THEPOWERGAME
Λιγότερο από τρεις μήνες πριν, ο πρόεδρος της Τουρκίας, Recep Tayyip Erdogan, κατηγορούσε την Αμερική ότι συνωμοτεί για να ανατρέψει την κυβέρνησή του, μιλούσε για την «ειδική σχέση» του με τη Ρωσία και απειλούσε να εμποδίσει τη Σουηδία να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ. Σήμερα, μετά την απροσδόκητα εύκολη νίκη του στις προεδρικές εκλογές της χώρας του τον Μάιο, το βλέμμα του στρέφεται προς τη Δύση. Ο κ. Erdogan υποσχέθηκε να προωθήσει την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, την οποία μπλοκάρει εδώ και σχεδόν έναν χρόνο, ενίσχυσε την υποστήριξή του προς την Ουκρανία, υποστηρίζοντας ανοιχτά τα όνειρα της χώρας για ένταξη στη συμμαχία, και κάλεσε την Ευρωπαϊκή Ένωση να επαναλάβει τις ενταξιακές συνομιλίες με την Τουρκία. Επίσης, φλερτάρει με τους Δυτικούς επενδυτές, καταργώντας την καταστροφική πολιτική του για μείωση των επιτοκίων εν όψει του αυξανόμενου πληθωρισμού.
Οι πρόσφατες κινήσεις έχουν ήδη αρχίσει να αποδίδουν καρπούς για την Τουρκία. Η Αμερική φαίνεται έτοιμη να της πουλήσει πολεμικά αεροσκάφη F-16 αξίας 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων και κιτ αναβάθμισης, μια συμφωνία που προηγουμένως είχε ανασταλεί από το Κογκρέσο. Ο Joe Biden, ο Αμερικανός πρόεδρος, μπορεί σύντομα να υποδεχθεί τον κ. Erdogan, τον οποίο επανειλημμένα είχε σνομπάρει, στον Λευκό Οίκο. Παράλληλα, ο ίδιος και άλλοι ηγέτες του ΝΑΤΟ προσβλέπουν στον Τούρκο ισχυρό άνδρα για να πείσουν τον Vladimir Putin να ανοίξει ξανά τη Μαύρη Θάλασσα για τις ουκρανικές εξαγωγές σιτηρών -η συμφωνία που διαπραγματεύτηκε η Τουρκία για τις εξαγωγές τροφίμων έχει σταματήσει από τον κ. Putin από τις 17 Ιουλίου. Ο κ. Erdogan μπορεί να έχει την ευκαιρία να αλλάξει την κατάσταση αργότερα αυτόν τον μήνα, όταν ο Ρώσος δικτάτορας αναμένεται να επισκεφτεί την Τουρκία. Ακόμα και η ΕΕ έχει κάνει κινήσεις «επαναπροσέγγισης» με την Τουρκία.
Ωστόσο, τα ανοίγματα του κ. Erdogan, τα οποία είναι περισσότερο τακτικής παρά στρατηγικής φύσεως και απορρέουν κυρίως από οικονομική ανάγκη, δεν ισοδυναμούν με επαναφορά. Οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες υποβαθμίζουν τις πιθανότητες μιας πραγματικής προσέγγισης, όσο ο κ. Erdogan συνεχίζει να εκφοβίζει και να φυλακίζει τους επικριτές του, να επιτρέπει τη διαφθορά να ευδοκιμεί και να υπονομεύει τους κρατικούς θεσμούς. Ο ηγέτης της Τουρκίας δεν βλέπει καμία ανάγκη να αντιμετωπίσει ή έστω να αναγνωρίσει οποιαδήποτε από τα παραπάνω προβλήματα. «Η Τουρκία δεν έχει κανένα πρόβλημα με τη δημοκρατία, τα δικαιώματα και τις ελευθερίες», δήλωσε στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Λιθουανία.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με την Αμερική όντως βελτιώνονται, αλλά αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, όπως και με την ΕΕ, είχαν φτάσει σχεδόν στο ναδίρ. Οι Τούρκοι αξιωματούχοι εκνευρίζονται με τη συνεχιζόμενη αμερικανική υποστήριξη προς τους Κούρδους αντάρτες στη Συρία, τους οποίους η Τουρκία θεωρεί τρομοκράτες. Οι Αμερικανοί επιπλήττουν την Τουρκία επειδή επέτρεψε στο Ισλαμικό Κράτος να δημιουργήσει χαλιφάτο στο κατώφλι της και επειδή αγοράζει όπλα από τη Ρωσία.
Το κλίμα απέναντι στην Τουρκία δεν είναι καλύτερο στις Βρυξέλλες. Ο κ. Erdogan προσπάθησε να ανταλλάξει την υποστήριξή του προς τη Σουηδία με πρόοδο στις καθυστερημένες ενταξιακές συνομιλίες της Τουρκίας με την ΕΕ. Ωστόσο, τίποτα τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί. Το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει η Τουρκία με τον κ. Erdogan στο τιμόνι, λένε αναλυτές και Ευρωπαίοι διπλωμάτες, είναι μια αναβάθμιση της υφιστάμενης τελωνειακής ένωσής της με την ΕΕ, αλλά η συμφωνία ακόμα και γι’ αυτό μπορεί να πάρει χρόνια. Ο Selim Yenel, πρώην πρέσβης της Τουρκίας στο μπλοκ, προτείνει οι Ευρωπαίοι ηγέτες, τουλάχιστον, να εμπλέξουν την Τουρκία στις συζητήσεις για την εξωτερική πολιτική. Μέχρι στιγμής έχουν αρνηθεί να το πράξουν. «Δεν θέλουν να προσφέρουν στον Erdogan δώρα», λέει. «Αλλά θα πρέπει να ζήσουν μαζί του για τα επόμενα πέντε χρόνια».
