THEPOWERGAME
Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989 έδωσε την υπόσχεση ότι η αυξανόμενη ευημερία θα προωθούσε την ελευθερία και την ανεκτικότητα, οι οποίες με τη σειρά τους θα δημιουργούσαν περισσότερη ευημερία. Δυστυχώς, οι ελπίδες διαψεύστηκαν. Η ανάλυσή μας, με βάση την τελική παγκόσμια έρευνα για τις κοινωνικές στάσεις, δείχνει πόσο αφελείς αποδείχθηκαν.
Η ευημερία σίγουρα αυξήθηκε. Στις τρεις δεκαετίες έως το 2019, η παγκόσμια παραγωγή αυξήθηκε περισσότερο από τέσσερις φορές. Το 70%, περίπου, των 2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας ξέφυγε από αυτήν. Ωστόσο, η ατομική ελευθερία και η ανεκτικότητα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο εξακολουθούν να ορκίζονται πίστη στις ενίοτε μισαλλόδοξες παραδοσιακές πεποιθήσεις και, παρ’ όλο που είναι πολύ πιο πλούσιοι στις μέρες μας, συχνά περιφρονούν τους άλλους.
Η Παγκόσμια Έρευνα Αξιών πραγματοποιείται κάθε πέντε χρόνια. Τα τελευταία αποτελέσματα, τα οποία φτάνουν μέχρι το 2022, αφορούσαν σχεδόν 130.000 άτομα σε 90 χώρες. Ορισμένα μέρη, όπως η Ρωσία και η Γεωργία, δεν γίνονται πιο ανεκτικά καθώς αναπτύσσονται, αλλά αντιθέτως δένονται περισσότερο με τις παραδοσιακές θρησκευτικές αξίες. Ταυτόχρονα, οι νέοι στις ισλαμικές και ορθόδοξες χώρες είναι ελάχιστα πιο ατομικιστές ή κοσμικοί από τους μεγαλύτερους. Αντίθετα, οι νέοι στη βόρεια Ευρώπη και την Αμερική τρέχουν μπροστά. Οι χώρες όπου το κάψιμο του Κορανίου είναι ανεκτό και εκείνες όπου αποτελεί έγκλημα κοιτάζονται με αυξανόμενη έλλειψη κατανόησης.
Εκ πρώτης όψεως, όλα τα παραπάνω υποστηρίζουν την εκστρατεία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας για την απόρριψη των οικουμενικών αξιών ως ρατσιστικού νεοϊμπεριαλισμού. Το Κόμμα υποστηρίζει ότι οι λευκές δυτικές ελίτ επιβάλλουν τη δική τους εκδοχή της ελευθερίας και της δημοκρατίας σε ανθρώπους που θέλουν ασφάλεια και σταθερότητα.
Στην πραγματικότητα, η έρευνα υποδηλώνει μια πιο λεπτή έννοια. Σε αντίθεση με το κινεζικό επιχείρημα, οι οικουμενικές αξίες είναι πολυτιμότερες από ποτέ. Ας ξεκινήσουμε με τη λεπτή αυτήν έννοια. Η Κίνα έχει δίκιο ότι οι άνθρωποι θέλουν ασφάλεια. Η έρευνα δείχνει ότι η αίσθηση της απειλής οδηγεί τους ανθρώπους να αναζητούν καταφύγιο στην οικογένεια και τις φυλετικές ή εθνικές ομάδες, ενώ η παράδοση και η οργανωμένη θρησκεία προσφέρουν παρηγοριά.
Αυτός είναι ένας τρόπος να δει κανείς τις καταδικασμένες προσπάθειες της Αμερικής να εγκαθιδρύσει τη δημοκρατία στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, καθώς και την αποτυχία της Αραβικής Άνοιξης. Μέσα στην ανομία και την αναταραχή, κάποιοι αναζήτησαν ασφάλεια στη φυλή ή τη σέχτα τους. Ορισμένοι, ελπίζοντας ότι η τάξη θα αποκατασταθεί, καλωσόρισαν την επιστροφή των δικτατόρων.
Η λεπτή έννοια που αποσιωπά το κινεζικό επιχείρημα είναι το γεγονός ότι οι κυνικοί πολιτικοί μερικές φορές επιδιώκουν να δημιουργήσουν ανασφάλεια, επειδή γνωρίζουν ότι οι φοβισμένοι άνθρωποι λαχταρούν την εξουσία ενός ισχυρού άνδρα. Αυτό έκανε ο Bashar al Assad στη Συρία, όταν απελευθέρωσε τους δολοφόνους τζιχαντιστές από τις φυλακές της χώρας του στην αρχή της Αραβικής Άνοιξης. Στοιχημάτισε ότι η απειλή της σουνιτικής βίας θα έκανε τους Σύρους από άλλες σέχτες να συσπειρωθούν γύρω του.
