THEPOWERGAME
Σημείωση του συντάκτη: Στις 9 Οκτωβρίου 2023 η Βασιλική Σουηδική Ακαδημία Επιστημών απένειμε στην Claudia Goldin το βραβείο Sveriges Riksbank για τις οικονομικές επιστήμες, στη μνήμη του Alfred Nobel, ευρέως γνωστό ως Βραβείο Νόμπελ για τα οικονομικά.
Οι ριζοσπαστικές και οι φιλελεύθερες φεμινίστριες, όπως ορίζονται από τους φιλοσόφους, διαφέρουν ως προς τον βαθμό στον οποίο οι ελεύθερες επιλογές των γυναικών έχουν σημασία. Μια φιλελεύθερη φεμινίστρια επιθυμεί τη μέγιστη δυνατή αυτονομία για τις γυναίκες, απαιτώντας ίσα δικαιώματα και τον τερματισμό των έμφυλων διακρίσεων. Μια ριζοσπαστική φεμινίστρια βλέπει στην κοινωνία πατριαρχικές δυνάμεις που είναι μεγαλύτερες από το άτομο και οι οποίες καταπιέζουν εν μέρει τις γυναίκες, επηρεάζοντας τις επιλογές τους. Οι οικονομικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων -όπως το έμφυλο μισθολογικό χάσμα- είναι πάντα ένδειξη αδικίας.
Το νέο βιβλίο της Claudia Goldin του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, εμπειρογνώμονα σε θέματα γυναικών και εργασίας, αποτελεί μια μελέτη τόσο των επιλογών των Αμερικανίδων, όσο και του πλαισίου στο οποίο γίνονται. Το «Career and Family: Women’s Century-Long Journey Toward Equity» παρακολουθεί την ιστορία της εργασίας και της οικογένειας για τις γυναίκες με πανεπιστημιακή μόρφωση και διαγιγνώσκει τι εξακολουθεί να αποτελεί τροχοπέδη στη σταδιοδρομία τους σήμερα.
Μια καρικατούρα της ιστορίας θα μπορούσε να περιλαμβάνει ένα ταξίδι από το σπίτι στον χώρο εργασίας. Συγκεκριμένα, η πρώτη γενιά που μελετά η κ. Goldin, γεννημένη το 1878-97, περιείχε πολλές εργαζόμενες γυναίκες. Ωστόσο, μια επιτυχημένη καριέρα συνήθως απαιτούσε απόρριψη της απόκτησης παιδιών και μερικές φορές του γάμου. Μεταξύ εκείνων που αναφέρονται στο «Notable American Women», μια συλλογή βιογραφιών, μόνο τρεις στις δέκα είχαν παιδί, γράφει. Οι γυναίκες έπρεπε να επιλέξουν «οικογένεια ή καριέρα».
Μέχρι την τρίτη γενιά, δηλαδή εκείνες που γεννήθηκαν μεταξύ 1924 και 1943, οι γυναίκες με πανεπιστημιακή μόρφωση είχαν μια πιο ομοιόμορφη εμπειρία ζωής: «Πρώτα η οικογένεια και μετά η δουλειά». Η τυπική γυναίκα εργαζόταν μετά την αποφοίτησή της, αλλά σύντομα παντρευόταν, έκανε παιδιά και εγκατέλειπε το εργατικό δυναμικό. Επέστρεφε μόλις τα παιδιά της πήγαιναν στο σχολείο, ενώ η σταδιακή άρση των τυπικών φραγμών που δημιουργούσαν διακρίσεις της άνοιξε ευκαιρίες. Ωστόσο, η παρατεταμένη απουσία της από την εργασία σήμαινε ότι δεν είχε τις δεξιότητες και την εμπειρία που ήταν απαραίτητες για να αναπτυχθεί στον εργασιακό χώρο.
