THEPOWERGAME
Η εορταστική περίοδος είναι προ των πυλών και μαζί της κάποιες μόνιμες ευρωπαϊκές παραδόσεις: οι λαμπερές χριστουγεννιάτικες αγορές έχουν ξεφυτρώσει σε όλη τη Γερμανία, οι Ολλανδοί θα παρελάσουν σύντομα με τα ανεξήγητα βαμμένα μαύρα πρόσωπά τους και στην Ουγγαρία ο πρωθυπουργός, Viktor Orban, σχεδιάζει για άλλη μια φορά να χαλάσει το κλίμα στη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών της ΕΕ στο τέλος του έτους. Ο Δεκέμβριος δεν είναι ποτέ εύκολος στις Βρυξέλλες, ένα μέρος όπου οι δύσκολες αποφάσεις αναβάλλονται τελετουργικά μέχρι την τελευταία στιγμή (η ατελείωτη βροχή δεν βοηθάει). Δυστυχώς, το 2023 φαίνεται απίθανο να τελειώσει με επιτυχία. Όχι μόνο επειδή ο Ούγγρος Grinch βρίσκεται στην πιο δύστροπη φάση του, αλλά κι επειδή μπορεί σύντομα να αποκτήσει έναν νέο σύμμαχο στην ακροδεξιά, αφού ο Geert Wilders ήρθε πρώτος στις ολλανδικές εκλογές στις 22 Νοεμβρίου. Και, για να γίνουν τα πράγματα λίγο χειρότερα, το δημοσιονομικό χάος στη Γερμανία απειλεί με καταστροφή τα ήδη σφιχτά οικονομικά της ΕΕ. Η Σύνοδος Κορυφής στις 14 και 15 Δεκεμβρίου είχε στόχο να βοηθήσει την Ουκρανία με χρήματα και την προοπτική ένταξης στη λέσχη. Τώρα οι προοπτικές και για τα δύο φαίνονται επισφαλείς.
Τις τελευταίες εβδομάδες η κατήφεια έχει απλώσει το πέπλο της πάνω από την Ευρώπη. Καθώς το καλοκαίρι παραχωρούσε τη θέση του στο φθινόπωρο, γινόταν όλο και πιο σαφές ότι η ουκρανική αντεπίθεση που πολλοί ήλπιζαν ότι θα έφερνε τη Ρωσία στα συγκαλά της είχε αποτύχει. Συσπειρωμένη γύρω από την Ουκρανία (εκτός από τον κ. Orban), τον Οκτώβριο η ΕΕ ήρθε αντιμέτωπη με τη διαίρεση και την αλυσιτέλεια, καθώς ξέσπασε πόλεμος στη Μέση Ανατολή. Πριν προλάβει κανείς να αναφωνήσει «Ho! Ho! Ho!», η προοπτική της επιστροφής του Donald Trump στην εξουσία στην Αμερική έχει μετατραπεί από ένα σενάριο «μπορείς να φανταστείς αν», σε ένα σενάριο «τι πρέπει να κάνουμε στην περίπτωση που».
