THEPOWERGAME
Ο Nassirou Mahamadou, ένας πωλητής λαχανικών καθισμένος σε ένα σκαμνί στη Νιαμέι, την πρωτεύουσα του Νίγηρα, δεν μοιάζει με μαχητή. Ωστόσο, στο άκουσμα των απειλών των γειτόνων του Νίγηρα να χρησιμοποιήσουν βία για να επαναφέρουν τον Mohamed Bazoum, τον πρόεδρο που ανατράπηκε με πραξικόπημα στις 26 Ιουλίου, ο θυμός του ξεχειλίζει. «Αν έρθουν εδώ, εμείς [οι πολίτες] θα πολεμήσουμε στο πλευρό του στρατού». Είναι εξοργισμένος που η Οικονομική Κοινότητα Δυτικοαφρικανικών Κρατών (ECOWAS), το περιφερειακό μπλοκ, εξετάζει το ενδεχόμενο να στείλει στρατεύματα για να πολεμήσει τη χούντα, ενώ έχει κάνει ελάχιστα για να καταπολεμήσει τους τζιχαντιστές, που, όπως λέει, αποτελούν μεγαλύτερη απειλή. «Η ECOWAS έχει όπλα για να επιτεθεί στον Νίγηρα, αλλά όχι για να σκοτώσει τους τρομοκράτες», λέει. «Είναι ντροπή».
Το περιφερειακό μπλοκ είχε απειλήσει με χρήση βίας εάν ο κ. Bazoum δεν αποκατασταθεί μέχρι τις 6 Αυγούστου. Ωστόσο, καθώς ο χρόνος κυλούσε αντίστροφα για την προθεσμία, οι πραξικοπηματίες δεν έδειχναν κανένα σημάδι παραίτησης από την εξουσία. Αντιθέτως, γέμισαν ένα στάδιο με ζητωκραυγάζοντες υποστηρικτές (φωτογραφία), οι οποίοι αποκεφάλισαν έναν κόκορα βαμμένο στα χρώματα της Γαλλίας, της πρώην αποικιακής δύναμης. Καθώς η ημέρα λήξης της προθεσμίας έφτανε στο τέλος της, η χούντα έκλεισε εντελώς τον εναέριο χώρο του Νίγηρα, ισχυριζόμενη ότι δύο άλλες αφρικανικές χώρες προετοίμαζαν στρατεύματα για ανάπτυξη στη χώρα. Είπε ότι οι ένοπλες δυνάμεις του Νίγηρα ήταν «έτοιμες να υπερασπιστούν την ακεραιότητα του εδάφους μας». Μόλις δημοσιεύτηκε το άρθρο, η ECOWAS φάνηκε να κερδίζει χρόνο, ζητώντας έκτακτη σύνοδο κορυφής στις 10 Αυγούστου.
Η αυξανόμενη ένταση αναδεικνύει δύο συναφείς και ανησυχητικές τάσεις στην περιοχή. Η πρώτη είναι η ταχεία εξάπλωση της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας την τελευταία δεκαετία, καθώς ομάδες που συνδέονται με το Ισλαμικό Κράτος και την Αλ Κάιντα έχουν εισχωρήσει στο Σαχέλ, μια απελπιστικά φτωχή και άνυδρη περιοχή νότια της Σαχάρας. Ανάμεσα στα μέρη που έχουν πληγεί περισσότερο είναι οι τρεις βασικές χώρες του Σαχέλ -Μπουρκίνα Φάσο, Μάλι και Νίγηρας-, όπου πέρυσι περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν σε ένοπλες συγκρούσεις. Η δεύτερη τάση είναι η υποχώρηση της πολιτικής διακυβέρνησης, καθώς οι ένστολοι έχουν ανατρέψει εκλεγμένες κυβερνήσεις που είχαν χάσει τη λαϊκή νομιμοποίηση λόγω της ανικανότητάς τους να τερματίσουν την τρομοκρατία των τζιχαντιστών. Από το 2020 έχουν γίνει πραξικοπήματα στην Μπουρκίνα Φάσο και το Μάλι (καθώς και στη Γουινέα και το Τσαντ, αν και για κάπως διαφορετικούς λόγους). Στην Μπουρκίνα Φάσο και το Μάλι τα πραξικοπήματα ακολουθήθηκαν από ένα καθοδικό σπιράλ επιδείνωσης της ασφάλειας.
