THEPOWERGAME
Σε όλο τον κόσμο ένας κυκλώνας σχηματίζεται πάνω από τους ωκεανούς έπειτα από δεκαετίες ηρεμίας. Στην Ερυθρά Θάλασσα οι πολιτοφυλακές των Χούθι έχουν εξαπολύσει δεκάδες επιθέσεις σε πλοία με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους, μειώνοντας τις αποστολές των εμπορευματοκιβωτίων στη Διώρυγα του Σουέζ κατά 90% και επιδεικνύοντας την περιφρόνησή τους στο Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ. Η Μαύρη Θάλασσα γεμίζει με νάρκες και σακατεμένα πολεμικά πλοία -φέτος η Ουκρανία ελπίζει να εκδιώξει το ρωσικό ναυτικό από την Κριμαία, τη βάση του από την εποχή της Μεγάλης Αικατερίνης. Η Βαλτική και η Βόρεια Θάλασσα αντιμετωπίζουν έναν σκιώδη πόλεμο με σαμποτάζ αγωγών και καλωδίων, ενώ στην Ασία παρατηρείται η μεγαλύτερη αύξηση ναυτικής ισχύος από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς η Κίνα επιδιώκει να εξαναγκάσει την Ταϊβάν σε ενοποίηση και η Αμερική προσπαθεί να αποτρέψει την κινεζική εισβολή. Μετά τις εκλογές στην Ταϊβάν αυτήν την εβδομάδα, οι εντάσεις θα μπορούσαν να εκτοξευθούν στα ύψη.
Τα γεγονότα αυτά δεν είναι συγκυριακά, αλλά σημάδι μιας βαθιάς αλλαγής που συντελείται στους ωκεανούς του πλανήτη. Η παγκόσμια οικονομία εξακολουθεί να είναι παγκοσμιοποιημένη. Περίπου το 80% του εμπορίου σε όγκο και το 50% σε αξία ταξιδεύει με έναν στόλο 105.000 πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, δεξαμενόπλοιων και φορτηγών πλοίων, που διαπλέουν τους ωκεανούς μέρα και νύχτα και τα οποία θεωρούνται δεδομένα από τους ανθρώπους των οποίων ο βιοπορισμός εξαρτάται από αυτά. Ωστόσο, ο ανταγωνισμός των υπερδυνάμεων και η αποσύνθεση των παγκόσμιων κανόνων σημαίνουν ότι οι γεωπολιτικές εντάσεις βαθαίνουν. Η αναπόφευκτη και υποτιμημένη συνέπεια είναι ότι οι ωκεανοί αποτελούν μια αμφισβητούμενη ζώνη για πρώτη φορά μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.
Η αναζήτηση ευκαιριών και τάξης στη θάλασσα έχει μακρά ιστορία. Τον 17ο αιώνα ο Grotius, ένας Ολλανδός νομικός, καθόρισε την αρχή της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας και τον 19ο αιώνα η Βρετανία την επέβαλε μέσω του Βασιλικού Ναυτικού και ενός δικτύου λιμένων και οχυρών. Οι ανοιχτοί ωκεανοί κατοχυρώθηκαν στην τάξη πραγμάτων μετά το 1945 και, από τη δεκαετία του 1990, ο θαλάσσιος κόσμος αντανακλούσε την άνοδο της παγκοσμιοποίησης και της αμερικανικής ισχύος, δίνοντας έμφαση στην υπερ-αποτελεσματικότητα και την υπερ-συγκέντρωση. Σήμερα το 62% των εμπορευματοκιβωτίων μεταφέρεται από πέντε ασιατικές και ευρωπαϊκές εταιρείες, το 93% των πλοίων κατασκευάζεται από την Κίνα, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα και το 86% διαλύεται στο Μπαγκλαντές, την Ινδία ή το Πακιστάν. Το Ναυτικό των ΗΠΑ υπήρξε ο σχεδόν μονοπωλιακός πάροχος ασφάλειας, χρησιμοποιώντας πάνω από 280 πολεμικά πλοία και 340.000 ναύτες.