Η Ευρώπη τουλάχιστον μπήκε σε αυτήν τη γεωπολιτική περιπέτεια με ένα σαφές σχέδιο εκπλήρωσης καθήκοντος απέναντι στην Ουκρανία. Ενώ η Αμερική είχε κάνει τη βαριά δουλειά για την παροχή στρατιωτικής βοήθειας, ειδικά στην αρχή, η ΕΕ μπορούσε να υπερηφανεύεται ότι βοήθησε με πιο ήπιους τρόπους. Πέρα από τη φιλοξενία εκατομμυρίων προσφύγων από το 2022, η κύρια συμβολή της Ευρώπης ήταν να στηρίξει το μέλλον της Ουκρανίας. Για να είναι η στήριξη αξιόπιστη, έπρεπε να βρει χρήματα. Περίπου 50 δισ. ευρώ (55 δισ. δολάρια) μετρητών της ΕΕ δεσμεύτηκαν τον Ιούνιο, για να βοηθήσουν να διατηρηθεί η κυβέρνηση στο Κίεβο φερέγγυα μέχρι το τέλος του 2027. Το πιο σημαντικό είναι ότι η Ουκρανία θα μπορούσε μια μέρα να γίνει μέλος του κλαμπ, ένας σίγουρος τρόπος για να ευημερήσει μετά τον πόλεμο και να μείνει έτσι μακριά από τα νύχια της ρεβανσιστικής Ρωσίας. Η Σύνοδος Κορυφής του Δεκεμβρίου επρόκειτο να καθαγιάσει την πρόοδο και στα δύο. Εκτός από την υπογραφή για τα χρήματα, η Ουκρανία επρόκειτο να προχωρήσει στο επόμενο βήμα της ένταξης στην ΕΕ, δηλαδή στην έναρξη επίσημων διαπραγματεύσεων (οκτώ μικρότερες χώρες, συμπεριλαμβανομένων έξι χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, βρίσκονται επίσης σε αυτήν την πολυετή διαδικασία). Ανάλογα με ποιον μιλάτε, τόσο τα χρήματα όσο και η διεύρυνση ενδέχεται να καθυστερήσουν, αν όχι να χειροτερέψουν.
Ας ξεκινήσουμε με τα χρήματα. Ο κ. Orban έστειλε τελεσίγραφο εδώ και μήνες ότι είναι αντίθετος στην αποστολή περισσότερων χρημάτων στην Ουκρανία -μεγάλο πρόβλημα, δεδομένου ότι η απόφαση απαιτεί την ομόφωνη συναίνεση των 27 μελών της ΕΕ. Η συνέπειά του να βλέπει τα πράγματα από την οπτική του Κρεμλίνου είναι ένας παράγοντας. Ένας άλλος παράγοντας είναι ότι οι Βρυξέλλες έχουν επί χρόνια αποκλείσει την Ουγγαρία από ορισμένα προγράμματα δαπανών της ΕΕ με την αιτιολογία ότι παραβιάζει δημοκρατικούς κανόνες, όπως η ανεξάρτητη δικαιοσύνη. Επί μήνες η ΕΕ υπέθετε ότι θα μπορούσε να αλλάξει την κατάσταση με τον δοκιμασμένο τρόπο, δηλαδή υποκύπτοντας στον εκβιασμό του κ. Orban, τουλάχιστον εν μέρει. Η προοπτική να αποδεσμευτεί σύντομα ένα μέρος από τα πάνω από 30 δισ. ευρώ των κεφαλαίων που έχουν ανασταλεί, θεωρήθηκε ότι θα μπορούσε να αντιστρέψει την αρνητική στάση του ηγέτη της Ουγγαρίας, όπως συνέβη όταν ο ίδιος απείλησε με βέτο στο παρελθόν, για παράδειγμα για τις κυρώσεις.
Μια δόση μετρητών μπορεί να μην είναι αρκετή αυτήν τη φορά. Πρώτον, ο κ. Orban αισθάνεται δικαιωμένος και λέγεται ότι είναι αποφασισμένος να υποστηρίξει ότι η ΕΕ θα έπρεπε να τον είχε ακούσει όταν προειδοποιούσε ότι παρασύρεται σε μια μακρά σύγκρουση. Ωστόσο, ένα άλλο εμπόδιο ήρθε από τη Γερμανία. Στις 15 Νοεμβρίου το συνταγματικό της δικαστήριο έκρινε ότι διάφορα κεφάλαια εκτός ισολογισμού που χρησιμοποίησε η κυβέρνηση για να παρακάμψει το αυτοεπιβαλλόμενο «φρένο χρέους» ήταν αντισυνταγματικά. Η βιαστική αναδιοργάνωση των εγχώριων οικονομικών της βρίσκεται στο τραπέζι. Αυτό με τη σειρά του θέτει σε κίνδυνο την προγραμματισμένη συνολική αύξηση του προϋπολογισμού της ΕΕ, μέρος της οποίας αποτελούσε η χρηματοδότηση προς την Ουκρανία. Ενώ όλοι εκτός από τον κ. Orban είναι ευτυχείς για τα χρήματα που θα σταλούν στο Κίεβο, δεν υπάρχει συναίνεση για ένα επιπρόσθετο ποσό 50 δισ. ευρώ που ζητεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να πληρώσει άλλα πράγματα, όπως τους μισθούς του προσωπικού των Βρυξελλών που εκτοξεύουν τον πληθωρισμό, νέα προγράμματα για τον περιορισμό της μετανάστευσης και ούτω καθεξής. Κυβερνήσεις με καβούρια στις τσέπες, όπως η ολλανδική ή η σουηδική, έχουν ταχθεί κατά των επιπλέον χρημάτων. Η Γερμανία ήταν επίσης επιφυλακτική, αλλά τώρα λέει ότι τα χέρια της είναι δεμένα. Ο διαχωρισμός των 50 δισ. ευρώ της Ουκρανίας από τα υπόλοιπα 50 δισ. ευρώ θα μπορούσε να είναι δύσκολος πολιτικά, καθιστώντας ακόμα πιο δύσκολη μια συμφωνία για το σύνολο του πακέτου μέχρι το τέλος του έτους.
