THEPOWERGAME
Στο βόρειο άκρο του Παρισιού, μακριά από τα κομψά εστιατόρια και τα μουσεία, μια θλιβερή εικόνα μάς θυμίζει τι συμβαίνει όταν η ανθρωπότητα ολισθαίνει. Κάτω από ένα σύμπλεγμα ανισόπεδων κόμβων κοντά στην Porte de la Chapelle, δεκάδες ναρκομανείς με νεκρό βλέμμα περιπλανώνται άσκοπα μέσα σε ένα αυτοσχέδιο κάμπινγκ γεμάτο σκηνές και σκουπίδια. Η ελπίδα φαίνεται να έχει πεθάνει προ πολλού. Μόνο η δυσωδία των περιττωμάτων και η απελπισία ζουν και βασιλεύουν. Σε μια πρόσφατη επίσκεψή του, ο αρθρογράφος μας δίστασε να ρωτήσει τις εξαθλιωμένες ψυχές που περιπλανιόνταν εδώ κι εκεί ποιο δηλητήριο είχε προκαλέσει την πτώση τους, αλλά το μέρος είναι γνωστό ως la colline du crack ή λόφος του κρακ. Οι κοινωνικοί λειτουργοί έρχονται και φεύγουν, ενώ οι Αρχές κάνουν τα στραβά μάτια. Η αστυνομία έχει μετακινήσει τον καταυλισμό με την πάροδο των ετών, για να κρατήσει την ενόχληση της ανθρώπινης δυστυχίας μακριά από τις γύρω γειτονιές, που αναβαθμίζονται.
Πολλές πόλεις στην Ευρώπη έχουν τέτοιους θύλακες εξαθλίωσης. Ωστόσο, παρ’ όλη τη ζημιά που προκαλούν στην κοινωνία τα ναρκωτικά που συνήθως κυκλοφορούν στους δρόμους του Παρισιού, του Βερολίνου ή της Βαρσοβίας, κανένα δεν μπορεί να συγκριθεί με τις καταστροφικές επιπτώσεις της φαιντανύλης, του ναρκωτικού που έχει καταστρέψει ολόκληρες περιοχές της Αμερικής. Όπως μπορεί να βεβαιώσει οποιοσδήποτε πρόσφατος επισκέπτης του κέντρου του Σαν Φρανσίσκο, οι επιπτώσεις αυτού του συνθετικού οπιοειδούς, πολύ ισχυρότερου ακόμα και από την ηρωίνη, δεν περιορίζονται σε μικρές περιοχές στις παρυφές της πόλης. Τα ναρκωτικά του τύπου της φαιντανύλης σκοτώνουν σήμερα περίπου 70.000 Αμερικανούς ετησίως, περισσότερους απ’ όσους έχασαν τη ζωή τους στους πολέμους του Βιετνάμ, του Ιράκ και του Αφγανιστάν μαζί. Στην Ευρώπη το καταστροφικό αυτό ναρκωτικό δεν βρήκε πρόσφορο έδαφος ακόμη: οι άνθρωποι που παίρνουν υπερβολική δόση από αυτό κάθε χρόνο υπολογίζονται γύρω στους 200. Ως αποτέλεσμα του χάσματος της φαιντανύλης, η Ευρώπη έχει λιγότερους από το ένα δέκατο των θανάτων από ναρκωτικά σε σχέση με την Αμερική, παρά τον μεγαλύτερο πληθυσμό της. Η καταστροφή που δεν συνέβη είναι ένας αθόρυβος θρίαμβος της ευρωπαϊκής πολιτικής. