THEPOWERGAME
Σχεδόν είκοσι πέντε χρόνια πριν, η έκδοσή μας αποκάλεσε τη Γερμανία την «ασθενή του ευρώ». Ο συνδυασμός της επανένωσης, μιας σκληρωτικής αγοράς εργασίας και της επιβράδυνσης της εξαγωγικής ζήτησης ταλαιπώρησαν την οικονομία, ωθώντας την ανεργία σε διψήφια ποσοστά. Στη συνέχεια, οι μεταρρυθμίσεις στις αρχές της δεκαετίας του 2000 εγκαινίασαν μια χρυσή εποχή. Η Γερμανία έγινε ο φθόνος των ομολόγων της. Δεν ήταν μόνο τα τρένα της που δούλευαν με ακρίβεια. Με την παγκοσμίως κορυφαία μηχανική της, η χώρα ξεχώρισε και ως εξαγωγική δύναμη. Ωστόσο, ενώ η Γερμανία ευημερούσε, ο κόσμος συνέχισε να γυρίζει. Ως αποτέλεσμα, η Γερμανία άρχισε και πάλι να μένει πίσω.
Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης έχει μετατραπεί από πρωτοπόρος στην ανάπτυξη σε ουραγό. Μεταξύ 2006 και 2017 είχε, σε σχέση με τους μεγάλους ομολόγους της, παρουσιάσει υπεραποδόσεις και συμβάδιζε με την Αμερική. Ωστόσο, σήμερα έχει μόλις βιώσει το τρίτο τρίμηνο συρρίκνωσης ή στασιμότητας και μπορεί να καταλήξει να είναι η μόνη μεγάλη οικονομία που το 2023 θα συρρικνωθεί. Τα προβλήματα δεν εντοπίζονται μόνο στο εδώ και τώρα. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η Γερμανία θα αναπτυχθεί πιο αργά από την Αμερική, τη Βρετανία, τη Γαλλία και την Ισπανία και τα επόμενα πέντε χρόνια.
Σίγουρα τα πράγματα δεν είναι τόσο ανησυχητικά όσο το 1999. Η ανεργία σήμερα είναι γύρω στο 3%. Η χώρα είναι πλουσιότερη και πιο ανοιχτή. Ωστόσο, οι Γερμανοί παραπονιούνται όλο και περισσότερο ότι η χώρα τους δεν λειτουργεί όσο καλά θα έπρεπε. Τέσσερις στους πέντε δηλώνουν σε δημοσκοπήσεις ότι η Γερμανία δεν είναι ένας δίκαιος τόπος για να ζεις. Τα τρένα κινούνται πλέον με κατά συρροή καθυστερήσεις και η Ελβετία έχει αποκλείσει τα αργοπορημένα από το δίκτυό της. Η υπουργός Εξωτερικών, Annalena Baerbock, αφού εγκλωβίστηκε στο εξωτερικό για δεύτερη φορά αυτό το καλοκαίρι, καθώς το γερασμένο υπηρεσιακό της αεροσκάφος παρουσίασε βλάβη, ματαίωσε το ταξίδι της στην Αυστραλία.
Για χρόνια η υπεραπόδοση της Γερμανίας στις παλιές βιομηχανίες κάλυπτε την έλλειψη επενδύσεων σε νέες. Ο εφησυχασμός και η εμμονή με τη δημοσιονομική σύνεση οδήγησαν σε πολύ λίγες δημόσιες επενδύσεις, και όχι μόνο στην Deutsche Bahn και την Bundeswehr. Συνολικά οι επενδύσεις της χώρας στην πληροφορική ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι λιγότερες από τις μισές σε σχέση με την Αμερική και τη Γαλλία. Ο γραφειοκρατικός συντηρητισμός αποτελεί επίσης εμπόδιο. Η απόκτηση άδειας λειτουργίας μιας επιχείρησης χρειάζεται 120 ημέρες -διπλάσιες από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ. Σε αυτά προστίθενται η επιδείνωση της γεωπολιτικής, η δυσκολία εξάλειψης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και οι δυσκολίες της γήρανσης του πληθυσμού.