Δεν υπάρχει μεγάλη αμφιβολία ότι τελικά η Ουκρανία θα πάρει τα χρήματά της. Ωστόσο, τα κεφάλαια θα μπορούσαν να φτάσουν αργά -επικίνδυνα κοντά στο χρονικό σημείο που οι αρχές του Κιέβου θα ξεμείνουν από μετρητά στις αρχές του 2024- ή σε έκτακτες δόσεις. Κάτι τέτοιο θα έπληττε την αξιοπιστία της ΕΕ, ενώ τα πράγματα θα επιδεινώνονταν αν και η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων καθυστερούσε. Η Ουκρανία έχει εκπληρώσει (με επιφυλάξεις) όλες τις προϋποθέσεις για να περάσει στο επόμενο στάδιο του ταξιδιού της προς την ΕΕ. Αυτό δεν είναι αρκετό για τους Ούγγρους που ασκούν βέτο. Ο κ. Wilders, του οποίου οι βουλευτές θα αναλάβουν τις θέσεις τους στο κοινοβούλιο την επόμενη εβδομάδα, είναι δηλωμένος επικριτής της διεύρυνσης. Η καθυστέρηση της έναρξης των ενταξιακών συνομιλιών μέχρι την άνοιξη, όπως ορισμένοι πιστεύουν ότι μπορεί να συμβεί τώρα, αναμφισβήτητα έχει μικρή σημασία, δεδομένου ότι η ένταξη στην ΕΕ απαιτεί χρόνια. Όμως, αν η Ουκρανία δεν μπορέσει να περάσει από τα πρώτα στάδια της διαδικασίας, είναι κακό σημάδι για τα δύσκολα επόμενα στάδια, τα οποία θα περιλαμβάνουν να πειστούν τα υφιστάμενα μέλη της ΕΕ ότι πολλά χρήματα που λαμβάνουν σήμερα θα πρέπει να πάνε για την κατασκευή αυτοκινητοδρόμων και την ενίσχυση των αγροτών στην Ουκρανία.
Οι δίδυμες αυτές διαμάχες για τα χρήματα και τη διεύρυνση υποδηλώνουν την απώλεια δυναμικής εντός της ΕΕ. Η ενότητα που επέτρεψε στην Ευρώπη να σταθεί όρθια τις πρώτες ημέρες της σύγκρουσης δεν είναι τόσο βέβαιη όσο κάποτε. Δεδομένου ότι η συνεχιζόμενη υποστήριξη της Αμερικής είναι και η ίδια αβέβαιη, η συγκυρία είναι κακή για την Ευρώπη να χάσει το θάρρος της. Το διακύβευμα είναι τόσο υψηλό, που οι αισιόδοξοι πιστεύουν ότι μια συμφωνία εντός της ΕΕ είναι αναπόφευκτη. Ας ελπίσουμε ότι έχουν δίκιο, διότι αν η Ευρώπη δεν μπορέσει να βρει τη βούληση να βοηθήσει την Ουκρανία να ορθοποδήσει, τα Χριστούγεννα θα είναι πολύ πιο χαρούμενα στο Κρεμλίνο παρά στο Κίεβο.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