Όταν η κυβέρνηση του Νίγηρα έγινε η τελευταία που έπεσε, πολλοί ηγέτες στην περιοχή ήλπιζαν να σταματήσουν αυτήν τη μολυσματική εξάπλωση των πραξικοπημάτων, επειδή, αν δεν ελεγχόταν, θα μπορούσε να βάλει σε πειρασμό άλλους φιλόδοξους στρατηγούς και τους στρατούς τους. Μεταξύ των πιο «θερμών» είναι ο Bola Tinubu, ο πρόσφατα εκλεγμένος πρόεδρος της γειτονικής Νιγηρίας και πρόεδρος της ECOWAS. Επειδή τέθηκε υπό κράτηση για λίγο από τη χούντα το 1994, απεχθάνεται τους πραξικοπηματίες και φαίνεται ότι θέλει να καταστήσει την εναντίωση σε αυτούς ακρογωνιαίο λίθο της εξωτερικής πολιτικής της Νιγηρίας. Άλλοι στην περιοχή φαίνεται να συμφωνούν. «Είναι πολλά τα πραξικοπήματα», δήλωσε ο Aissata Tall Sall, υπουργός Εξωτερικών της Σενεγάλης.
Οι ελπίδες για ειρηνική επίλυση της κρίσης καταποντίστηκαν στις 4 Αυγούστου, όταν μια ομάδα διαμεσολάβησης της ECOWAS επέστρεψε από τον Νίγηρα χωρίς να έχει συναντήσει ούτε τον κ. Bazoum, ούτε τον στρατηγό Abdourahamane Tchiani, τον άνθρωπο που τον ανέτρεψε. Αργότερα την ίδια ημέρα οι αρχηγοί άμυνας των κύριων δυνάμεων της περιοχής δήλωσαν ότι είχαν οριστικοποιήσει τα σχέδια για την αποστολή μιας δύναμης. Το Μπενίν, η Γουινέα Μπισάου, η Ακτή Ελεφαντοστού, η Νιγηρία και η Σενεγάλη δήλωσαν ότι θα συνεισφέρουν.
Ωστόσο, η χούντα του Νίγηρα έχει τους δικούς της συμμάχους. Οι στρατιωτικοί ηγέτες της Μπουρκίνα Φάσο και του Μάλι δήλωσαν ότι θα θεωρούσαν οποιαδήποτε επέμβαση στον Νίγηρα ως κήρυξη πολέμου κατά των χωρών τους. Μέλη της χούντας του Νίγηρα έχουν επίσης ταξιδέψει στο Μάλι, όπου, σύμφωνα με τον δημοσιογράφο και ερευνητή Wassim Nasr, ζήτησαν βοήθεια από τη Βάγκνερ, μια ρωσική μισθοφορική ομάδα που δραστηριοποιείται στο Μάλι από το 2021.
Οι πιθανότητες να υποχωρήσει οποιαδήποτε πλευρά φαίνονται ελάχιστες. Η ECOWAS, έχοντας θέσει κάποια όρια, θα δυσκολευόταν μάλλον να δεχτεί οτιδήποτε λιγότερο από την πλήρη αποκατάσταση του κ. Bazoum. Και ακόμα κι αν μπορούσε να βρεθεί μια λύση -ίσως με τον διορισμό ενός άλλου πολίτη ως επικεφαλής μιας μεταβατικής κυβέρνησης και την υπόσχεση εκλογών-, θα έπρεπε να περιλαμβάνει την απελευθέρωση του κ. Bazoum. Ωστόσο, ο στρατηγός Tchiani μπορεί να θεωρεί ότι η κράτησή του είναι η καλύτερη προστασία του από ένα άλλο πραξικόπημα ή αντιπραξικόπημα, υποστηρίζει η Nina Wilén του Πανεπιστημίου Lund.