Στο πλαίσιο της γεωπολιτικής, η μεταποίηση μπορεί να μην είναι πλέον η χήνα με τα χρυσά αυγά που ήταν. Απ’ όλες τις μεγάλες δυτικές οικονομίες, η Γερμανία είναι η πιο εκτεθειμένη στην Κίνα. Πέρυσι το εμπόριο μεταξύ των δύο ανήλθε σε 314 δισ. δολάρια. Αυτή η σχέση κάποτε διέπονταν από το κίνητρο του κέρδους. Τώρα τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Στην Κίνα οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες χάνουν τη μάχη για μερίδιο αγοράς έναντι των εγχώριων ανταγωνιστών τους, ενώ σε πιο ευαίσθητους τομείς, καθώς η Δύση «ελαχιστοποιεί» τους δεσμούς της με την Κίνα, σε κάποιους μπορεί να υπάρξει πλήρης αποσύνδεση. Εν τω μεταξύ, η αγωνία για προηγμένη μεταποίηση και ισχυρές εφοδιαστικές αλυσίδες εξαπολύει έναν χείμαρρο επιδοτήσεων για την ενίσχυση της εγχώριας βιομηχανίας, που είτε θα απειλήσει τις γερμανικές επιχειρήσεις, είτε θα απαιτήσει επιδοτήσεις εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μια άλλη δυσκολία προέρχεται από την ενεργειακή μετάβαση. Ο βιομηχανικός τομέας της Γερμανίας χρησιμοποιεί σχεδόν διπλάσια ενέργεια από τον αμέσως μεγαλύτερο στην Ευρώπη, ενώ οι καταναλωτές της έχουν πολύ μεγαλύτερο αποτύπωμα άνθρακα από εκείνους της Γαλλίας ή της Ιταλίας. Το φθηνό ρωσικό φυσικό αέριο δεν αποτελεί πλέον επιλογή και η χώρα, σε ένα θεαματικό αυτογκόλ, απομακρύνθηκε από την πυρηνική ενέργεια. Η έλλειψη επενδύσεων στα δίκτυα και το βραδύκαυστο σύστημα αδειοδότησης εμποδίζουν τη μετάβαση στη φθηνή ανανεώσιμη ενέργεια, απειλώντας να καταστήσουν τους κατασκευαστές λιγότερο ανταγωνιστικούς.
Επιπρόσθετα, η Γερμανία στερείται όλο και περισσότερο τα ταλέντα που χρειάζεται. Το baby boom μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σημαίνει ότι 2 εκατομμύρια εργαζόμενοι θα συνταξιοδοτηθούν τα επόμενα πέντε χρόνια. Αν και η χώρα έχει προσελκύσει σχεδόν 1,1 εκατ. Ουκρανούς πρόσφυγες, πολλοί είναι παιδιά και μη εργαζόμενες γυναίκες, που μπορεί σύντομα να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Ήδη τα δύο πέμπτα των εργοδοτών δηλώνουν ότι δυσκολεύονται να βρουν ειδικευμένους εργάτες. Αυτά δεν είναι απλώς γκρίνια: το κρατίδιο του Βερολίνου δεν μπορεί να καλύψει ούτε τις μισές από τις κενές θέσεις εκπαιδευτικών με εξειδικευμένο προσωπικό.