Μόνο από την πέμπτη ομάδα, που γεννήθηκε μετά το 1958, πολλές γυναίκες φιλοδοξούσαν να επιτύχουν «καριέρα και οικογένεια». Η στροφή αυτή υποβοηθήθηκε από το αντισυλληπτικό χάπι, το οποίο βοήθησε τις γυναίκες να καθυστερήσουν τον γάμο, τις βελτιωμένες θεραπείες γονιμότητας, οι οποίες τις βοήθησαν να καθυστερήσουν την τεκνοποίηση, και τα πιο φιλελεύθερα κοινωνικά πρότυπα. Ωστόσο, παρά την εκπληκτική έκταση της αλλαγής που καταγράφει η κ. Goldin, εξακολουθεί να υπάρχει ένα σαφές έμφυλο χάσμα εις βάρος των γυναικών, κυρίως όσον αφορά τις αμοιβές. Οι Αμερικανίδες κερδίζουν κατά μέσο όρο 20% λιγότερα ανά ώρα εργασίας. Για τις απόφοιτες πανεπιστημίου το χάσμα είναι μεγαλύτερο, αγγίζοντας το 26%.
Σε αυτό το σημείο το βιβλίο γίνεται προκλητικό. Βασιζόμενη σε πληθώρα ερευνών, η κ. Goldin υποστηρίζει ότι οι περισσότερες γυναίκες δεν υφίστανται πλέον μεγάλες διακρίσεις στην αγορά εργασίας με την έννοια της άνισης αμοιβής για ίση απόδοση, όπως συχνά ισχυρίζεται η Αριστερά. Ούτε το έμφυλο μισθολογικό χάσμα οφείλεται κυρίως στην επιλογή του επαγγέλματος από τις γυναίκες, μια εξήγηση που προτιμάται μερικές φορές από τη δεξιά. Ακόμα και αν η κατανομή των επαγγελμάτων των γυναικών αντιστοιχούσε στην κατανομή των επαγγελμάτων των ανδρών -«αν οι γυναίκες ήταν οι γιατροί και οι άνδρες οι νοσοκόμες»- υπολογίζει ότι μόνο το ένα τρίτο του μισθολογικού χάσματος θα εξαφανιζόταν.
Η σημαντικότερη αιτία είναι ότι οι γυναίκες περιορίζουν την καριέρα τους ως μέρος μιας ορθολογικής αντίδρασης των νοικοκυριών στις αγορές εργασίας, οι οποίες ανταμείβουν γενναιόδωρα όποιον, άνδρα ή γυναίκα, είναι πρόθυμος να κρατήσει αυτό που η κ. Goldin αποκαλεί «άπληστη δουλειά». Πρόκειται για ρόλους, όπως αυτοί της νομικής, της λογιστικής και των χρηματοοικονομικών, που απαιτούν πολλές και απρόβλεπτες ώρες εργασίας. Οι γονείς χρειάζονται κάποιον που να είναι σε ετοιμότητα στο σπίτι σε περίπτωση που το παιδί αρρωστήσει και χρειαστεί να το πάρει από το σχολείο ή χρειάζεται να το εμψυχώσει σε μια συναυλία ή έναν ποδοσφαιρικό αγώνα. Αυτό δεν είναι συμβατό με μια άπληστη δουλειά, η οποία απαιτεί να είναι κανείς διαθέσιμος για τις απαιτήσεις της τελευταίας στιγμής από κάποιον πελάτη ή το αφεντικό. Κανένα άτομο δεν μπορεί να τα κάνει και τα δύο. Η ορθολογική απάντηση είναι ο ένας γονέας να ειδικεύεται στην επικερδή άπληστη εργασία και ο άλλος -συνήθως η μητέρα- να δίνει προτεραιότητα στα παιδιά. Η κ. Goldin γράφει ότι «η ισότητα του ζευγαριού έχει εγκαταλειφθεί και θα συνεχίσει να εγκαταλείπεται για την αύξηση του οικογενειακού εισοδήματος».
