THEPOWERGAME
Τίποτα δεν δηλώνει «μεγάλη δύναμη» περισσότερο από ένα αεροπλανοφόρο. Έτσι, στις 10 Οκτωβρίου ο Thierry Breton, ο καταγόμενος από τη Γαλλία Ευρωπαίος επίτροπος, έριξε στο τραπέζι την ιδέα η ΕΕ να χρησιμοποιήσει μια τέτοια ναυτική αεροπορική βάση. Δυστυχώς, πριν καν εξεταστούν τα πλεονεκτήματα ενός πλωτού αεροπλανοφόρου για ένα μπλοκ που δεν διαθέτει ούτε ναυτικό, ούτε αεροπορία, οι γεωπολιτικές φιλοδοξίες της ΕΕ απέτυχαν τόσο άσχημα… όσο μια τρύπα στο νερό. Τις ημέρες των μεγαλεπήβολων σχεδίων του κ. Breton, μια αδέξια απάντηση στις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου άφησε την Ευρώπη να μοιάζει μπερδεμένη. Μια ένωση που είχε βρει τη φωνή της στην εξωτερική πολιτική στην Ουκρανία ανακάλυψε ξανά την τάση της για κακοφωνία. Μια περίοδος χαοτικής διπλωματίας και εσωτερικών διαπληκτισμών «παρακώλυσε» τα ιδεώδη μιας «γεωπολιτικής ΕΕ» ισότιμης της Κίνας και της Αμερικής.
Η αντίδραση της Ευρώπης στην κρίση ξεκίνησε άσχημα και χειροτέρευε συνεχώς. Πέρα από τον συνηθισμένο φωτισμό των κτιρίων στα χρώματα της χώρας που πενθεί τους νεκρούς της, η πρώτη αξιοσημείωτη αντίδραση της Ευρώπης ήταν η ανακοίνωση ότι η ΕΕ θα αναστείλει κάθε αναπτυξιακή βοήθεια προς τους Παλαιστινίους -μια σοβαρή κίνηση, δεδομένου ότι το μπλοκ είναι ο μεγαλύτερος δωρητής τους. Η πολιτική αυτή αντιστράφηκε την ίδια μέρα, εν μέσω αυξανόμενων ανησυχιών στις εθνικές πρωτεύουσες για τις συνθήκες διαβίωσης των αθώων κατοίκων της Γάζας που έχουν εμπλακεί στη διαμάχη. Αργότερα μέσα στην εβδομάδα, στις 13 Οκτωβρίου, η επικεφαλής της Επιτροπής, Ursula von der Leyen, ταξίδεψε στο Ισραήλ. Το μήνυμα που μετέφερε εκεί δεν ήταν άλλο από αυτό της συμπαράστασης. Ωστόσο, οι εθνικές πρωτεύουσες θύμωσαν που δεν κατάφερε να τονίσει την ανησυχία τους ότι οποιαδήποτε απάντηση από την ισραηλινή πλευρά πρέπει να παραμείνει εντός των ορίων του διεθνούς δικαίου. Η μία κυβέρνηση μετά την άλλη ενημέρωνε ότι δεν μιλούσε εκ μέρους της ΕΕ, αλλά εξέφραζε την προσωπική της άποψη. Καθώς ο σάλος αυξανόταν, η ομάδα της κ. Von der Leyen ανακοίνωσε εσπευσμένα ότι η ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΕ προς τη Γάζα θα τριπλασιαζόταν.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έδωσε στην ΕΕ ένα μέτρο γεωπολιτικής υπεροψίας. Μπροστά στον πόλεμο, η λέσχη είχε βρει νέα μέσα άσκησης επιρροής, για παράδειγμα πληρώνοντας για την αποστολή όπλων για να ανταποδώσει τα χτυπήματα στους Ρώσους εισβολείς. Αυτό το είδος ενιαίας αποφασιστικότητας μοιάζει τώρα με εξαίρεση. Οι προσπάθειες για τη διαμόρφωση μιας συνεκτικής απάντησης σε μια κρίση λίγο πιο πέρα από τις ακτές της έχουν αναλωθεί σε διαμάχες μεταξύ εθνικών πρωτευουσών και ακόμα και μεταξύ διαφορετικών θεσμικών οργάνων της ΕΕ στις Βρυξέλλες. Αντί για προβολή ισχύος στον έξω κόσμο, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί στράφηκαν στο εσωτερικό τους: στις 17 Οκτωβρίου οργανώθηκε μια εικονική συνάντηση των 27 εθνικών ηγετών, για να βρεθούν όλοι στην ίδια σελίδα, η οποία δεν ήταν της κ. Von der Leyen. Μια βεβαρημένη προσωπική σχέση μεταξύ αυτής και του Charles Michel, ο οποίος ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου προεδρεύει των συνεδριάσεων των ηγετών της ΕΕ, αποτελούσε παλαιότερα αντικείμενο του κύκλου κοκτέιλ των Βρυξελλών. Τώρα μοιάζει σαν να κατέστησε το μπλοκ ακόμα πιο ανίκανο απ’ ό,τι θα μπορούσε να είναι σε άλλη περίπτωση.