Αυτό το τεράστιο και περίπλοκο σύστημα αντιμετωπίζει δύο προκλήσεις. Η μία είναι η τεταμένη γεωπολιτική. Η ναυτική ανάπτυξη της Κίνας σημαίνει ότι η πρωτοκαθεδρία του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ στον Ειρηνικό αμφισβητείται για πρώτη φορά από το 1945, ενώ τα κακοποιά στοιχεία έχουν πολλαπλασιαστεί. Εκτός από τους υποστηριζόμενους από το Ιράν Χούθι, ο αποκλεισμένος στην ενδοχώρα δικτάτορας της Αιθιοπίας μισθώνει μια ναυτική βάση στην Ερυθρά Θάλασσα στη γειτονική Σομαλιλάνδη. Το δίκαιο της θάλασσας βρίσκεται σε παρακμή. Η Κίνα αγνοεί τις αποφάσεις των δικαστηρίων με τις οποίες διαφωνεί, ενώ η χρήση κυρώσεων από τη Δύση έχει προκαλέσει την έκρηξη του λαθρεμπορίου: το 10% όλων των δεξαμενόπλοιων αποτελούν μέρος ενός άναρχου «σκοτεινού στόλου» που λειτουργεί εκτός των καθιερωμένων νόμων και της χρηματοδότησης – ποσοστό διπλάσιο από αυτό που υπήρχε πριν από 18 μήνες.
Οι γεωπολιτικοί άνεμοι ενισχύονται από τις τεχνολογικές και κλιματικές ανατροπές. Η Κίνα έχει επενδύσει σε αντιαβακικούς πυραύλους, ωθώντας τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ πιο μακριά στα ανοιχτά. Η διάδοση των όπλων σημαίνει ότι πολιτοφυλακές όπως οι Χούθι διαθέτουν πλέον πυραύλους Κρουζ, μια δυνατότητα που μέχρι πρόσφατα διέθεταν μόνο κράτη. Η οικονομία της γνώσης -και η κυριαρχία της Wall Street και της Silicon Valley- εξαρτώνται από 600 υποθαλάσσια καλώδια δεδομένων που είναι ευάλωτα σε σαμποτάζ. Η κλιματική αλλαγή αλλάζει τη γεωγραφία και τα κίνητρα. Η Διώρυγα του Παναμά βιώνει έλλειψη νερού. Οι εμπορικές διαδρομές επεκτείνονται στην Αρκτική, η οποία λιώνει, ενώ η έκρηξη της «πράσινης» ενέργειας πυροδοτεί την κούρσα των εξορύξεων στον βυθό της θάλασσας.
Συνεπώς, η αταξία ελλοχεύει στην ανοικτή θάλασσα. Το κόστος της όλης κατάστασης θα είναι οι παροδικές διαταραχές στο εμπόριο. Το θαλάσσιο εμπόριο αποτιμάται περίπου στο 16% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Το ναυτιλιακό σύστημα προσαρμόζεται, αλλά μόνο μέχρις ενός σημείου. Οι μεμονωμένοι κλυδωνισμοί συχνά απορροφώνται. Οι επιθέσεις των Χούθι έχουν μέχρι στιγμής προκαλέσει μια αύξηση των τιμών ασφάλισης και των ναύλων, αλλά δεν έχουν ακόμη οδηγήσει σε ευρύτερες αυξήσεις των τιμών, επειδή οι αγορές εμπορευματοκιβωτίων και πετρελαίου έχουν πλεονάζουσα χωρητικότητα. Όταν οι αγορές είναι σφιχτές ή υπάρχουν σύγχρονα σοκ, το κόστος σε διάφορα επίπεδα είναι υψηλότερο. Η κρίση στην εφοδιαστική αλυσίδα το 2021, μετά τα lockdowns και τα προβλήματα με την αποστολή των σιτηρών στη Μαύρη Θάλασσα το 2022, προκάλεσαν παγκόσμιο πληθωρισμό. Αν και το κόστος αποστολής αντιπροσωπεύει χαμηλό μερίδιο στην τελική τιμή των περισσότερων προϊόντων, η απρόβλεπτη κατάσταση στη θάλασσα θα μπορούσε να οδηγήσει τις επιχειρήσεις να συρρικνώσουν τις εφοδιαστικές τους αλυσίδες, αυξάνοντας το κόστος.
