THEPOWERGAME
«Τα πτηνά κατά τα είδη αυτών», είπε ο Κύριος στον Νώε, «και τα κτήνη κατά τα είδη αυτών, και όλα τα ερπετά της γης κατά τα είδη αυτών, ανά δυο εκ πάντων θέλουσιν εισέλθει προς σε». Η συνεργασία του ζωικού βασιλείου βοήθησε να γίνει ο βιβλικός πατριάρχης ο μεγαλύτερος προστάτης της ιστορίας, σώζοντας κάθε ζώο της Γης, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου, από το θεϊκό κύμα αφανισμού.
Σε αντίθεση με τον Νώε, οι σύγχρονοι προστάτες του κόσμου αντιμετωπίζουν περιορισμούς: δεν μπορούν να σώσουν τα πάντα. Ο πατριάρχης μπόρεσε να χωρέσει στην κιβωτό του, μήκους 300 πήχεων, ένα ζευγάρι αναπαραγωγής από καθένα από τα 5,6 εκατ. περίπου χερσαία είδη. Αν, όμως, ήταν αναγκασμένος να μοιράσει τον χώρο του, αντιμετωπίζοντας το παραδοσιακό οικονομικό πρόβλημα των σπάνιων πόρων και των απεριόριστων αναγκών, ποια ζώα θα έπρεπε να είχε θέσει σε προτεραιότητα ο Νώε και να κρατήσει ασφαλή από τον κατακλυσμό για τις μελλοντικές γενιές;
Αυτό ήταν το δίλημμα που έθεσε ο Martin Weitzman, οικονομολόγος, σε ένα έγγραφο που δημοσιεύθηκε το 1998. Πρόκειται για ένα δίλημμα που έχει διαρκή διδάγματα. Στόχος του Weitzman, πέρα από τη βιβλική ερμηνεία, ήταν να δημιουργήσει μια οικονομική θεωρία της προστασίας, υπολογίζοντας μια στρατηγική που θα μπορούσε να ακολουθήσει ένας ορθολογικός «σωτήρας», για να μεγιστοποιήσει τόσο την ανθρώπινη ευημερία, όσο και τη φυσική βιοποικιλότητα. Ήθελε να βρει έναν τρόπο κατάταξης όσων αξίζουν προστασίας -πώς να σταθμίσει κανείς αυτά που ο Κύριος αποκαλούσε ερπετά της Γης το ένα εναντίον του άλλου, δεδομένου του περιορισμένου ποσού χρηματοδότησης, για να τα κρατήσει όλα ζωντανά.
Τα ζώα έχουν δύο πηγές αξίας στο μοντέλο του Weitzman. Η πρώτη είναι η χρησιμότητα που παρέχουν στην ανθρωπότητα: οι οικονομολόγοι την αποκαλούν πλέον «υπηρεσίες οικοσυστήματος». Οι υπηρεσίες αυτές ποικίλλουν, από την απόλαυση που προσφέρουν οι μεγαλοπανίδες σε όσους επισκέπτονται ένα πάρκο σαφάρι, μέχρι τις πιο πεζές: επικονιαστές που γονιμοποιούν τις καλλιέργειες, γαιοσκώληκες που διατηρούν το έδαφος υγιές. Μια επερχόμενη εργασία του Eyal Frank του Πανεπιστημίου του Σικάγο και του Anant Sudarshan του Πανεπιστημίου του Warwick εξετάζει τα οικονομικά οφέλη των «βασικών ειδών». Διαπιστώνουν ότι η τυχαία δηλητηρίαση των όρνεων στην Ινδία οδήγησε σε δραματική αύξηση της ανθρώπινης θνησιμότητας, με περισσότερους από 100.000 πρόσθετους θανάτους σε ένα μέσο έτος, καθώς τα πουλιά δεν καταβρόχθιζαν πλέον τα δηλητηριώδη για τις υδάτινες οδούς ψοφίμια (βλ. γραφική λεπτομέρεια). Παρά την κακή τους φήμη, τα όρνια θα μπορούσαν, επομένως, να κερδίσουν μια θέση σε μια κιβωτό με περιορισμένους πόρους.
Το δεύτερο μέρος του υπολογισμού δίνει άμεση αξία στη βιοποικιλότητα. Φανταστείτε, τώρα, ότι δεν είστε ο Νώε, που προσπαθεί να σώσει τον φυσικό κόσμο από μια πλημμύρα, αλλά ένας μελετητής που προσπαθεί να σώσει κείμενα από τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Όλοι οι πάπυροι μπορεί να είναι πολύτιμοι, αλλά πολλοί από αυτούς έχουν πληροφορίες που βρίσκονται σε άλλες βιβλιοθήκες. Ο στόχος θα ήταν να σωθούν εκείνοι με τις πληροφορίες που δεν έχουν καταγραφεί αλλού. Ο Weitzman εφαρμόζει την ίδια λογική στα ζώα: η βιοποικιλότητα έχει τόσο αισθητική αξία, όσο και πληροφοριακή, με περιεχόμενο που ενσωματώνεται στη γενετική των ζώων. Η επιλογή για την κιβωτό θα πρέπει να προσπαθήσει να διατηρήσει όσο το δυνατόν περισσότερες από αυτές τις πληροφορίες, ακόμα κι αν τα ίδια τα ζώα δεν κάνουν πολλά για την ανθρώπινη ευημερία.