Το επεισόδιο είναι επιζήμιο για την κ. Von der Leyen, η οποία από τον πόλεμο στην Ουκρανία ήταν το πρόσωπο μιας πιο δυναμικής, γεωπολιτικής Ευρώπης. Η επιρροή της -και η επιρροή της ΕΕ- φαινόταν να επεκτείνεται πέρα από την Ουκρανία. Μια ομιλία της τον Μάρτιο, με την οποία ζητούσε την «ελαχιστοποίηση των κινδύνων» και όχι την «αποσύνδεση» των οικονομικών σχέσεων με την Κίνα, είχε δώσει νέο τόνο στις σχέσεις εκεί. Συνεργάστηκε στενά και με την Αμερική. Νέες φράσεις, όπως «στρατηγική αυτονομία» και «Ομάδα Ευρώπη», είχαν υπονοήσει ότι το μπλοκ θα έπαιζε πλήρως τον ρόλο του στη γεωπολιτική, ως τρίτη δύναμη σε έναν κόσμο δύο πόλων.
Όμως, στην προσπάθεια προβολής μιας εξίσου ισχυρής ΕΕ στη Μέση Ανατολή, η ενότητα που στήριζε τις προηγούμενες προσπάθειες της Ευρώπης έλειπε. Ορισμένες χώρες της Ευρώπης, ιδίως η Γερμανία, η πατρίδα της κ. von der Leyen, ευθυγραμμίζονται ενστικτωδώς με το Ισραήλ και τονίζουν το δικαίωμά του να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Άλλες, όμως, όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία, είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένες στη δυσχερή θέση των Παλαιστινίων και προειδοποιούν για μια επικείμενη ανθρωπιστική καταστροφή. Πολλοί απλά θεώρησαν ότι η διαμάχη ήταν πέρα από την αρμοδιότητα των κεντρικών οργάνων της ΕΕ. Η Ουκρανία ένωσε την ήπειρο: οι Ευρωπαίοι ηγέτες επισκέφθηκαν από κοινού το Κίεβο, αφού η πόλη απέκρουσε τους Ρώσους εισβολείς πέρυσι. Αυτή η τελευταία κρίση τη διχάζει. Αυτήν την εβδομάδα ο Γερμανός καγκελάριος, Olaf Scholz, ταξίδεψε μόνος του στο Ισραήλ. Ο Emmanuel Macron της Γαλλίας εξετάζει το ενδεχόμενο να ταξιδέψει αργότερα.
Η κ. Von der Leyen θα μπορούσε να διαισθανθεί ότι η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή πάντοτε θα δημιουργεί πόλωση. Το Ισραήλ είναι αρκετά κοντά στην Ευρώπη ώστε να ενδιαφέρεται -οι επιστήμονές του επωφελούνται από προγράμματα χρηματοδότησης της ΕΕ, οι ισραηλινές ποδοσφαιρικές ομάδες παίζουν σε ευρωπαϊκές διοργανώσεις και οι τραγουδιστές του συμμετέχουν στον διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision-, αλλά και πολύ μακριά για να αισθάνεται άμεσα επαπειλούμενη από μια ανάφλεξη εκεί. Κάθε χώρα της ΕΕ έχει τη δική της σχέση με την περιοχή, η οποία χρωματίζεται από τους μουσουλμανικούς και εβραϊκούς πληθυσμούς της. Οι περισσότερες φοβούνται τη μετάδοση της βίας στους δικούς τους δρόμους. Τα αντισημιτικά περιστατικά στην Ευρώπη έχουν φουντώσει μετά το χτύπημα της Χαμάς. Η Γαλλία και το Βέλγιο βίωσαν τρομοκρατικές επιθέσεις. Άλλες χώρες ανησυχούν ότι μια περιφερειακή διένεξη θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα νέο κύμα μετανάστευσης προς την Ευρώπη, όπως συνέβη μετά τους πολέμους στη Συρία και το Αφγανιστάν.
Χωρίς πυξίδα στη Γάζα
Διχασμένη ή όχι, είναι απίθανο η Ευρώπη να είχε μεγάλη επιρροή στην αντίδραση του Ισραήλ στην επίθεση που δέχθηκε. Ωστόσο, η ανικανότητά της αρχίζει να φαίνεται κατά συρροή. Η ΕΕ για χρόνια εμφανιζόταν ως διαμεσολαβητής σε μια εδαφική διαμάχη μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας, αλλά το μόνο που κατόρθωσε να κάνει ήταν να διαμαρτυρηθεί χλιαρά όταν το Αζερμπαϊτζάν έδιωξε δεκάδες χιλιάδες Αρμένιους από έναν αμφισβητούμενο θύλακα τον περασμένο μήνα. Μια συμφωνία με την Τυνησία για τη μείωση της μετανάστευσης μέσω της Μεσογείου ναυάγησε: η Τυνησία επέστρεψε 60 εκατ. ευρώ (63 εκατ. δολάρια) που της είχε καταβάλει η ΕΕ για να σφραγίσει τη συμφωνία. Ακόμα πιο κοντά στο εσωτερικό της χώρας επικρατεί αταξία, καθώς το Κοσσυφοπέδιο και η Σερβία συνεχίζουν να διαπληκτίζονται, παρά τις παραινέσεις των Βρυξελλών.
Οι οπαδοί της ΕΕ ήλπιζαν ότι η εντυπωσιακή αντίδρασή της στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είχε ξορκίσει μια σειρά από δαίμονες που την κατατρέχουν εδώ και καιρό: ότι είναι ένα οικοδόμημα απόλυτα ικανό να τυποποιεί φορτιστές τηλεφώνων και να κάνει τους αγρότες πλούσιους, αλλά δεν έχει καμία αξία όταν πρόκειται για υψηλή πολιτική. Ένα δεκαπενθήμερο διάσπασης έκανε την ΕΕ να μοιάζει τόσο βαρετή όσο ποτέ: μια λέσχη που δεν διαμορφώνει τη γεωπολιτική, αλλά υπομένει τις επιπτώσεις της.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