Οι συγκρούσεις μεγάλης κλίμακας στη θάλασσα θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές. Οι θαλάσσιες συγκρούσεις έχουν τις δικές τους ιδιαιτερότητες, επειδή η δυσκολία ταχείας ενίσχυσης των στόλων σημαίνει ότι η κλιμάκωση είναι λιγότερο πιθανή απ’ ό,τι στην ξηρά. Παρ’ όλα αυτά, είναι εύκολο να εντοπίσει κανείς πού θα μπορούσε να ξεσπάσει σύγκρουση. Επιθέσεις από, ας πούμε, το Ιράν ή τη Ρωσία σε αγωγούς, διαδρομές υγροποιημένου φυσικού αερίου ή καλώδια δεδομένων θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές. Οι διαμάχες για στρατηγικής σημασίας νησιά θα μπορούσαν να προκαλέσουν αντιπαράθεση στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και στον Ινδικό Ωκεανό, ενώ τα εμπάργκο οικονομιών πιο σύνθετων από της Ρωσίας ή του Ιράν θα μπορούσαν να προκαλέσουν τεράστια ζημιά. Μια προσομοίωση του Bloomberg δείχνει ότι ένας αποκλεισμός της Ταϊβάν και τα επακόλουθα δυτικά αντίμετρα θα μείωναν το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά 5%.
Όλα αυτά καταδεικνύουν την ανάγκη αποτροπής των κακοποιών στοιχείων και των εχθρικών κρατών. Ωστόσο, εύκολη επιστροφή στα ήρεμα νερά της δεκαετίας του 1990 δεν υπάρχει. Οι εκκλήσεις για την τήρηση των οικουμενικών νόμων είναι απίθανο να επιτύχουν. Η εξαρτώμενη από το εμπόριο Κίνα έχει πολλά να χάσει, αλλά θέλει να ανατρέψει τις δυτικές κυρώσεις και να επιδιώξει παράνομες διεκδικήσεις στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Το γεγονός ότι η Αμερική δεν έχει επικυρώσει την κύρια παγκόσμια συνθήκη για το θαλάσσιο δίκαιο δεν βοηθάει. Επίσης, έπειτα από χρόνιες υποεπενδύσεις η Δύση δεν μπορεί να αποκαταστήσει γρήγορα τη ναυτική της κυριαρχία. Με ένα πενιχρό 5% της παγκόσμιας ναυπηγικής ικανότητας, θα χρειαστεί δεκαετίες για να ανασυγκροτήσει τους στόλους της.
Νεκρική σιγή
Η απάντηση που χρειάζεται είναι διαφορετική. Οι δυτικές χώρες οφείλουν να διπλασιάσουν την προσπάθειά τους ώστε να διατηρήσουν το τεχνολογικό τους πλεονέκτημα, για παράδειγμα στα υποβρύχια και τα αυτόνομα σκάφη. Η κυβερνητική και ιδιωτική συνεργασία για την παρακολούθηση των ευάλωτων θαλάσσιων υποδομών, όπως οι αγωγοί, είναι ζωτικής σημασίας, όπως και τα θαλάσσια και δορυφορικά εφεδρικά συστήματα για τα καλώδια δεδομένων. Επιπλέον, οι συμμαχίες πρέπει να διευρυνθούν, προκειμένου να διατεθούν περισσότεροι πόροι για την αστυνόμευση των θαλασσών. Η Αμερική αναθεωρεί τις ασιατικές ναυτικές της συμφωνίες και η αναδυόμενη αντίδραση στους Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα αποτελεί ένα πολλά υποσχόμενο μοντέλο, με έναν αυξανόμενο αριθμό δυτικών και ασιατικών ναυτικών να παίζουν ρόλο. Λόγω του διακυβεύματος, η διατήρηση της τάξης στη θάλασσα είναι ο μικρότερος κοινός παρονομαστής της διεθνούς συνεργασίας. Είναι κάτι που ακόμα και οι απομονωτιστές θα πρέπει να προσυπογράψουν, διότι χωρίς αυτήν η παγκόσμια οικονομία θα καταποντιστεί.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