Κάτι παρόμοιο συνέβη στη Ρωσία. Μετά την οικονομική κατάρρευση και τις τρανταχτές μεταρρυθμίσεις της δεκαετίας του 1990, τη δεκαετία του 2000 οι Ρώσοι ευημερούσαν. Μεταξύ 1999 και 2013 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 12 φορές σε όρους δολαρίου. Ωστόσο, αυτό δεν διέλυσε τον συσσωρευμένο φόβο τους. Ο πρόεδρος Vladimir Putin έπαιξε σταθερά με τις εθνο-εθνικιστικές τους ανασφάλειες, ειδικά όταν αργότερα η ανάπτυξη άρχισε να παραπαίει. Η καταστροφική εισβολή του στην Ουκρανία ήταν η κορύφωση.
Ακόμα και στις εδραιωμένες δημοκρατίες, πολωτικοί πολιτικοί όπως ο Donald Trump και ο Jair Bolsonaro, οι πρώην πρόεδροι της Αμερικής και της Βραζιλίας αντίστοιχα, είδαν ότι μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τις ανησυχίες των ψηφοφόρων της αριστεράς για να κινητοποιήσουν την υποστήριξή τους. Έτσι, άρχισαν να προειδοποιούν ότι οι πολιτικοί τους αντίπαλοι ήθελαν να καταστρέψουν τον τρόπο ζωής των υποστηρικτών τους και απειλούσαν την ίδια την επιβίωση των χωρών τους. Οι προειδοποιήσεις τους σήμαναν συναγερμό και έφεραν εχθρότητα στην άλλη πλευρά.
Ακόμα κι έτσι, ο κινεζικός ισχυρισμός ότι οι οικουμενικές αξίες είναι επιβεβλημένες είναι ανάποδος. Από τη Χιλή έως την Ιαπωνία, η Παγκόσμια Έρευνα Αξιών παρέχει παραδείγματα όπου η αυξανόμενη ασφάλεια φαίνεται να οδηγεί πράγματι σε ανεκτικότητα και μεγαλύτερη ατομική έκφραση. Τίποτα δεν υποδηλώνει ότι οι δυτικές χώρες είναι μοναδικές σε αυτό. Το πραγματικό ερώτημα είναι πώς να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να αισθάνονται πιο ασφαλείς.
Η απάντηση της Κίνας βασίζεται στη δημιουργία τάξης για μια πιστή, υποτακτική πλειοψηφία, που μένει έξω από την πολιτική και αποφεύγει να αψηφά τους κυβερνήτες της. Ωστόσο, μέσα σε αυτό το μοντέλο κρύβεται βαθιά ανασφάλεια. Πρόκειται για ένα πλειοψηφικό σύστημα, στο οποίο οι γραμμές μετακινούνται, μερικές φορές αυθαίρετα ή χωρίς προειδοποίηση -ειδικά όταν η εξουσία περνάει απρόβλεπτα από τον έναν αρχηγό κόμματος στον άλλον.
Μια καλύτερη απάντηση προέρχεται από την ευημερία που βασίζεται στο κράτος δικαίου. Οι εύπορες χώρες διαθέτουν περισσότερους πόρους για την αντιμετώπιση καταστροφών, όπως οι πανδημίες. Ομοίως, έχοντας εμπιστοσύνη στις αποταμιεύσεις τους και στο κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας, οι πολίτες των πλούσιων χωρών γνωρίζουν ότι είναι λιγότερο ευάλωτοι στα τυχαία γεγονότα που καταστρέφουν ζωές αλλού.
Καθολική και πολύτιμη
Ωστόσο, η βαθύτερη λύση για την ανασφάλεια έγκειται στον τρόπο με τον οποίο οι χώρες αντιμετωπίζουν τις αλλαγές, είτε αυτές προέρχονται από την υπερθέρμανση του πλανήτη, είτε από την τεχνητή νοημοσύνη, είτε από τις αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ Κίνας και Αμερικής. Οι χώρες που διαχειρίζονται σωστά την αλλαγή θα είναι καλύτερες στο να κάνουν την κοινωνία να αισθάνεται σιγουριά για το μέλλον. Και εκεί είναι που οι οικουμενικές αξίες λαμβάνουν σάρκα και οστά. Η ανεκτικότητα, η ελεύθερη έκφραση και η ατομική έρευνα βοηθούν στην αξιοποίηση της αλλαγής μέσω της συναίνεσης, που διαμορφώνεται με λογικές συζητήσεις και μεταρρυθμίσεις. Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί πρόοδος.
Οι οικουμενικές αξίες είναι κάτι πολύ περισσότερο από τον σεβασμό που δείχνει σε αυτές η Δύση. Είναι ένας μηχανισμός που θωρακίζει τις κοινωνίες απέναντι στην ανασφάλεια. Αυτό που δείχνει η έρευνα γι’ αυτές τις αξίες είναι ότι έχουν κερδηθεί με πολύ κόπο και αγώνες.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