Αυτό οδήγησε σε ένα συμπέρασμα που ορισμένοι θα μπορούσαν να θεωρήσουν αποκρουστικό: αντιφατικά, ο καλύτερος τρόπος για να διατηρηθεί η βιοποικιλότητα είναι η κιβωτός με περιορισμένους πόρους να διαλέξει ένα μόνο είδος και να χωρέσει όσο το δυνατόν περισσότερα. Η αποτροπή της εξαφάνισης ενός μόνο είδους ζώου διατηρεί όχι μόνο ό,τι είναι ξεχωριστό σε αυτό το ζώο, αλλά και ό,τι μοιράζεται γενετικά με κάθε άλλο ζώο. Το να προσπαθείς να κρατήσεις δύο είδη ζωντανά και να αποτύχεις σημαίνει ότι χάνεις τα πάντα. Η επίπτωση αυτού του γεγονότος στον πραγματικό κόσμο είναι ότι η χρήση κονδυλίων για τη διατήρηση των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση ενέχει τον κίνδυνο της σπατάλης χρημάτων για το τίποτα. Τα pandas, για παράδειγμα, είναι χαριτωμένα, αλλά απαιτούν μεγάλη προσπάθεια για να διατηρηθούν ζωντανά. Ο Νώε ίσως θα ήταν καλύτερα να γεμίσει την κιβωτό με ανθεκτικές κατσαρίδες, εξασφαλίζοντας ότι τουλάχιστον ένα πλάσμα θα τα καταφέρει να ξεπεράσει τον κατακλυσμό.
Για να καταλήξει σε αυτό το αντιφατικό συμπέρασμα, ο Weitzman υπέθεσε ότι οι άνθρωποι θα έπρεπε να εκτιμούν τη βιοποικιλότητα. Κάποιοι κατασκευαστές σκαφών μπορεί, αντίθετα, να θέλουν να επικεντρωθούν μόνο στα οφέλη που παρέχουν τα ζώα στον άνθρωπο. Ίσως μερικά πλάσματα να παρέχουν αρκετά χαμηλή ή ακόμα και αρνητική αξία, ώστε να αποκλείονται εντελώς. Οι σφήκες είναι ένας υποψήφιος, αλλά αν και εκνευριστικές, στην εξοχή το καλοκαίρι παίζουν ζωτικό ρόλο, τρώγοντας άλλα παράσιτα και επικονιάζοντας τα λουλούδια. Τα κουνούπια, ο μεγαλύτερος φυσικός δολοφόνος του ανθρώπου, που ευθύνεται για περισσότερους από μισό εκατομμύριο θανάτους ετησίως, είναι ένα άλλο. Ορισμένοι επιστήμονες έχουν προτείνει την απελευθέρωση γενετικά τροποποιημένων, αποστειρωμένων εκδόσεων των εντόμων, που θα μας απάλλασσαν από το είδος εντελώς. Άλλοι προειδοποιούν ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να έχει απρόβλεπτες συνέπειες, καθώς θα εξαλείψει τόσο έναν επικονιαστή, όσο και μια πηγή τροφής για άλλα ζώα.
Οι σκόπιμοι αφανισμοί είναι περιστασιακά επιτυχείς. Κάθε εβδομάδα το υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ και η κυβέρνηση του Παναμά ρίχνουν αποστειρωμένα σκουλήκια, μια παρασιτική προνύμφη σαρκοφάγου μύγας που τρέφεται με ζώα, από ένα αεροπλάνο στα σύνορα Παναμά-Κολομβίας, προκειμένου να σταματήσουν την αναπαραγωγή των πλασμάτων. Αυτό συμβάλλει στη διατήρηση ενός βιολογικού φραγμού που εμποδίζει το πλάσμα να μετακινηθεί προς τα βόρεια και διασφαλίζει έτσι ένα πρόγραμμα δεκαετιών, που αφορά σειρά χωρών και συμβάλλει στην απαλλαγή της Βόρειας Αμερικής από τη μύγα. Το υπουργείο εκτιμά ότι το πρόγραμμα παράγει οικονομικά οφέλη αξίας περίπου 3,1 δισ. δολαρίων ετησίως.
Να είστε καρποφόροι και να πολλαπλασιάζεστε
Υπάρχει, όμως, λόγος να είμαστε προσεκτικοί. Ακόμα και όταν αποτιμάται η αξία των ζώων μόνο με βάση τα οφέλη τους για την ανθρωπότητα, η βιοποικιλότητα έχει ακόμα κάτι να προσφέρει: ασφάλιση. Το γενετικό εύρος μειώνει την ευπάθεια οποιουδήποτε μεμονωμένου μέρους ενός οικοσυστήματος σε παράσιτα και ασθένειες, συμβάλλοντας στην αποφυγή της καταστροφής σε περίπτωση που ένα είδος ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη επιβίωση εξαφανιστεί. Αν ο Νώε είχε γεμίσει την κιβωτό του με κατσαρίδες -ή με panda-, ένας μόνο ιός θα μπορούσε να τα έχει εξαφανίσει όλα.
Ο ίδιος ο Weitzmann εφάρμοσε μια τέτοια προσέγγιση στην κλιματική αλλαγή, διατυπώνοντας το «θλιβερό θεώρημά» του, το οποίο δηλώνει ότι, παρουσία αρκετά μεγάλων κινδύνων με μικρή πιθανότητα μεγάλης ζημίας, η τακτική ανάλυση κόστους-οφέλους δεν έχει μεγάλη χρησιμότητα. Το ίδιο μπορεί να ισχύει και για τη βιοποικιλότητα. Οι σκόπιμοι αφανισμοί είναι μη αναστρέψιμοι και μειώνουν τις επιλογές της ανθρωπότητας, οπότε θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με φειδώ. Το να παριστάνουμε τον Νώε είναι τελείως διαφορετικό από το παριστάνουμε τον ίδιο το Θεό.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