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις ανησυχούν ότι αυτό ενδέχεται να αλλάξει, καθώς υπάρχει έντονη ανησυχία ότι η φαιντανύλη μπορεί σύντομα να πάρει τον δρόμο για την άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Γιατί η Ευρώπη γλίτωσε μέχρι στιγμής από τη φαιντανύλη, ενώ έχει προκαλέσει τέτοια καταστροφή στην Αμερική; Δεδομένης της προέλευσης του ναρκωτικού -δημιουργήθηκε αρχικά στο Βέλγιο το 1959 ως νόμιμο παυσίπονο- θα περίμενε κανείς ότι θα το ανακάλυπταν πρώτα τα εκεί πρεζόνια. Όμως χρειάστηκε ο αμερικανικός καπιταλισμός χωρίς όρια για να το μετατρέψει σε φαινόμενο. Από τη δεκαετία του 1990 και μετά οι γιατροί εκεί συνταγογραφούσαν παυσίπονα θέλοντας και μη, παρακινούμενοι από τις αδίστακτες φαρμακευτικές εταιρείες. Μέχρι το 2015 περίπου 227 εκατομμύρια συνταγές για οπιοειδή εκδίδονταν κάθε χρόνο στην Αμερική, περίπου μία για κάθε ενήλικα. Μια ομάδα ασθενών που ήταν εθισμένοι στα χάπια σύντομα ανακάλυψε ότι, όταν τελείωνε η συνταγογράφηση, αυτά ήταν παράνομα διαθέσιμα (τα μεξικανικά καρτέλ προθυμοποιήθηκαν να βοηθήσουν, χρησιμοποιώντας συχνά τα απαιτούμενα χημικά από την Κίνα). Η Ευρώπη, αντίθετα, αντιστάθηκε σε μεγάλο βαθμό, εν μέρει χάρη στην καθολική ιατρική περίθαλψη. Σε αντίθεση με τους Αμερικανούς, οι πάσχοντες από ασθένειες μπορούσαν να συμμετέχουν στις προβλεπόμενες διαδικασίες για την ανακούφιση του πόνου, αντί να στρέφονται στα παυσίπονα ως γρήγορη λύση. Ο όποιος εθισμός υπήρχε μπορούσε να αντιμετωπιστεί με θεραπευτικά προγράμματα υποκατάστασης οπιοειδών.
Δυστυχώς, αυτό μπορεί να μην είναι αρκετό για να κρατήσει την Ευρώπη μακριά από τα θανατηφόρα νύχια της φαιντανύλης. Οι Αρχές ανησυχούν για δύο πράγματα. Το ένα αφορά την ηρωίνη, από την οποία εξαρτώνται συχνότερα οι 1 εκατομμύριο χρήστες παράνομων οπιοειδών στην Ευρώπη. Σχεδόν το σύνολο της ουσίας που εγχέεται ή σνιφάρεται στην Ευρώπη προέρχεται από παπαρούνες που καλλιεργούνται στο Αφγανιστάν. Οι Ταλιμπάν, από τότε που επέστρεψαν στην εξουσία, επέβαλαν περικοπές στην παραγωγή, κατά 95% ίσως φέτος, γεγονός που αναμένεται να περιορίσει σοβαρά τη διαθεσιμότητα φθηνής ηρωίνης στην Ευρώπη το 2024. Αντιμέτωπες με την έλλειψη προσφοράς, οι συμμορίες ναρκωτικών αναμένεται είτε να αναμείξουν τη φαιντανύλη με την ελάχιστη ηρωίνη που διαθέτουν, για να της δώσουν επιπλέον ισχύ, είτε να αρχίσουν να διακινούν το συνθετικό ναρκωτικό ως αντικατάσταση. Μια παρόμοια έλλειψη ηρωίνης μετά την τελευταία καταστολή των Ταλιμπάν στις αρχές της δεκαετίας του 2000 οδήγησε τη φαιντανύλη στην Εσθονία, το μοναδικό μέχρι στιγμής μέρος της Ευρώπης που έχει βιώσει μια μόνιμη έξαρση του εθισμού. Αυτή η θεωρία αντικατάστασης δοκιμάζεται τώρα στην Ουκρανία, όπου η προμήθεια ηρωίνης έχει διακοπεί από τον πόλεμο, αλλά τα συνθετικά ναρκωτικά παραμένουν σχετικά διαθέσιμα.
