THEPOWERGAME
Η συμφωνία στη Διάσκεψη των μερών (COP) της Σύμβασης-Πλαισίου για την Κλιματική Αλλαγή, που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το 2015, ήταν κάπως ανίσχυρη. Όπως πολλοί επισήμαναν τότε, δεν μπορούσε να πει στις χώρες τι να κάνουν, δεν μπορούσε να βάλει τέλος στην εποχή των ορυκτών καυσίμων, δεν μπορούσε να μειώσει τη στάθμη των θαλασσών, να κατευνάσει τους ανέμους ή να εξασθενίσει τον μεσημεριανό ήλιο. Μπόρεσε όμως τουλάχιστον να θέσει τους κανόνες για τις επόμενες COP, διατάσσοντας ότι φέτος θα έπρεπε να γίνει ο πρώτος «παγκόσμιος απολογισμός» των πεπραγμένων όσον αφορά τη σύγκλιση των γενικών στόχων της συμφωνίας.
Καθώς ο κόσμος συγκεντρώνεται στο Ντουμπάι για την 28η COP, η αξιολόγηση του πρώτου μέρους του εν λόγω απολογισμού είναι κατά κάποιον τρόπο απροσδόκητα θετική. Κατά τη στιγμή της συμφωνίας του Παρισιού, η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας που αναμενόταν μέχρι το 2100, εάν δεν άλλαζαν οι πολιτικές, ήταν πάνω από 3°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Εάν ακολουθηθούν οι πολιτικές που εφαρμόζονται σήμερα, οι κεντρικές εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 2,5-2,9°C, αν και η αβεβαιότητα παραμένει έντονη. Η άνοδος αυτή εξακολουθεί να είναι τόσο μεγάλη ώστε να είναι καταστροφική για δισεκατομμύρια ανθρώπους, αλλά, παράλληλα, αποτελεί και μια σημαντική βελτίωση.
Μεγάλο μέρος αυτής της προόδου προήλθε από τη φθηνότερη και ευρύτερα διαδεδομένη ανανεώσιμη ενέργεια. Το 2015 η παγκόσμια εγκατεστημένη ηλιακή ισχύς ήταν 230 γιγαβάτ -πέρυσι έφτασε τα 1.050 γιγαβάτ. Οι βέλτιστες πολιτικές έχουν επίσης εξαπλωθεί. Το 2014 μόλις το 12% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που σχετίζονται με την ενέργεια ήταν υπό καθεστώς τιμολόγησης του διοξειδίου του άνθρακα και η μέση τιμή ανά τόνο ήταν 7 δολάρια -σήμερα το 23% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου βρίσκεται υπό καθεστώς τιμολόγησης, ενώ η τιμή αγγίζει περίπου τα 32 δολάρια.
Αυτά και άλλα θετικά βήματα εξηγούν γιατί ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας, μια διακυβερνητική δεξαμενή σκέψης, η οποία την εποχή του Παρισιού έβλεπε ότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα συνεχίσουν να αυξάνονται μέχρι τη δεκαετία του 2040, δηλώνει σήμερα ότι είναι πιθανό να κορυφωθούν μέσα σε λίγα χρόνια. Η κορύφωση δεν είναι αρκετή -οι εκπομπές πρέπει στη συνέχεια να μειωθούν πολύ γρήγορα για να μειωθεί η προβλεπόμενη αύξηση της θερμοκρασίας στους 2°C.
Όμως η σχεδόν αδιάκοπη αύξηση των εκπομπών αποτελεί γεγονός της οικονομικής ανάπτυξης εδώ και δύο αιώνες. Η αντιστροφή της θα μπορούσε να θεωρηθεί το τέλος της αρχής του αγώνα για ένα σταθερό κλίμα.
Θα ήταν ανόητο να αποδώσουμε όλη αυτήν την πρόοδο στο Παρίσι. Ωστόσο, η διαδικασία που έθεσε σε κίνηση δημιούργησε νέες προσδοκίες. Έθεσε το κλίμα στο επίκεντρο των συζητήσεων των χωρών και, διευκρινίζοντας ότι ένα σταθερό κλίμα πρέπει να εξισορροπήσει τις εναπομείνασες πηγές διοξειδίου του άνθρακα με τις «καταβόθρες», που το απομακρύνουν από την ατμόσφαιρα, έφερε την ιδέα των καθαρών μηδενικών στόχων στο προσκήνιο. Το 2015 μία μόνο χώρα είχε έναν τέτοιο στόχο. Σήμερα είναι 101.
Σε έναν κόσμο που οι εποχές είναι όλο και περισσότερο εκτός ελέγχου -θυμηθείτε τον πρωτοφανή ανοιξιάτικο καύσωνα της περασμένης εβδομάδας στη Βραζιλία- οι COP παρέχουν έναν προβλέψιμο ετήσιο χώρο στο διεθνές ημερολόγιο για παράλληλες συμφωνίες και νέες εκφράσεις προθέσεων. Μια πρόσφατη δήλωση του Joe Biden, του προέδρου της Αμερικής, και του Κινέζου ομολόγου του, Xi Jinping, βοήθησε στη δημιουργία δυναμικής για μια συμφωνία για τις εκπομπές μεθανίου που θα γειτνιάζει με την COP. Δεσμεύτηκαν επίσης ότι οι χώρες τους θα κάνουν το χρέος τους, τριπλασιάζοντας την παραγόμενη από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργεια έως το 2030, ένας άλλος στόχος για τον οποίο τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θέλουν η COP τους να μείνει χαραγμένη στη μνήμη.
Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι οι COP έσωσαν τον κόσμο. Το Παρίσι παρείχε το πλαίσιο για την έκρηξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, αλλά δεν παρείχε τις επενδύσεις που θα την πραγματοποιούσαν. Ο διπλασιασμός των επιπέδων επένδυσης που το Bloomberg nef, μια εταιρεία δεδομένων, θεωρεί απαραίτητο για τον προτεινόμενο τριπλασιασμό της παραγόμενης από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας θα πρέπει να προέλθει από τον ιδιωτικό τομέα. Για να δοθεί η ώθηση που χρειάζεται, το πρόβλημα δεν είναι το χρήμα. Για να προσελκύσουν κεφάλαια, οι χώρες θα πρέπει να επανασχεδιάσουν τις αγορές ενέργειας, να επισπεύσουν την αδειοδότηση, να βελτιώσουν σε τεράστιο βαθμό τα δίκτυα και να καταργήσουν τις πολιτικές που εξακολουθούν να ευνοούν τα ορυκτά καύσιμα.
Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν έχει σταματήσει την επιδείνωση του κλίματος. Ούτε θα μπορούσε. Ο κύριος παράγοντας της υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι η αθροιστική ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Όσο συνεχίζονται οι καθαρές εκπομπές, οι θερμοκρασίες θα αυξάνονται. Μετά το Παρίσι, αυτή η αναπόφευκτη αύξηση της θερμοκρασίας έχει φτάσει σε ένα επίπεδο που δεν μπορεί πλέον να αντιμετωπιστεί ως πρόβλημα του μέλλοντος. Φέτος η κλιματική αλλαγή έγινε ιδιαίτερα αισθητή: ο θερμότερος Αύγουστος που έχει καταγραφεί ποτέ ακολούθησε τον θερμότερο Ιούλιο, ο θερμότερος Σεπτέμβριος τον θερμότερο Αύγουστο, ο θερμότερος Οκτώβριος τον θερμότερο Σεπτέμβριο.
Αυτός ο ρυθμός δεν θα συνεχιστεί για πάντα, αλλά ο μόνος τρόπος για να σταματήσει η αύξηση της θερμοκρασίας πριν φτάσει στο καθαρό μηδέν είναι να μειωθεί η ποσότητα της ηλιοφάνειας που απορροφά ο πλανήτης, ίσως με την εισαγωγή σωματιδίων στη στρατόσφαιρα ή τη λεύκανση των νεφών πάνω από τον ωκεανό. Η ιδέα της «ηλιακής γεωμηχανικής» θορυβεί πολλούς επιστήμονες του κλίματος, ακτιβιστές και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Ωστόσο, ορισμένοι δικαίως θεωρούν ότι αξίζει να την ερευνήσουν. Μια τέτοια έρευνα χρειάζεται μια διεθνή συζήτηση σχετικά με τους κατάλληλους περιορισμούς και τις δυνατότητες στις οποίες θα μπορούσε να οδηγήσει. Οι κλιμακούμενες, θεσμικές COP δεν είναι ο κατάλληλος χώρος γι’ αυτές τις συζητήσεις. Όμως πριν από την επόμενη αποτίμηση, που έχει οριστεί για το 2028, πρέπει να βρεθεί κάποιο φόρουμ.
Οι μηχανισμοί για την απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα εμπίπτουν πιο άνετα στην αρμοδιότητα της COP. Όπως η ηλιακή γεωμηχανική, έτσι και αυτή η διαδικασία απασχολεί πολλούς. Το να ακούνε, ιδίως, τις πετρελαϊκές εταιρείες να μιλούν για την απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα ως δικαιολογία για τη διατήρηση της παραγωγής, τους φαίνεται πιθανό να οδηγήσει σε έναν κόσμο όπου οι εκπομπές θα συνεχίζονται, αλλά μόνο μια μικρή ποσότητα απομάκρυνσης θα πραγματοποιείται. Δεδομένου του παρελθόντος της βιομηχανίας, αυτό δεν είναι παράλογο.
Για να διασκεδάσουν αυτούς τους φόβους, οι χώρες θα πρέπει να είναι σαφείς σχετικά με τα σχέδια απομάκρυνσης στον επόμενο γύρο των «Εθνικά Καθορισμένων Συνεισφορών» -τις προτάσεις για περαιτέρω δράση που πρέπει να παρουσιάσουν η καθεμία μέχρι το 2025. Προκειμένου να αποφευχθεί η παραποίηση, θα πρέπει επίσης να τους ζητηθεί να διατηρούν τους στόχους τους για την απομάκρυνση και τη μείωση των εκπομπών χωριστά.
Αυτό μπορεί να φαίνεται χαμηλής προτεραιότητας σε σύγκριση με τις εκπομπές και την προσαρμογή: οι απομακρύνσεις αρχίζουν να έχουν ουσιαστική σημασία μόνο όταν οι εκπομπές μειωθούν πολύ κάτω από την κορύφωσή τους. Ωστόσο, σε αυτό το σημείο η κλίμακα των απαιτούμενων απομακρύνσεων θα είναι χιλιάδες φορές μεγαλύτερη απ’ ό,τι μπορεί να επιτευχθεί σήμερα. Καλύτερα λοιπόν να ξεκινήσουμε. Η ρητή αναφορά στο γεγονός ότι, τελικά, ο ρυπαίνων θα πληρώνει για την απομάκρυνση των αποβλήτων του θα ωθήσει τις επενδύσεις σε τεχνολογίες και θα μπει για τα καλά στο μυαλό όσων ρυπαίνουν. Και πάλι, μια διαδικασία των Ηνωμένων Εθνών δεν μπορεί να επιβάλει τις αλλαγές που απαιτεί ο κόσμος. Όταν όμως διαμορφώνει τις συζητήσεις με σύνεση και θέτει τους κατάλληλους κανόνες, μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη προόδου. Μια καλή αρχή, βλέποντας πόσο περισσότερα χρειάζονται.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