Για να μπορέσει η Γερμανία να ευδοκιμήσει σε έναν πιο κατακερματισμένο, πιο πράσινο και πιο γερασμένο κόσμο, το οικονομικό της μοντέλο θα πρέπει να προσαρμοστεί. Ωστόσο, ενώ η υψηλή ανεργία ανάγκασε τον συνασπισμό του Gerhard Schröder να αναλάβει δράση τη δεκαετία του 1990, οι καμπάνες συναγερμού είναι πιο εύκολο να αγνοηθούν αυτήν τη φορά. Ελάχιστοι στη σημερινή κυβέρνηση, που αποτελείται από τους Σοσιαλδημοκράτες, τους φιλελεύθερους Ελεύθερους Δημοκράτες και τους Πράσινους, παραδέχονται το μέγεθος του έργου. Ακόμα κι αν το έκαναν, ο συνασπισμός είναι τόσο διασπασμένος, που τα κόμματα θα δυσκολεύονταν να συμφωνήσουν σε μια λύση. Επιπλέον, η Εναλλακτική για τη Γερμανία, ένα ακροδεξιό λαϊκίστικό κόμμα, συγκεντρώνει ποσοστό 20% σε εθνικό επίπεδο και ενδέχεται να κερδίσει κάποιες εκλογές σε κρατίδια το επόμενο έτος. Ελάχιστοι στην κυβέρνηση θα προτείνουν ριζικές αλλαγές, από φόβο μήπως παίξουν το παιχνίδι της.
Επομένως, ο πειρασμός μπορεί να είναι να επιμείνουν στους παλιούς τρόπους που κάνουν τα πράγματα. Ωστόσο, αυτό δεν θα φέρει πίσω την ακμή της Γερμανίας, ούτε θα καταπνίξει την ορμητική αμφισβήτηση του status quo. Η Κίνα θα συνεχίσει να αναπτύσσεται και να ανταγωνίζεται και η μείωση του κινδύνου, η απαλλαγή από τον άνθρακα και η δημογραφία δεν μπορούν απλώς να παραμεριστούν.
Αντί να φοβούνται, οι πολιτικοί οφείλουν να κοιτάξουν μπροστά, δίνοντας ώθηση στις νέες επιχειρήσεις, υποδομές και ταλέντα. Η υιοθέτηση της τεχνολογίας θα ήταν μεγάλο δώρο για τις νέες επιχειρήσεις και βιομηχανίες. Μια ψηφιοποιημένη γραφειοκρατία θα έκανε θαύματα για τις μικρότερες επιχειρήσεις, που δεν έχουν την ικανότητα να συμπληρώνουν όγκους εγγράφων. Περαιτέρω μεταρρύθμιση των αδειών θα βοηθούσε να εξασφαλιστεί ότι οι υποδομές κατασκευάζονται γρήγορα και εντός του προϋπολογισμού. Τα χρήματα έχουν επίσης σημασία. Πολύ συχνά οι υποδομές υποφέρουν, καθώς η κυβέρνηση έχει κάνει φετίχ τους κανόνες για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό. Παρ’ όλο που η Γερμανία δεν μπορεί να δαπανά τόσο ελεύθερα όσο θα μπορούσε στη δεκαετία του 2010, όταν τα επιτόκια ήταν χαμηλά, η παραίτηση από τις επενδύσεις ως τρόπος συγκράτησης των υπερβολικών δαπανών είναι λανθασμένη οικονομία.
Ατζέντα 2030
Εξίσου σημαντική θα είναι και η προσέλκυση νέων ταλέντων. Η Γερμανία έχει απελευθερώσει τους κανόνες μετανάστευσης, αλλά η διαδικασία έκδοσης βίζας εξακολουθεί να είναι απαρχαιωμένη και η Γερμανία υποδέχεται καλύτερα τους πρόσφυγες, παρά τους επαγγελματίες. Η προσέλκυση πιο ειδικευμένων μεταναστών θα μπορούσε ακόμα και να καλλιεργήσει το εγχώριο ταλέντο, αν βοηθούσε στην αντιμετώπιση της χρόνιας έλλειψης εκπαιδευτικών. Σε μια χώρα με κυβερνήσεις συνασπισμού και επιφυλακτικούς γραφειοκράτες, τίποτα απ’ όλα αυτά δεν θα είναι εύκολο. Ωστόσο, πριν από δύο δεκαετίες η Γερμανία πέτυχε έναν αξιοσημείωτο μετασχηματισμό, με εξαιρετικό αποτέλεσμα. Ήρθε η ώρα για μία ακόμα επίσκεψη στο νοσοκομείο.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
