ινστιτούτου Γκαίτε. Η προηγούμενη κυβέρνηση της Ιταλίας, με επικεφαλής τον Mario Draghi, παρενέβη τότε και δημιούργησε αυτό το νέο ταμείο. Αρχικά προοριζόταν για εκκρεμείς απαιτήσεις και έθεσε προθεσμία 30 ημερών για την υποβολή τυχόν νέων, αλλά η προθεσμία αυτή μετατέθηκε σταδιακά μέχρι το τέλος του 2023, επιτρέποντας την υποβολή εκατοντάδων ακόμα.
Εν τω μεταξύ, οι δικηγόροι της ιταλικής κυβέρνησης έχουν πάρει τη θέση των εκπροσώπων της γερμανικής κυβέρνησης, πολεμώντας τους αιτούντες σε κάθε ευκαιρία. Οι αντιρρήσεις τους έχουν προκαλέσει τα πυρά ορισμένων πολιτικών. «Προβάλλουν επιχειρήματα να σου σηκώνεται η τρίχα», λέει ο Dario Parrini, γερουσιαστής του Δημοκρατικού Κόμματος της αντιπολίτευσης. Τον περασμένο Μάιο κατέθεσε νομοσχέδιο για να περιορίσει τους δικηγόρους της κυβέρνησης. Στηρίχτηκε απ’ όλα τα κόμματα, αλλά αποδυναμώθηκε στην επιτροπή.
Δεδομένου ότι η κυβέρνηση ασκεί έφεση κατά κάθε απόφασης και οι εφέσεις στην Ιταλία διαρκούν χρόνια, είναι απίθανο να εκταμιευθεί ποτέ μέρος των χρημάτων. Οι δύο ορφανές, που τώρα είναι στα ογδόντα τους, μπορεί να μη δουν ποτέ ούτε ένα ευρώ. «Νομικά, δεν εκπλήσσομαι», λέει ο κ. Arria, ο δικηγόρος. «Όμως ως εγγονός ενός Εβραίου που στάλθηκε στο Άουσβιτς και δεν επέστρεψε ποτέ, είμαι σοκαρισμένος».
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