Το έμφυλο μισθολογικό χάσμα, που προκύπτει κυρίως από τις επιλογές των νοικοκυριών, είναι ένα ακανθώδες πρόβλημα για τους φιλελεύθερους, που εκτιμούν την ελευθερία των επιλογών. Παράλληλα, αποτελεί δύσκολο έδαφος για τους οικονομολόγους, οι οποίοι συχνά δίνουν έμφαση στην «αποκαλυπτόμενη προτίμηση» των ατόμων που μελετούν και στην προκύπτουσα αντικειμενικότητα των αποτελεσμάτων της αγοράς. Πιστή στην ιδιότητά της ως μέλους της σχολής του Σικάγου των συντηρητικών οικονομολόγων, η κ. Goldin δεν προσφέρει τις σίγουρες συνταγές για την επέκταση της κυβέρνησης που θα μπορούσαν εύκολα να ακολουθήσουν τη συναρπαστική διάγνωση του προβλήματος. Ορισμένα σημεία του βιβλίου της υποδηλώνουν ότι υποστηρίζει περισσότερες επιδοτήσεις για τη φροντίδα των παιδιών, σαν αυτές που πρότεινε ο πρόεδρος Joe Biden. Όμως, μιλώντας στον Economist ήταν πιο επιφυλακτική, επισημαίνοντας ότι μεταξύ των προτάσεων του κ. Biden θα έδινε προτεραιότητα στις μεταβιβάσεις μετρητών στους γονείς (μια πολιτική που δεν επιχειρεί να αλλάξει τις επιλογές των νοικοκυριών). Το βιβλίο αναφέρεται στο «τι συνέβη και γιατί», λέει, και όχι σε λύσεις.
Για την αγάπη ή τα χρήματα
Ένα άλλο θέμα του βιβλίου, ωστόσο, είναι πόσο η μεγάλη πρόοδος για τις γυναίκες είναι αποτέλεσμα της τεχνολογικής αλλαγής και της καινοτομίας. Θα μπορούσαν παρόμοιες δυνάμεις να ανατρέψουν την απληστία; Για ορισμένες θέσεις εργασίας είναι δύσκολο να δούμε πώς. Για παράδειγμα, ελάχιστα μπορούν να αποτρέψουν τους αυτοαπασχολούμενους να αφιερώνουν ώρες στην επιχείρησή τους. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις έχουν κίνητρο να κάνουν τις θέσεις εργασίας λιγότερο άπληστες, επειδή η πρόσληψη και η προαγωγή μητέρων σημαίνει ότι αντλούν από μια μεγαλύτερη δεξαμενή ταλέντων. Η κ. Goldin επισημαίνει τη φαρμακευτική ως παράδειγμα ενός κλάδου που έχει κάνει τη μετάβαση. Πολλοί φαρμακοποιοί συνήθιζαν να είναι αυτοαπασχολούμενοι, με τους πελάτες να περιμένουν προσωπική εξυπηρέτηση, όμως οι υπολογιστές και η ενοποίηση έχουν οδηγήσει τους φαρμακοποιούς να υποκαθιστούν ο ένας τον άλλον όλο και περισσότερο, καθιστώντας τη δουλειά λιγότερο άπληστη, χωρίς να χάνεται το κύρος ή η αμοιβή. Ίσως η εξ αποστάσεως εργασία ή η τεχνητή νοημοσύνη να κάνουν το ίδιο και για άλλα επαγγέλματα.
Σαν ριζοσπάστρια, η κ. Goldin έχει εντοπίσει ένα διαρθρωτικό χαρακτηριστικό της οικονομίας: «Δεν φταίτε εσείς, φταίει το σύστημα», καθησυχάζει τον αναγνώστη. Ωστόσο διακρίνεται από τον δισταγμό του φιλελεύθερου να διαταράξει ένα σύστημα που βασίζεται στην επιλογή.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