Ακόμα κι έτσι, μια εισβολή της ECOWAS δεν είναι ακόμα αναπόφευκτη. Ο πόλεμος είναι «η τελευταία επιλογή», δήλωσε στο Economist υψηλόβαθμος κυβερνητικός αξιωματούχος που συμμετέχει στις διαβουλεύσεις στην Αμπούτζα, την πρωτεύουσα της Νιγηρίας, μετά την εκπνοή της προθεσμίας. Η «χούντα έχει επικοινωνήσει με τις νιγηριανές Αρχές μέσω παρασκηνιακών οδών», αλλά το αν οι συνομιλίες αυτές θα πετύχουν «εξαρτάται από το τι θα φέρουν στο τραπέζι», δήλωσε ο αξιωματούχος. Επιπλέον, είπε ότι η κυβέρνηση της Νιγηρίας ανησυχεί για την εσωτερική αντίθεση σε μια στρατιωτική επέμβαση, «ειδικά στη βόρεια Νιγηρία, με τους ιμάμηδες να κηρύττουν εναντίον της». Στις 7 Αυγούστου ο πρωθυπουργός του Νίγηρα, Ouhoumoudou Mahamadou, ο οποίος δεν βρίσκεται στον Νίγηρα, δήλωσε σε γαλλικό τηλεοπτικό σταθμό ότι η χούντα είχε προσκαλέσει αντιπροσωπεία της ECOWAS για συνομιλίες.
Έπειτα από μια κεκλεισμένων των θυρών συνεδρίαση της νιγηριανής Γερουσίας, ο πρόεδρος του σώματος, Godswill Akpabio, συνέστησε στην ECOWAS «να ενισχύσει τις πολιτικές και διπλωματικές επιλογές της». Αρκετές αναφορές δείχνουν ότι η πλειοψηφία των γερουσιαστών στη συνεδρίαση ήταν κατά της αποστολής στρατευμάτων. Σύμφωνα με το σύνταγμα, η Νιγηρία δεν μπορεί να αναπτύξει δυνάμεις στο εξωτερικό χωρίς την έγκριση της Γερουσίας, εκτός εάν υπάρχει «άμεση απειλή ή κίνδυνος» για την εθνική ασφάλεια.
Η ECOWAS αγωνίστηκε επίσης να κερδίσει την υποστήριξη άλλων περιφερειακών δυνάμεων που συνορεύουν με τον Νίγηρα. Ο Abdelmadjid Tebboune, πρόεδρος της Αλγερίας, δήλωσε ότι είναι «κατηγορηματικά αντίθετος σε οποιαδήποτε στρατιωτική επέμβαση», η οποία θα θεωρηθεί «άμεση απειλή για την Αλγερία». Το Τσαντ αντιτίθεται επίσης στη χρήση βίας.
Μια βασική σκέψη για την ECOWAS πρέπει σίγουρα να είναι το κατά πόσον τα ξένα στρατεύματα θα ήταν ευπρόσδεκτα ή όχι από τους ίδιους τους Νιγήριους. Η δημοσκόπηση της Premise Data για λογαριασμό του Economist, στην πρώτη έρευνα που διεξήχθη μετά το πραξικόπημα, έδειξε ότι το 78% των ερωτηθέντων υποστηρίζει τις ενέργειες της χούντας και ότι το 73% πιστεύει ότι πρέπει να παραμείνει στην εξουσία «για παρατεταμένο χρονικό διάστημα» ή «μέχρι να διεξαχθούν νέες εκλογές». Μια ισχνή πλειοψηφία του 54% δήλωσε ότι δεν είναι υπέρ μιας παρέμβασης περιφερειακών ή διεθνών οργανισμών. Από αυτούς που υποστηρίζουν την ξένη επέμβαση, ένα ανησυχητικό 50% δήλωσε ότι προτιμά να γίνει από τη Ρωσία, προφανώς επειδή πιστεύουν ότι θα στηρίξει τους πραξικοπηματίες, όπως έκανε η Βάγκνερ στο Μάλι. Μόλις το 16% επέλεξε την Αμερική, το 14% την Αφρικανική Ένωση και ένα πενιχρό 4% προτίμησε την ECOWAS. Τα ευρήματα αυτά δεν είναι αντιπροσωπευτικά της γνώμης σε ολόκληρη τη χώρα, επειδή η δημοσκόπηση διεξήχθη γρήγορα και με μικρό δείγμα. Σε αυτήν την έρευνα οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες ήταν σχετικά μορφωμένοι άνδρες και το 62% ήταν στην πρωτεύουσα. Ακόμα και έτσι, η δημοσκόπηση παρέχει ένα ενδεικτικό στιγμιότυπο της επικρατούσας διάθεσης.