Η επιστροφή της Τουρκίας στην οικονομική ορθοδοξία ήταν μάλλον ανώριμη. Το τέλος μιας εξαιρετικά χαλαρής περιόδου νομισματικής χαλάρωσης, που είδε τον πληθωρισμό να αγγίζει τριψήφια νούμερα το περασμένο φθινόπωρο, ήταν πολύ λιγότερο δραματικό από ό,τι αναμενόταν. Κατά τη διάρκεια δύο μηνών, η κεντρική τράπεζα, με επικεφαλής την Hafize Gaye Erkan, την νέα διοικήτριά της, αύξησε τα επιτόκια σωρευτικά κατά εννέα ποσοστιαίες μονάδες, δηλαδή πολύ λιγότερο απ’ ό,τι προέβλεπαν οι παρατηρητές της αγοράς. Αυτό, σε συνδυασμό με την επιβράδυνση των πωλήσεων των συναλλαγματικών αποθεμάτων της τράπεζας, οι οποίες στήριξαν την τουρκική λίρα πριν από τις εκλογές, προκάλεσε άλλη μια πτώση του νομίσματος. Μετά τις εκλογές, το νόμισμα έχει χάσει σχεδόν το ένα τέταρτο της αξίας του έναντι του δολαρίου, ενώ ο πληθωρισμός, ο οποίος είχε επιβραδυνθεί το πρώτο εξάμηνο του έτους, εκτοξεύτηκε τον περασμένο μήνα και πάλι στο 48%. Η ίδια η κ. Erkan τον βλέπει να σκαρφαλώνει στο 58% μέχρι το τέλος του έτους, αγγίζοντας το υπερδιπλάσιο της προηγούμενης πρόβλεψης της τράπεζας. Ωστόσο, οι σταδιακές αλλαγές είναι καλύτερες από τις καθόλου. Οι δυτικοί επενδυτές, οι οποίοι είχαν μείνει μακριά από την Τουρκία για χρόνια, επιστρέφουν, αν και με προσοχή. Από τις αρχές Ιουνίου οι ξένοι έχουν αγοράσει 1,8 δισ. δολάρια σε τουρκικές μετοχές.
Ο κ. Erdogan προκάλεσε επίσης εντύπωση με την υιοθέτηση μιας σκληρότερης γραμμής υπέρ της Ουκρανίας. Λίγες ημέρες πριν από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο στο Βίλνιους, είπε στον πρόεδρο της χώρας, Volodymyr Zelensky, τον οποίο φιλοξένησε στην Τουρκία για πρώτη φορά από την έναρξη της ρωσικής εισβολής, ότι η Ουκρανία «αξίζει να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ». Ο κ. Erdogan εξόργισε επίσης τους Ρώσους όταν επέτρεψε στον κ. Zelensky να επιστρέψει στην πατρίδα του μαζί με πέντε Ουκρανούς διοικητές που είχαν προηγουμένως συλληφθεί από τα ρωσικά στρατεύματα στη Μαριούπολη και είχαν μεταφερθεί στην Τουρκία στο πλαίσιο ανταλλαγής αιχμαλώτων. Ο κ. Erdogan είχε υποσχεθεί νωρίτερα στον κ. Putin ότι οι άνδρες θα παρέμεναν στην Τουρκία μέχρι το τέλος του πολέμου.
Πριν από τις εκλογές ο κ. Erdogan δεν είχε την πολυτέλεια να ανταγωνιστεί τη Ρωσία, η οποία τον βοήθησε, επιτρέποντας στην Τουρκία να αναβάλει την πληρωμή σημαντικών χρεών για το φυσικό αέριο και μεταφέροντας και κάμποσα δισεκατομμύρια για τη χρηματοδότηση της κατασκευής του πρώτου πυρηνικού εργοστασίου της χώρας. Τώρα, ωστόσο, ο ηγέτης της Τουρκίας αισθάνεται λιγότερο ευάλωτος στις πιέσεις της Ρωσίας, λέει ο Emre Ersen, ακαδημαϊκός στο Πανεπιστήμιο Μαρμαρά. Μπορεί αυτό που βλέπει από τον Τούρκο ηγέτη τελευταία να μην αρέσει στον κ. Putin, λέει ο κ. Ersen, αλλά δεν υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει για να τον πιέσει. Η Τουρκία είναι βασικός προορισμός για τις ρωσικές εξαγωγές, τους τουρίστες και τους ολιγάρχες, καθώς και πιθανός μεσολαβητής στις συνομιλίες με τη Δύση.
Βέβαια, αυτά δεν σημαίνουν απομάκρυνση από τη Ρωσία. Ύστερα από δύο δεκαετίες στην εξουσία, ο κ. Erdogan έχει τελειοποιήσει την τέχνη της συναλλαγής. Έχει μετατρέψει την Τουρκία σε ένα «ταλαντευόμενο κράτος στη διεθνή πολιτική», λέει ο Soner Cagaptay, του Ινστιτούτου της Ουάσιγκτον. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάθε συζήτηση για επιστροφή στη Δύση είναι άστοχη. Η Τουρκία του κ. Erdogan δεν αντιλαμβάνεται πλέον τον εαυτό της ως μέρος του δυτικού μπλοκ, αλλά ως αυτόνομο παράγοντα, ικανό να κάνει δουλειές με όποιον θέλει. «Αν τα συμφέροντά της ευθυγραμμίζονται με τη Ρωσία, συνεργάζεται με τη Ρωσία», λέει ο κ. Cagaptay, «και αν ευθυγραμμίζονται με τις ΗΠΑ, συνεργάζεται με τις ΗΠΑ».
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