Η έλλειψη ηρωίνης ενδέχεται να συμπέσει με την πληθώρα παράνομων αποστολών φαιντανύλης προς την Ευρώπη. Σε αντίθεση με την κοκαΐνη ή την ηρωίνη, που απαιτούν περίπλοκες διαδικασίες παρασκευής και λαθρεμπορίας, το ναρκωτικό είναι φθηνό στην παρασκευή και τη μεταφορά του. Η Europol, ο βραχίονας επιβολής του νόμου της ΕΕ, προειδοποίησε ότι τα μεξικανικά καρτέλ συνεργάζονται με εγκληματικά δίκτυα στην Ευρώπη για να επεκτείνουν την αγορά ναρκωτικών, συμπεριλαμβανομένης της φαιντανύλης (τα όποια προβλήματα αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη με τα συνθετικά οπιοειδή προκαλούνται κατά συντριπτική πλειονότητα από την κατάχρηση χαπιών που παρασκευάζονται νόμιμα). Ο Antony Blinken, ο υπουργός Εξωτερικών της Αμερικής, προειδοποίησε τους Ευρωπαίους ομολόγους του ότι είτε έχουν ήδη πρόβλημα με ναρκωτικά που μοιάζουν με φαιντανύλη, αλλά δεν το γνωρίζουν ακόμη, είτε θα έχουν σύντομα. Η μετάβαση από έναν τύπο οπιοειδούς σε έναν άλλον μπορεί να είναι ξαφνική και σχεδόν μη αναστρέψιμη στην περίπτωση της φαιντανύλης, δεδομένου του τεράστιου κέρδους που μπορούν να αποκομίσουν οι συμμορίες: ένα μόνο κιλό μπορεί να αποφέρει κέρδη πάνω από 1 εκατομμύριο δολάρια, πολύ περισσότερα από άλλα ναρκωτικά. Ορισμένοι παράγοντες που κάποτε θεωρούνταν ότι προστάτευαν την Ευρώπη μπορεί να αποδειχθούν παροδικοί: ο Καναδάς διαθέτει κρατικά χρηματοδοτούμενα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης που ανταγωνίζονται οποιοδήποτε στην Ευρώπη, αλλά και αυτός έχει πέσει θύμα της φαιντανύλης.
Οι Ευρωπαίοι έχουν ένα σημαντικό πλεονέκτημα στον αγώνα τους κατά της φαιντανύλης, λέει ο Keith Humphreys, ειδικός σε θέματα εθισμού στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ: έχουν δει τις καταστροφές που έχουν προκαλέσει τα οπιοειδή στην Αμερική και γνωρίζουν πόσο σημαντικό είναι να κρατήσουμε το τζίνι στο μπουκάλι. Οι Αρχές παρακολουθούν τα υγρά απόβλητα για ίχνη του ναρκωτικού, ώστε να πατάξουν τυχόν κρούσματα. Ό,τι λίγη φαιντανύλη συναντήσει η αστυνομία υπόκειται σε ταχείες καταστολές. Οι γιατροί προσέχουν να μη συνταγογραφούν εθιστικά παυσίπονα χωρίς λόγο. Η θεραπεία του εθισμού στη φαιντανύλη είναι επίσης καλύτερα κατανοητή.
Η Ευρώπη μπορεί να πανηγυρίσει λίγο. Το κράτος πρόνοιας, το οποίο λοιδορήθηκε από πολλούς στην πολιτική δεξιά ότι κατέστησε τις ευρωπαϊκές οικονομίες υποτονικές, αποδεικνύεται ότι έχει και θετικά στοιχεία: έπαιξε τον ρόλο του στο να γλιτώσουν οι πολίτες του τα χειρότερα στη ζωή τους όσον αφορά τον εθισμό. Ελάχιστοι μόνο έχουν πέσει θύματα του ναρκωτικού, στο Παρίσι και πέρα από αυτό. Ωστόσο, για να διασφαλιστεί ότι τα πράγματα θα παραμείνουν ως έχουν, θα απαιτηθούν επαγρύπνηση και πυγμή.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