Εκτός από την έλλειψη λαϊκής υποστήριξης, υπάρχουν κι άλλα σημαντικά εμπόδια που αντιμετωπίζει η δύναμη της ECOWAS. Ένα από αυτά είναι το κόστος. «Η Νιγηρία είναι απένταρη για να διεξαγάγει αυτήν την επιχείρηση, οπότε χρειάζεται χρηματοδότηση», δηλώνει ο Cheta Nwanze της SBM Intelligence, μιας εταιρείας ερευνών στο Λάγος. «Αλλά η Δύση δεν μπορεί να φανεί ότι εμπλέκεται». Η Γαλλία έχει δηλώσει ότι υποστηρίζει τις προσπάθειες της ECOWAS να αποκαταστήσει τον κ. Bazoum, αλλά δεν έχει πει αν οι ένοπλες δυνάμεις της θα υποστήριζαν μια επέμβαση της ECOWAS ή αν το υπουργείο Οικονομικών της θα βοηθούσε στη χρηματοδότηση της επιχείρησης.
Επιπλέον, μια αποστολή της ECOWAS θα ήταν πολύ πιο πολύπλοκη και επικίνδυνη από οποιαδήποτε άλλη αποστολή έχει αναλάβει το μπλοκ εδώ και δεκαετίες. Το 2017 μια δύναμη υπό την ηγεσία της Σενεγάλης κινήθηκε εναντίον του επί μακρόν προέδρου της Γκάμπια, Yahya Jammeh, αφού αρνήθηκε να αποδεχθεί το αποτέλεσμα των εκλογών που είχε χάσει. Ο ίδιος αναδιπλώθηκε μόλις τα στρατεύματα εισέβαλαν. Ωστόσο, ο Νίγηρας είναι πάνω από 100 φορές μεγαλύτερος από την Γκάμπια και διαθέτει έναν δυτικά εκπαιδευμένο στρατό που φαίνεται να υποστηρίζει τη χούντα, η οποία κρατά όμηρο τον νόμιμο πρόεδρό της. Ένας πιο κοντινός παραλληλισμός θα μπορούσε να είναι η Σιέρα Λεόνε, όπου το 1997 μια ομάδα στρατιωτών έδιωξε τον εκλεγμένο πρόεδρο κατά τη διάρκεια ενός εμφύλιου πολέμου. Περίπου οκτώ μήνες αργότερα, αφού οι πραξικοπηματίες συμμάχησαν με τους αντάρτες, που είχαν επιδοθεί σε ομαδικούς βιασμούς, οι δυνάμεις της ECOWAS εισέβαλαν, απομάκρυναν τους πραξικοπηματίες και αποκατέστησαν τον πρόεδρο. Αν και η αποστολή ήταν επιτυχής, η δύναμη υπό την ηγεσία της Νιγηρίας κατηγορήθηκε για παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων και για βομβαρδισμούς πολιτικών στόχων.
Η αποστολή στρατευμάτων στον Νίγηρα με παρόμοιο τρόπο θα ήταν «τρέλα», υποστηρίζει ο Yvan Guichaoua, ειδικός επί του Σαχέλ στο Πανεπιστήμιο του Κεντ. Και αυτό διότι είναι πολύ αργά για να οργανωθεί μια στοχευμένη επιχείρηση για την απελευθέρωση του κ. Bazoum, ενώ ένας ευρύτερος πόλεμος θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω τόσο τον Νίγηρα, όσο και τη βόρεια Νιγηρία.
Ο κ. Tinubu μπορεί να ελπίζει ότι μεγάλα τμήματα του στρατού του Νίγηρα θα αρνηθούν να πολεμήσουν εάν τα στρατεύματα της ECOWAS περάσουν τα σύνορα. Ωστόσο, αν αντισταθούν, τα στρατεύματα της περιοχής μπορεί να βρεθούν εγκλωβισμένα σε μια τριπλή μάχη, μεταξύ των δυνάμεων της χούντας και των τζιχαντιστών. Ακόμα και αν η επέμβαση επιτύχει την αποκατάσταση του κ. Bazoum, ο ίδιος θα μπορούσε να θεωρηθεί μαριονέτα των ξένων δυνάμεων. «Προσεύχομαι στον Θεό να βγει ο Bazoum ζωντανός απ’ όλο αυτό», λέει ένας πρώην σύμβουλος της προεδρίας. Ωστόσο, ακόμα και ο ίδιος συμβουλεύει την ECOWAS να μη στείλει στρατεύματα. «Θα καταστρέψει ανθρώπινες ζωές για το τίποτα και θα βυθίσει τη χώρα μας στον πόλεμο».
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
